TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS)
Yıl: 2016 Cilt: 0 Sayı: 33 Sayfa Aralığı: 348 - 367 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS)
Öz: Sivas İli Ulaş ilçesinin Yeşildiyar (İtkıran) Köyü'nün 1.5 km güneybatısında, iki kapalı depresyon dikkati çeker. Kızılırmak Nehri Havzası ile Karasu (Fırat) Irmağı Havzası arasındaki su bölüm sahasında bulunan depresyonlar, kuzeydoğu-güneybatı yönünde dizilmişlerdir. Kuzeydoğuda bulunan Tepegöl I depresyonu 900 metre ağız çapına, 400 metre taban çapına ve yaklaşık 130 m derinliğe sahiptir. Tabanında Tepegöl adı verilen küçük bir göl yer almaktadır. Tabanın geri kalan kısmı alüvyonlarla kaplıdır. Güneybatıdaki Tepegöl II depresyonun deniz seviyesine göre taban seviyesi 1851m olup ağız kısmının çapı 450 metre, taban çapı ise 250 metredir. Dairevi bir şekle sahip olan bu depresyonun derinliği yaklaşık 85 metredir. Kuzeydoğuda yer alan depresyonun tabanından 60 metre daha yüksektedir. Bu depresyonlar, maar strüktürünün tipik özelliklerine sahiptirler. Maarları konsantrik olarak, dışa doğru eğimli şiddetli gaz basıncı ile oluşan patlamalarla saçılan piroklastiklerden oluşan halka kuşatır. Piroklastik malzemenin kalınlığı 30 metreden fazladır. Piroklastikler, erozyanal faaliyetler sonucunda kısmen tahrip edilmişlerdir. Katmanlı piroklastik depo içinde temeldeki ofiolitik formasyona ait kayaç parçaları gözlenmektedir. Maarlar büyük bir ihtimalle Plio-Kuaternerde oluşmuşlardır. Doğrultu atımlı sol yönlü fayın kontrolünde gelişmişlerdir. Tepegöl Gölü, deniz seviyesinden 1791 metre yüksekte, tipik bir maar gölüdür.
Anahtar Kelime: Konular:
Tepegöl Maars (Ulaş-Sivas)
Öz: Ulaş district of the Sivas province is Yeşildiyar (İtkıran) of the village, 1, 5 km southwest of the village, there are two closed depressions. These depressions are aligned northeast-southwest direction which located in watershed between the Kızılırmak River Basin and Karasu (Fırat) River Basin. Tepegöl I is in the northeast depression, 900 m mouth diameter, bottom diameter 400 metres and has a depth of approximately 130 m. The lake called Tepegöl is located at the base of the depression. The rest of the base is covered with alluvial deposit. Floor level elevation of Tepegöl II is 1851 m and a base diameter of 450 metres and the diameter of the mouth portion 250 meters. The depth of this depression having a circular shape is about 85 meters. It is 60 meters higher than the bottom of the depression in the northeast. These depressions have typical features of maar structures. Pyroclastics are disseminated due to severe gas pressure and deposited as concentric layers with slopes toward outside. Pyroclastics has a thickness of more than 30 metres. Pyroclastic material was partially destroyed as a result of erosive activities. Ophiolitic formation of the base of the rock fragments is observed in layered pyroclastics. Maars have probably occurred in the Plio-Quaternary. Depressions are developed in control of the left lateral strike-slip fault. The Tepegöl Lake, 1791 meters high above sea level, is typically a maar lake.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Alagöz, C.A., (1967). Sivas çevresi ve doğusunda jips karstı olayları. Ankara Üniversitesi Dil-Tarh ve Coğrafya Fakültesi Yay.:175, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
- Ardos, M., (1987). Volkan coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Yay. No: 3478, Edebiyat Fakülte Yay. No:3235, Türkiyat Matbaacılık, İstanbul.
- Atalay, İ., (1982). Türkiye jeomorfolojisine giriş. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Yay. No:9, İzmir.
- Atilla, C., Gençalioğlu Kuşcu, G., (2005). "Cora maarı'nın (Erciyes Volkanik Bölgesi) fiziksel volkanolojisi". Türkiye Jeoloji Bülteni C.48, S:2, 43-58.
- Bilgin, T., (1960). "Acıgöl". İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, S:11, 106-111, İstanbul.
- Ercan, T., Öztunalı, Ö., (1982). "Kula volkanizmasının özellikleri ve içerdiği base surge tabaka şekilleri". Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, V. 25,117 -125,
- Ercan, T., Yıldırım, T., (1988). "Maar volkanizmasının özellikleri ve Anadolu'dan örnekler". Akdeniz Üniversitesi Isparta Müh. Fak. Derg. Jeoloji Müh. Seksiyonu. 4, 36-52.
- Erinç, S., (1970). "Kula-Adala arasında genel volkanik reliefi". İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, S: 17, s: 7-33, İstanbul.
- Erinç, S., (1982), Jeomorfoloji I ve II. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak. Yay. No: 2931, İstanbul.
- Erol, O., (1955). "Köroglu-Işık Dağları volkanik kütlesinde iki krater hakkında". IX. Coğrafya Meslek Haftası Tebliğler ve Konferanslar. Türk Coğrafya Kurumu Yay. No: 2, İstanbul.
- Farımaz, N., (1990). Ulaş havzasının fiziki coğrafyası. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, doktora tezi, yayımlanmamış, 269, Erzurum.
- Fisher, R. V., Waters, A. C., (1970). "Base surge forms in maar volcanoes". American Journal of Science, 268, 157-180.
- Fisher, R. V., Schimincke, H.U., (1984). Pyroclastic rocks, Springer- Verlag, Pp:448, Berlin.
- Gevrek, A. İ., Kazancı, N., (2000). "A Pleistocene, pyroclastic-poor maar from central Anatolia, Turkey: influence of a local fault on J.Volcanol.Geotherm.Res.95, 1-4, 309-317.
- phreatomagmatic eruption".
- Gençalioğlu Kuşcu, G., Atilla, C., Ray, A. F. Cas, Kuşcu, İ., (2007). "Base surge deposits, eruption history, and depositional processes of a wet phreatomagmatic volcano in central Anatolia (Cora Maar)". J. Volcanology and Geothermal Research 159, 198-209.
- Gençalioğlu Kuşcu, G., Nemeth, K., Stewart, R. B, (2012). "Morphological and chemical diversity of maars in Central Anatolian Volcanic province (Turkey) ". IAVCEI- CMV/CVS-IAS +IMC Conference, 31-32, Auckland, New Zealand.
- Gökten, E., (1993). "Ulaş (Sivas) doğusunda Sivas Havzası güney kenarının jeolojisi: İç Toros Okyanusu'nun kapanımıyla ilgili tektonik gelişim". TPJD Bülteni, V.5,135-55, Ankara.
- İlhan, E., (1976). Türkiye jeolojisi. ODTÜ. Müh. Fak. Yay. No: 51, Ankara.
- İnan, S., (1993-1994). "Sivas baseni güneydoğusunun yapısal evrim", Cumhuriyet Üniv. Müh. Fak. Derg. Seri A-Yerbilimleri C.10, S:1, 13-22, Sivas.
- İnandık, H., (1965). Türkiye gölleri (morfolojik ve hidrolojik özellikler), İstanbul Üniversitesi, Bahar Matbaası, İstanbul.
- Koçyiğit, A., (2000). "Orta Anadolu'nun genel tektonik özellikleri ve depremselliği". Uygulamalı Çalışma (Workshop) 09-11 Ekim 2000, Türkiye Petrol Jeologları Derneği, Özel Sayı:5, 1-26. Basenleri
- Koçyiğit, A., Beyhan, A., (1998). "A new intracontinental transcurren structure: the Central Anatolian Fault Zone. Turkey", Tectonophysics 284, 317-336.
- Koptagel, O., (1991). Başçayır-Dağönü (Ulaş-Sivas) krom yataklarının jeolojisi, oluşumu ve kökeni. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, doktora tezi, yayımlanmamış, Sivas.
- Kurtman, F., (1973). "Sivas-Hafik-Zara ve İmranlı bölgesinin jeolojik ve tektonik yapısı". Maden Tetkik Arama Enstitüsü Dergisi, S: 80, s: 1-30, Ankara.
- Lorenz, V., (1973). "On the formation of maars". Bulletin Volcanologique, 37, 183-204.
- Lorenz, V., (2003). "Maar-diatreme volcanoes, their formation, and their setting in hard-rock or soft-rock environments". GeoLines 15, 72-83.
- Ollier, C.D., (1967). "Maars-their characteristics,varieties and definition". Bulletin Volcanologique, 31, 45-73.
- Özgür, R., (1993). "Zilan ve Meydan kalderalarının jeomorfolojik özellikleri". Jeomorfoloji Dergisi, S:20, 29-36, Ankara.
- Öztürk, A., İnan, S., Terzioğlu, N., Gürsoy, H., (1988),. Ulaş-Deliktaş- Kavak-Sincan-Beypınarı-Ovacık (Sivas) yöresinin jeolojisi, tektonik özellikleri ve yeraltı zenginlikleri. TC Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu TBAG-672, yayımlanmamış rapor, 68 sayfa, Sivas.
- Sunkar, M., (2006). Kangal havzasının jeomorfolojisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, doktora tezi, yayımlanmamış, Elazığ.
- Sunkar, M., Tonbul, S., Özdemir, M.A., (2008). "Çaltı Çayı Yukarı Havzası'nın (Kangal doğusu) jeomorfolojisi", Coğrafi Bilimler Dergisi, 6 (2), 141-158, Ankara.
- Sür, Ö., (1972). Türkiye'nin, özellikle İç Anadolu'nun genç volkanik alanlarının jeomorfolojisi (Geomorphological research in the volcanic area of Turkey, especially in Central Anatolia). Ank. Üniv. Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi Yay. No: 223, Ankara.
- Sür, Ö., (1976). Yanardağlar, oluşumları ve faaliyetleri. Ankara Üniversitesi Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi Yay. No: 262, Ankara.
- Sür, Ö., (1994). "Türkiye'de volkanizma ve volkanik yer şekilleri". Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S: 3, 29-52, Ankara.
- White, J. D. L, Ross, P.-S., (2011). "Maar-diatreme volcanoes: A review", J. Volcanology and Geothermal Research. V. 201, 1-29.
- Yalçınlar, İ., (1958-1959). "Türkiye'deki yeni volkanik arazinin bazı morfolojik hususiyetleri (caracteres morphologique de la Turquie volcanic de la Turquie)". Türk Coğ. Derg., S: 18-19, Ankara.
- Yalçınlar, İ., (1969). Strüktüral jeomorfoloji, Cilt II. İstanbul Üniversitesi Yayınları No:878, İstanbul.
- Yalçınlar, İ., (1973). "Nemrut sönmüş volkanı ve kalderası (Doğu Anadolu)". İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, S: 18-19, 253-273, İstanbul.
- Yıldırım, T., Özgür, R., (1981). "Acıgöl kalderası". Jeomorfoloji Dergisi, 10, 59-70. Ankara.
- Yılmaz, A., (1994). "Çarpışma sonrası bir çanak örneği; Sivas Havzası, Türkiye". Türkiye 10. Petrol Kongresi ve Sergisi, Bildiriler, TMMOB Jeoloji Müh. Odası, 21-33.
| APA | POLAT S (2016). TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS). , 348 - 367. |
| Chicago | POLAT Selahattin TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS). (2016): 348 - 367. |
| MLA | POLAT Selahattin TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS). , 2016, ss.348 - 367. |
| AMA | POLAT S TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS). . 2016; 348 - 367. |
| Vancouver | POLAT S TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS). . 2016; 348 - 367. |
| IEEE | POLAT S "TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS)." , ss.348 - 367, 2016. |
| ISNAD | POLAT, Selahattin. "TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS)". (2016), 348-367. |
| APA | POLAT S (2016). TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS). MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ, 0(33), 348 - 367. |
| Chicago | POLAT Selahattin TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS). MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ 0, no.33 (2016): 348 - 367. |
| MLA | POLAT Selahattin TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS). MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ, vol.0, no.33, 2016, ss.348 - 367. |
| AMA | POLAT S TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS). MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ. 2016; 0(33): 348 - 367. |
| Vancouver | POLAT S TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS). MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ. 2016; 0(33): 348 - 367. |
| IEEE | POLAT S "TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS)." MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ, 0, ss.348 - 367, 2016. |
| ISNAD | POLAT, Selahattin. "TEPEGÖL MAARLARI (ULAŞ-SİVAS)". MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ 33 (2016), 348-367. |
