KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI

Yıl: 2015 Cilt: 0 Sayı: 30 Sayfa Aralığı: 151 - 166 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI

Öz:
XVII. yüzyıl, Osmanlı İmparatorluğunun batıya yönelik perspektifinde ciddi değişimlere sahne olmuştur. Bilhassa tarihi Macar topraklarının tanıklık ettiği bu süreçte dönemin siyasi yapısı yeniden belirlenmiştir. Dahası siyasi ve kültürel beklentileri açısından özsel farklılıklar barındıran doğu ve batı medeniyeti arasındaki politik dengenin ne denli kırılgan olduğu açıkça görülmüştür. Arşivlerinin sunduğu yeni veriler söz konusu bu değişimlere daha titiz bir şekilde eğilmeyi mümkün kılmaktadır. Özellikle kaynaklar arası sentezin mümkün mertebe sağlanması ile döneme ilişkin güç dengeleri ve yerel hâkimiyetlerin imparatorluk politikalarındaki belirleyici yönü daha iyi fark edilebilmekte; Erdel Hükümdarlığı ve Erdel toplumunun Osmanlı dış politikasında haiz olduğu önem ayrıca anlaşılmaktadır. Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesinde muhafaza edilen ve 1687 senesine tarihlenen iki Osmanlı vesikası çalışmaya temel oluşturmakta, böylelikle Bâb-ı Âlinin 1683 Viyana bozgunundan sonra maruz kaldığı askeri gerileme süreci içinde Erdel politikası takip edilebilmektedir. Bu çerçevede incelemede XVII. yüzyılın sonu itibariyle Erdel Hükümdarlığının Hıristiyan dünyadaki konumu ve Erdel toplumunun beklentileri ile değişen askeri ve siyasi şartlar neticesinde Osmanlı İmparatorluğunun bölge politikası yansıtılmaya çalışılmıştır. İlaveten, bilimsel karşılaştırmanın sağlanarak objektif sonuçlara ulaşılması maksadıyla doğu ve batı arşiv belgelerine yer verilmesi ihmal edilmemeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Siyasi Bilimler Etnik Çalışmalar Kültürel Çalışmalar

Two Ottoman Documents in the Wake of Political and Social Situation of Hungary towards the Treaty of Karlowitz

Öz:
XVII. century witnesses serious transformations in the western-oriented perspective of the Ottoman Empire. In this process which especially was testified in historical Hungarian territories, political structure of the era was redefined. Moreover it was clearly seen how balance was fragile between the eastern and western civilizations which contained fundamental differences in terms of political and cultural expectations. Recent information offered by archives makes it possible to survey the mentioned transformations more meticulously. Particularly by ensuring synthesis as much as possible between the sources, power balances for the period and decisive features of local governments in imperial policies can be figured out in a better way. In addition, the importance of Principality of Transylvania and Transylvanian society in Ottoman foreign policy can be easily understood. Two ottoman records provide a basis to this study, which are preserved in Nuruosmaniye Manuscript Library [Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi] and pertain to 1687. Thus, in the process of military decline after the defeat of Vienna in 1683, the Sublime Porte s Transylvania policy can be monitored. In this context, in the study, the regional policy of the Ottoman Empire as a result of the changing military and political conditions coming after the position of Principality of Transylvania in the Christian world by the end of the XVII. century and the expectations of Transylvanian society, was reflected. Moreover, we tried not to neglect archive documents of the East and West in order to achieve objective results, by means of providing scientific comparison.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Siyasi Bilimler Etnik Çalışmalar Kültürel Çalışmalar
Belge Türü: Makale Makale Türü: Diğer Erişim Türü: Erişime Açık
  • ANGYAL, Dávid, (1888-1889), Késmárki Thököly Imre (1657-1705), Második Rész, Budapest: Méhner Vilmos.
  • ÁCS, Zoltán, (1986), Nemzetiségek A Történelmi Magyarországon, Budapest: Kossuth Könyvkiadó.
  • BAKÁCS, István, (1963), “Török Hódoltság Korának Népessége”, Magyarország Történeti Demográfiája, (Szerk. Kovacsics József), Budapest: Közgazdasági és Jogi Könyvkiadó, 115-142.
  • BALLABÁS, Dániel, (2013), “A Magyar Nemesség Társadalmi Tagolódása (16-20. Század)”, Genealógia 2, (Szerk. Kollega Tarsoly Isván), Budapest: Tarsoly Kiadó, 7-57.
  • BÁRDOSSY, László, (1943), Magyar Politika A Mohácsi Vész Után, Budapest: Királyi Magyar Egyetemi Nyomda.
  • BIRÓ, Vencel, (1917), Az Erdélyi Fejedelmi Hatalom Fejlődése (1542-1690), Kolozsvár: Stief Jenő és Társa.
  • BÓNIS, György, (1944), Hagyomány és Haladás Az Erdélyi Jog Fejlődésében, Kolozsvár: Az Erdélyi Múzeum-Egyesület.
  • BUBICS, Zsigmond-MERÉNYI, Lajos, (1895), Herczeg Esterházy Pál Nádor, 1635-1713, Budapest: A Magyar Történelmi Társulat.
  • ÇAPRAZ, Hüseyin Şevket Çağatay, (2011), “XVII. Yüzyıl Macar Millet Anlayışının İdeolojik İçeriği Açısından Bir Örnek: Kuruz Hareketi ve Askeri Potansiyeli”, Karadeniz Araştırmaları Merkezi, VII, 28: 67-84.
  • ENDES, Miklós, (1935), Erdély Három Nemzete és Régi Vallása Autonómiájának Története, Budapest: Sylvester Irodalmi és Nyomdai Intézet.
  • GEBEI, Sándor, (1999), “A Karlócai Béke Kelet-Európai Összefüggései”, Történelmi Szemle, I-II, 41: 1-30.
  • HAMMER-PURGSTALL, Joseph, (1830), Geschichte des Osmanischen Reiches, Grossentheils aus bisher unbenützten Handschriften und Archiven, Sechster Band, Pest: C.A. Hartleben Verlage.
  • HERCZEGH, Géza, (2003), Európa Közepén és Európa Peremén, Hága, Hollandia: Mikes International.
  • KÁROLYI, Árpád, (1886), Buda és Pest Visszavivása 1686-ban, Budapest: Budapest Fővárosa Megbízásából.
  • MANÓ, Dávid, (1906), Thököly Viszonya a Portához, Kolozsvár: Gombos Ferencz Könyvnyomda.
  • MIHÁLY, Sebestyén, (1994), Erdelyi Fejedelmek, Marosvásárhely: Mentor Kiadó.
  • NAGY, László, (1986), A Török Világ Végnapjai Magyarországon, Budapest: Zrínyi Katonai Kiadó.
  • OBORNI, Teréz, (2014), “Rendi Nemzetek, Nemzetiségek Együttélése a Kora Újkori Kárpát-Medencében”, A Közös Haza Konfliktusai, A Kárpát-medence Népei és Kelet-közép-európai Kapcsolataik, (Szerk. Ujváry Gábor), Székesfehérvár: Kodalányi János Főiskola, 7-30.
  • PÁLFFY, Géza, (2011), “Végvári Katonaság”, Magyar Művelődéstörténeti Lexikon. Középkor és Kora Új Kora Újkor, (Főszerk. Köszeghy Péter) XII. K., Budapest: Balássi Kiadó, 379-380.
  • PERJÉS, Géza, (2002), Zrínyi Miklós és Kora, Budapest: Osiris Kiadó.
  • POLGÁR, Balázs, (2014), “Csatatérkutatás A Harsány-Hegynél, Az 1687. Évi Harsány-Hegyi Csata” Hadtörténelmi Közlemények, I, 127: 103-132.
  • R., VÁRKONYI, Ágnes, (1978), “Török Világ és Magyar Külpolitika”, Magyarország Keresztútjain, (Lektor: Köpeczi Béla), Budapest: Gondolat Könyvkiadó, 175-230.
  • REDHOUSE, James W., (1890), A Turkish and English Lexicon, Constantinople: A. H. Boyajian.
  • SERES, István, (2006), Thököly Imre és Törökország / İmre Thököly ve Türkiye, Budapest: Akadémiai Kiadó.
  • SZABÓ, István, (1941), A Magyarság Életrajza, Budapest: Akadémiai Kiadó.
  • SZABÓ, Péter, (2000), Az Erdéyi Fejedelemség, Budapest: Vince Kiadó.
  • TAGÁNYI, Károly, (1900), “Megyei Önkormányzatunk Keletkezése”, Értekezések A Történelmi Tudományok Köréből, (Szerk. Pauer Imre), K. XVIII, Budapest: Magyar Tudományos Akadémia, 396-413.
  • TAVASZY, Sándor, (1943), A Két Apafi Fejedelem, Kolozsvár: Az Erdélyi Múzeum-Egyesület.
  • TRÓCSÁNYI, Zsolt, (1972), Teleki Mihály. Erdély és A Kuruc Mozgalom 1690-ig, Budapest: Akadémiai Kiadó.
  • WÓJCIK, Zbigniev, (1996), “Dylematy polityki Sobieskiego”, Księga Poświęcona Pamięci Króla Jana Sobieskiego, (Szerk. Erdélyi Szabólcs), Esztergom: Komárom-Esztergom Megyei Önkormányzat Levéltára-Lengyel Kisebbségi Önkormányzat, 83-90.
  • YILMAZ, Mehtap, (2006), Vekayʿi-i Beç, (Transkripsiyon ve Değerlendirme) Yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü.
  • ZINKEISEN, Johann Wilhelm, (1857), Geschichte des Osmanischen Reiches in Europa, Gotha: Fünfter Theil.
APA ÇAPRAZ H (2015). KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI. , 151 - 166.
Chicago ÇAPRAZ HÜSEYİN ŞEVKET ÇAĞATAY KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI. (2015): 151 - 166.
MLA ÇAPRAZ HÜSEYİN ŞEVKET ÇAĞATAY KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI. , 2015, ss.151 - 166.
AMA ÇAPRAZ H KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI. . 2015; 151 - 166.
Vancouver ÇAPRAZ H KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI. . 2015; 151 - 166.
IEEE ÇAPRAZ H "KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI." , ss.151 - 166, 2015.
ISNAD ÇAPRAZ, HÜSEYİN ŞEVKET ÇAĞATAY. "KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI". (2015), 151-166.
APA ÇAPRAZ H (2015). KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI. Türkbilig, 0(30), 151 - 166.
Chicago ÇAPRAZ HÜSEYİN ŞEVKET ÇAĞATAY KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI. Türkbilig 0, no.30 (2015): 151 - 166.
MLA ÇAPRAZ HÜSEYİN ŞEVKET ÇAĞATAY KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI. Türkbilig, vol.0, no.30, 2015, ss.151 - 166.
AMA ÇAPRAZ H KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI. Türkbilig. 2015; 0(30): 151 - 166.
Vancouver ÇAPRAZ H KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI. Türkbilig. 2015; 0(30): 151 - 166.
IEEE ÇAPRAZ H "KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI." Türkbilig, 0, ss.151 - 166, 2015.
ISNAD ÇAPRAZ, HÜSEYİN ŞEVKET ÇAĞATAY. "KARLOFÇA ANTLAŞMASI'NA DOĞRU MACARİSTAN'IN SİYASİ VE SOSYAL VAZİYETİ İZİNDE İKİ OSMANLI VESİKASI". Türkbilig 30 (2015), 151-166.