Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği
Yıl: 2015 Cilt: 24 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 71 - 123 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği
Öz: Kuzey Afrika (Mağrib) bölgesi, İbâzîlikin, henüz teşekkül döneminden itibaren,Berber kökenli büyük kitlelerin itikadî kimliğini oluşturmanın yanı sıra zaman zamandevletleşmeye kadar giden siyasî yapılar şeklinde de varlığını sergilediği bircoğrafyadır. Hâricî/İbâzî düşüncedeki etnik kökene bakmaksızın tümMüslümanların eşitliği ilkesinin gayr- ı Arap unsurlara sağladığı güven ve sıcaklıkhissi ile Ebû Zekeriyyâ el-Cenâvünînin de mensup olduğu Libyadaki Berberîkabileler bu coğrafyada ilk İslâmlaşan topluluklar olmuştur. Bölgenin ve zamanınsiyasî ve toplumsal şartları doğrultusunda küçük evrilmeler yaşasa da Mağrib İbâzîakidesi, İbâziyyenin ana bünyesi ile büyük ölçüde mutabakat hâlinde günümüzekadar varlığını sürdürmüştür. Cenâvünî, kendisinden önceki İbâzî imamlarındüşünce/inanç sistemini sonraki nesillere aktaran bir köprü vazifesi gördüğü gibiMağrib İbâzî topluluklarının kimliğinin sınırlarının belirlenmesinde de önemli roloynamıştır
Anahtar Kelime: Konular:
The Ibāḍ ī Creed of Maghrib: The Case of al- Janāwunī
Öz: North Africa (Maghrib) had been very important for Ibāḍ iyya since its formativeperiod as the Ibāḍ ī creed shaped the theological identity of huge Berber-origin massesand the region has hosted their political structures that reached statehood. Thanks tothe Khārijī/Ibāḍ ī principle of equality of all Muslims regardless of ethnic origins andthe confidence that this principle provided to non- Arab elements, Berber tribes ofLibya that Abū Zakariyyāʾ al- Janāwunī belonged to had been the earliestcommunities who accepted Islam in the region. Even though it has experienced minorevolution depending on sociopolitical conditions of the time and the region, the Ibāḍ īcreed of Maghrib came to this day by being in general congruence with themainstream Ibāḍ iyya. Al- Janāwunī had been a bridge transmitting the thought/creedof his predecessor Ibāḍ ī imāms to the generations coming after him and played a verycentral role in defining the boundaries of Maghrib Ibāḍ ī identity.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Amr İbn Cümey, Ebû Hafs (ö. 750/1350 ?), Akîdetüt-tevhîd (Otantik Bir Vehbî-İbâzî Akâid Metni: Akîdetüt-Tevhîd li-Amr b. Cümey içinde nşr. M. Mücahid Dündar), Kelam Araştırmaları Dergisi, 11/1 (2013), s. 278-287. Ateş, Orhan, Günümüz Umman İbâdiyyesi (Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Bursa 2007. ___, İbâdî Bilgin Ebî Hazer Yağlâ b. Ziltâf el- Vesyânînin Mutezile Reddiyesi, İslâmî İlimler Dergisi, 10 (2015/1), s. 133-147. ___, İbâdî Fikirlerin Oluşumunda Mutezilenin Rolü, İslâmî İlimler Dergisi, 10 (2015/1), s. 85-109. Aveşt, Bekîr b. Saîd, Dirâsât İslâmiyye fil- usûlil- İbâziyye, 3. bs., Kahire: Mektebetü Vehbe 1988. al Ismaili, Ahmed, The Characteristics of God in the Ibādi, Mutazilite and Asharite Schools, On Ibadism (ed. Angeliki Ziaka), Hildesheim: Georg Olms Verlag 2014, s. 73-108. Bâbâammî, Muhammed Musa ve dğr., Mucemü alâmil- İbâziyye minel- karnil-evvel el-hicrî ilel- asril-hâzır, I (Kısmül- Meşrik)- II (Kısmül- Mağrib el- İslâmî), 2. bs., Beyrut: Dârul- ğarbil- İslâmî 2000. Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkâhir b. Tahir (ö. 429/1038), el- Fark beynel- fırak (nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd), Kahire: Mektebetü dârit- türâs, t.y. ___, Kitâbü usûlid-dîn, 3. bs., Beyrut: Dârul- kütübil-ilmiyye 1981. Bâkıllânî, Kâdî Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib (ö. 403/1013), et- Temhîd fir- red alel- mülhidetil- muattıla ver- Râfıza vel- Havâric vel- Mutezile (nşr. Mahmud Muhammed el-Hudayrî-Muhammed Abdülhâdî Ebû Rîde), Kahire: Dârul- fikril-Arabî 1947. Bârûnî, Ebür- Rabî Süleyman (ö. 1962), Muhtasaru târîhil- İbâziyye, Tunus: Mektebetül- istikâme 1938. Belâzürî, Ebül- Abbas Ahmed b. Yahyâ b. Câbir (ö. 279/892), Ensâbül- eşrâf (nşr. Süheyl Zekkâr & Riyaz Ziriklî), I- XIII, Beyrut: Dârul- fikr 1996. Berrâdî, Ebül- Fazl Ebül- Kâsım b. İbrahim (810/1407 yılında hayatta), el- Cevâhirul- müntekât fî itmâmi mâ ehalle bihî Kitâbüt-t abakât, Kahire: y.y. 1302. ___, Risâle fî zikri kütübil- İbâziyye (Mucemü mesâdiril- İbâziyye içinde nşr. Ali Ekber Ziyâî), 2. bs., Tahran: Müessesetül-hüdâ 2003, s. 69-82. Besyevî (Bisyâvî), Ebül- Hasen Ali b. Muhammed (ö. 364/975), Câmiu Ebil- Hasen el- Besyevî (nşr. Süleyman b. İbrahim Bâbzîz el- Vercelânî & Dâvûd b. Ömer Bâbzîz el- Vercelânî), I- IV, Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil- kavmî ves- sekâfe 1984. Beşîr b. Muhammed b. Mahbûb er- Rahîl, Ebül-Münzir (ö. ykl. 290/908), Kitâbür- rasf fit- tevhîd ve ahkâmil- Kurân vel- esmâ vel-ahkâm ves-sünne vel- imâme ve esmâid- dâr ve ahkâmihâ ve hudûsil-âlem (Early Ibāḍ ī Literature: Abu l-Mundhir Bashīr b. Muḥ ammad b. Maḥ būb Kitāb al- Raṣ f fi l-Tawḥ īd, Kitāb al- Muḥ āraba and Sīra içinde nşr. Abdulrahman al-Salimi & Wilferd Madelung), Wiesbaden: Harrassowitz Verlag 2011, s. 5-28. ___, Kitâbül-muhârebe (Early Ibāḍ ī Literature: Abu l- Mundhir Bashīr b. Muḥ ammad b. Maḥ būb Kitāb al- Raṣ f fi l-Tawḥ īd, Kitāb al- Muḥ āraba and Sīra içinde nşr. Abdulrahman al-Salimi & Wilferd Madelung), Wiesbaden: Harrassowitz Verlag 2011, s. 29-60. Buğtûrî, Makrîn b. Muhammed (ö. 599/1203), Sîretü meşâihi Nefûse (nşr. Tevfik İyâd eş- Şakrûnî), Rabat: Müessesetü Tavalt es- sekâfiyye 2009. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail (ö. 256/870), el- Câmius- Sahîh (şrh. ve haz. Muhibbüddîn el- Hatîb ve dğr.), I- IV, Kahire: el- Matbaatüs- selefiyye 1980. Cabîrî, Ferhât, el- Budül- hadârî lil- akîde indel- İbâziyye, I- II, el- Karrâra: Cemiyyetüt- türâs 1987. Cenâvünî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. el- Hayr b. Ebil- Hayr (ö. 6./12. yüzyılın ilk yarısı), Kitâbül- vaz: Muhtasar fil- usûl vel- fıkh (nşr. Ebû İshak İbrahim Ettafeyyiş), 6. bs., Maskat: Mektebetül- istikâme t.y. ___, Akîdetüt-tevhîd (Une Profession de Foi Ibāḍ ite: La Profession de Foi dAbū Zakariyyāʾ Yaḥ yā ibn al- Ĥ ayr al-Ǧ a nnāwunī içinde nşr. Pierre Cuperly), Bulletin dEtudes Orientales, 32-33 (1981-1982), s. 47-54. Ceytâlî, Ebû Tahir İsmail b. Musa, Kanâtirul- hayrât, I- III, 2. bs., Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil- kavmî ves- sekâfe 1989. Cuperly, Pierre, Medhal ilâ dirâsetil-İbâziyye ve akîdetihâ: Bahs mukâran fil- lâhûtil-İbâzî fî bilâdil- Mağrib ve Umân (Arapçaya çev. Ammâr el-Celâsî), Rabat: Müessesetü Tavalt es-sekâfiyye 2003. ___, Une Profession de Foi Ibāḍ ite: La Profession de Foi dAbū Zakariyyāʾ Yaḥ y ā ibn al- Ĥ ayr al- Ǧ annāwunī, Bulletin dEtudes Orientales, 32- 33 (1981- 1982), s. 21- 54. Custers, Martin H., Bîblîyûğrâfyâl- İbâziyye, I (Kısmül- Mağrib: Mısr ve Lîbyâ ve Tûnus vel- Cezâir)- II (Kısmül-Meşrik: el- Basra ve Umân ve Hurâsân ve ğayruhâ) (Arapçaya çev. Mûhamed Ümâdî & Hadîce Kerîr), Maskat: Saltanatü Uman Vizâretül- evkâf veş- şuûnid- dîniyye, 2012. Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fazl, Müsnedüd- Dârimî el-marûf bi- Sünenid- Dârimî (nşr. Hüseyin Selim Esed ed- Dârânî), I- IV, Riyad: Dârul- muğnî, 2000. Dercînî, Ebül- Abbâs Ahmed b. Saîd (ö. ykl. 670/1271), Kitâbü tabakâtil- meşâih bil- Mağrib (nşr. İbrahim Tallây), I- II, Kosantîne: Matbaatül- bas, 1974. Di Tolla, Anna Maria, Ibāḍ ī aqīda- s in Berber, Ibadi Theology: Rereading Sources and Scholarly Works (ed. Ersilia Francesca), Hildesheim: Georg Olms Verlag 2015, s. 115- 128. Dîneverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvûd b. Venend (ö. 282/895), el- Ahbârut- tıvâl (nşr. Abdülmünim Âmir), Bağdad: Mektebetül- müsennâ, t.y. Dündar, M. Mücahid, Otantik Bir Vehbî- İbâzî Akâid Metni: Akîdetüt- Tevhîd li- Amr b. Cümey, Kelam Araştırmaları Dergisi, 11/1 (2013), s. 271- 301. Ebû Dâvûd, Süleyman b. el- Eşas b. İshak es- Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvûd (nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd), I- IV (iki cilt hâlinde), Beyrut: Dâru ihyâis-sünnetin- nebeviyye t.y. Ebû Yalâ el- Ferrâ, Muhammed b. Hüseyin (ö. 458/1066), el- Mutemed fî usûlid- dîn (nşr. Vedî Zeydân Haddâd), Beyrut: Dârul- meşrik 1974. Ebül- Müsir es- Salt b. Hamîs el- Harûsî el- Behlevî (ö. 278/891- 892 ?), Kitâbül- beyân vel- burhân redd alâ men kâle biş- şâhideyn ( es- Siyer vel- cevâbât li- ulemâi ve eimmeti Umân içinde nşr. Seyyide İsmail Kâşif), Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil- kavmî ves- sekâfe 1986, I, 155- 185. ech- Cheikh, Mohammed, Ignored Pages of the History of Ibāḍ ī Theology in North Africa during the Middle Ages: The Wājiz (Summary) of ʿ Abd al- Kāfī and Dalīl (Proof and Demonstration) of al- Warjlānī, Ibadi Theology: Rereading Sources and Scholarly Works (ed. Ersilia Francesca), Hildesheim: Georg Olms Verlag 2015, s. 103- 113. Eşarî, Ebül- Hasen İbn Ebî Bişr Ali b. İsmail b. İshak (ö. 324/935-936), Makâlâtül- İslâmiyyîn ve ihtilâfül-musallîn (nşr. Hellmut Ritter), I-II (tek cilt hâlinde), 3. bs., Wiesbaden: Franz Steiner Verlag 1980. ___, el- İbâne an usûlid-diyâne (nşr. Abdülkâdir el-Arnaût), Beyrut: Mektebetü dâril-beyân 1981. Ettafeyyiş, Muhammed b. Yûsuf b. İsa (ö. 1914), Şerhu Kitâbin- nîl ve şifâil- alîl (nşr. Muhammed Kemaleddîn İmam), I- XIV (dört cilt hâlinde), Maskat: Saltanatü Uman Vizâretül- evkâf veş- şuûnid- dîniyye 2011. Fezârî, Abdullah b. Yezîd (ö. 3./9. yüzyılın ilk çeyreği), Kitâbün fir-redd alâ İbn Umeyr ( Early Ibāḍ ī Theology: Six Kalām Texts by Abd Allāh b. Yazīd al- Fazārī içinde nşr. Abdulrahman al-Salimi & Wilferd Madelung), Leiden & Boston: Brill 2014, s. 59-122. ___, Kitâbül-fütyâ (Early Ibāḍ ī Theology: Six Kalām Texts by Abd Allāh b. Yazīd al- Fazārī içinde nşr. Abdulrahman al-Salimi & Wilferd Madelung), Leiden & Boston: Brill 2014, s. 147-152. ___, Kitâbün fî men racea an ilmihî ve fârakan-Nebiyye ve hüve alâ dînihî (Early Ibāḍ ī Theology: Six Kalām Texts by Abd Allāh b. Yazīd al- Fazārī içinde nşr. Abdulrahman al-Salimi & Wilferd Madelung), Leiden & Boston: Brill 2014, s. 201-228. Fığlalı, Ethem Ruhi, İbâdiyenin Doğuşu ve Görüşleri, Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları 1983. ___, İbâzıyye, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XIX, 256-261. Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (ö. 505/1111), İtikadda Orta Yol (el-İktisâd fil- itikâd) (nşr. ve çev. Osman Demir), İstanbul: Klasik Yayınları 2012. Hâlid b. Kahtân, Ebû Kahtân (ö. ?), Sîretün tünsebü ilâ Ebî Kahtân Hâlid b. Kahtân (es-Siyer vel-cevâbât li-ulemâi ve eimmeti Umân içinde nşr. Seyyide İsmail Kâşif), Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil- kavmî ves- sekâfe 1986, I, 86-154. Halîfât, İvaz Muhammed, el- Usûlüt- târîhiyye lil- fırkatil-İbâziyye, 3. bs., Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil-kavmî ves- sekâfe 1994. Hayyât, Ebül- Hüseyin Abdürrahîm b. Muhammed b. Osman (ö. 300/913 ?), el- İntisâr fir-redd alâ İbnir- Râvendî el- mülhid (nşr. Muhammed Hicâzî), Kahire: Mektebetüs- sekâfetid- dîniyye 1988. Heyet, Mucemü mustalahâtil- İbâziyye: el- Akîde- el- fıkh- el- hadâra, I- II, 2. bs., Maskat: Saltanatü Uman Vizâretül- evkâf veş- şuûnid- dîniyye 2012. Hıfzî, Abdüllatîf b. Abdülkâdir, Tesîrul- Mutezile fil-Havâric veş- Şîa - Esbâbuhû ve mezâhiruhû- , Cidde: Dârul- Endelüs el- hadrâ 2000. Hizmetli, Sabri, İbâdilikte Velâyet ve Berâet İnancı, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 28 (1986), s. 181- 204. ___, İbâdilikte Azzabe, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 29 (1987), s. 285-301. Ismail, Ahmed, The Theory of the Atom in the Ibāḍ ī, Ashʿ arite, and Muʿ tazilite Schools, Ibadi Theology: Rereading Sources and Scholarly Works (ed. Ersilia Francesca), Hildesheim: Georg Olms Verlag 2015, s. 207- 221. Izutsu, Toshihiko, İslâm Düşüncesinde İman Kavramı (çev. Selahaddin Ayaz), 2. bs., İstanbul: Pınar Yayınları 2000. İbn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed b. Hasen el- İsfahânî (ö. 406/1015), Mücerredü makâlâtiş- Şeyh Ebil- Hasen el- Eşarî (nşr. Daniel Gimaret), Beyrut: Dârul- meşrik 1987. İbn Hacer el- Askalânî, Ebül- Fazl Şehabeddîn Ahmed (ö. 852/1449), Lisânül- mîzân (nşr. Abdülfettah Ebû Ğudde), I- X, Beyrut: Mektebetül- matbûâtil- İslâmiyye & Dârul- beşâiril- İslâmiyye 2002. İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd ez- Zâhirî el- Endelüsî (ö. 456/1064), el- Fasl fil-milel vel- ehvâ ven- nihal (nşr. Muhammed İbrahim Nasr & Abdurrahman Umeyra), I- V, Dârul- cîl, Beyrut 1998. ___, Cemheratü ensâbil-Arab (nşr. Abdüsselâm Muhammed Harun), 5. bs., Kahire: Dârul-maârif 1982. İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd Mâce el- Kazvînî (ö. 273/887), Sünenü İbn Mâce (nşr. Muhammed Fuad Abdülbâkî), I- II, Kahire: Dâru ihyâil- kütübil- Arabiyye 1952. İbn Tûmert, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah (ö. 524/1130), Eazzü mâ yutlab (takdim ve nşr. Abdülğanî Ebül- Azm), Rabat: Müessesetül- Ğanî lin- neşr 1997. İbnül- Murtazâ, Mehdî li- dînillâh Ahmed b. Yahyâ (ö. 840/1437), Kitâbül- milel ven- nihal & el- Münye vel- emel fî şerhil- Milel ven- nihal (nşr. Muhammed Cevâd Meşkûr), Beyrut: Dârul- fikr 1979. İbnün- Nedîm, Ebül- Ferec Muhammed b. İshak (ö. 385/995), el- Fihrist fî ahbâril- ulemâil- musannifîn minel- kudemâ vel- muhdesîn ve esmâi kütübihim (nşr. Rıza Teceddüd), Tahran: y.y. 1971. Kalhâtî, Ebû Abdullah Muhammed b. Saîd el- Ezdî (ö. 6./12. yüzyıl), el- Keşf vel- beyân (nşr. ve şrh. Seyyide İsmail Kâşif), I- II, Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil- kavmî ves- sekâfe 1980. Kâsım b. Sellâm, Ebû Ubeyd (ö. 224/838), Kitâbül- îmân (ve meâlimühû ve sünenühû ve istikmâlühû ve deracâtühû) (nşr. Muhammed Nâsıruddîn el- Elbânî), Riyad: Mektebetül- maârif lin- neşr vet- tevzî 2000. Kedemî (Küdemî), Ebû Saîd Muhammed b. Saîd b. Muhammed (ö. 361/972), el- Muteber, I- IV, Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil- kavmî ves- sekâfe 1984- 1985. ___, el- İstikâme (nşr. Muhammed Ebül-Hasen), I-III, Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil- kavmî ves-sekâfe 1985. Kindî, Ebû Abdullah Muhammed b. İbrahim b. Süleyman (ö. 508/1115), Beyânüş- şer (nşr. Salim b. Hamed el- Hârisî ve dğr.), I- LXXII, Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil- kavmî ves- sekâfe 1984- 1993. Kindî, Ebû Bekr Ahmed b. Abdullah b. Musa (ö. 557/1162), el- Cevherul- muktasar (nşr. Seyyide İsmail Kâşif), Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil-k avmî ves- sekâfe 1983. ___, el-Musannef (nşr. Abdülmünim Âmir & Câdullah Ahmed), I-XLIII, Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil-kavmî ves-sekâfe 1979-1989. Kohlberg, Etan, Muwāfāt Doctrines in Muslim Theology, Studia Islamica, 57 (1983), s. 47- 66. Kondo, Yohei, The Concepts of walāya, barāa, and wuqūf among 2nd/8th- 3 rd/9th Centuries Ibāḍ is, Ibadi Theology: Rereading Sources and Scholarly Works (ed. Ersilia Francesca), Hildesheim: Georg Olms Verlag 2015, s. 185- 197. Lewicki, Tadeusz (ö. 1992), Tesmiyetü şuyûhi Cebeli Nefûse: Dirâse lüsüniyye fil- enûmyâ vet- tubûnûmyâ el- Amâzîğiyye (Arapçaya çev. Abdullah Jârû, haz. Mûhamed Ümâdî), Rabat: Müessesetü Tavalt es- sekâfiyye 2006. Mahbûb b. er- Rahîl, Ebû Süfyân Mahbûb b. er- Rahîl b. Seyf b. Hübeyre el- Mahzûmî el- Kureşî (ö. 195- 205/810- 820 arası), Sîretü Mahbûb b. er- Rahîl ilâ ehli Hadramevt fî emri Hârûn b. el- Yemân ( es- Siyer vel- cevâbât li- ulemâi ve eimmeti Umân içinde nşr. Seyyide İsmail Kâşif), Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil- kavmî ves- sekâfe 1986, I, 308- 324. ___, Sîretü Mahbûb b. er-Rahîl ilâ ehli Umân fî emri Hârûn b. el-Yemân (es-Siyer vel-cevâbât li-ulemâi ve eimmeti Umân içinde nşr. Seyyide İsmail Kâşif), Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil-kavmî ves-sekâfe 1986, I, 276- 307. Malatî, Ebül- Hüseyin Muhammed b. Ahmed b. Abdurrahman (ö. 377/987), et- Tenbîh ver-red alâ ehlil- ehvâ vel- bida (nşr. Sven Dedering), İstanbul: Matbaatüd- devle 1936. Mânkdîm Şeşdîv, Ahmed b. el- Hüseyi n b. Ebî Hâşim el- Hüseynî (ö. 425/1034), Talîk alâ Şerhil- usûlil-hamse ( Şerhul- usûlil- hamse adıyla Kâdî Abdülcebbâra izafetle nşr. Abdülkerîm Osman), Kahire: Mektebetü Vehbe 1965. Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmud (ö. 333/944), Kitâbüt- tevhîd (nşr. Bekir Topaloğlu- Muhammed Aruçi), Ankara: İSAM Yayınları 2003. Muammer, Ali Yahyâ (ö. 1980), el- İbâziyye beynel- fırakil- İslâmiyye: İnde küttâbil- makâlât fil- kadîm vel- hadîs, I- II, 2. bs., Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil- kavmî ves- sekâfe 1992. ___, el- İbâziyye fî mevkibit-târîh, I-IV (2 cilt hâlinde), 2. bs., Kahire: Mektebetü Vehbe, 1993. Müberred, Ebül- Abbas Muhammed b. Yezîd b. Abdülekber el- Ezdî (ö. 286/899), el- Kâmil fil- luğa vel- edeb ven- nahv vet- tasrîf (nşr. Ahmed Muhammed Şakir), I- III, Kahire: Mustafa el- Bâbî el- Halebî 1936- 1937. Müslim, Ebül- Hüseyin Müslim b. el- Haccâc el- Kuşeyrî en- Nîsâbûrî (ö. 261/875), Sahîhu Müslim (nşr. Muhammed Fuad Abdülbâkî), I- V, Kahire: Dâru ihyâil- kütübil- Arabiyye 1955- 1956. Nallino, Carlo Alfonso (ö. 1938), es- Sıla beyne mezhebil- Mutezile ve mezhebil- İbâziyye el- mukîmeyn fî İfrîkiyye eş- Şimâliyye, et- Türâsül- Yûnânî fil- hadâratil- İslâmiyye: Dirâsât li- kibâril- müsteşrikîn (çev. ve haz. Abdurrahman Bedevî), Kahire: Mektebetün- nehdatil- Mısriyye 1940, s. 204- 210. Nâmî, Amr Halîfe (ö. 1986 ?), Dirâsât anil- İbâziyye (Arapçaya çev. Mihail Hûrî), Beyrut: Dârul- ğarbil- İslâmî 2001. Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb, es-Sünenül- kübrâ (nşr. Abdülgaffâr Süleyman Bündarî & Ebû Abdullah Seyyid b. Kesrevî b. Hasen), I- VI, Beyrut: Dârul- kütübil- ilmiyye 1991. Nesefî, Ebû Hafs Necmeddîn Ömer b. Muhammed (ö. 537/1142), Akâidün- Nesefî ( Akâid Risâleleri içinde çev. ve haz. Ali Nar), İstanbul: Beyan Yayınları 1998, s. 36- 39 (Arapça metin). Nesefî, Ebül- Muîn Meymûn b. Muhammed, Tebsıratül- edille fî usûlid- dîn (nşr. Claude Salamé), I- II, Dımeşk: el- Mahedül- İlmî el- Ferensî lid- dirâsâtil-Arabiyye 1990, 1993. Neşvân el- Himyerî, Ebû Saîd Neşvân b. Saîd b. Neşvân (ö. 573/1178), el- Hûrul- în (nşr. Kemal Mustafa), 2. bs., Beyrut & Sanâ: Dâru âzâl & el- Mektebetül- Yemeniyye 1985. Pakatchi, Ahmad, Abū Zakariyyā al- Janāwunī, Encyclopaedia Islamica, II, 766- 768. Porphyry (ykl. 234- 305 M), Porphyry Introduction (çev. ve şrh. Jonathan Barnes), Oxford & New York: Oxford University Press 2003, s. 3- 12. Râzî, Ebû Abdullah Fahreddîn Muhammed b. Ömer (ö. 606/1210), Tefsîrul- Fahrir- Râzî el-meşhûr bit- Tefsîril- kebîr ve Mefâtîhil- ğayb, I- XXXII, Beyrut: Dârul-fikr 1981. Rubinacci, Roberto, el- İkrâr bil- îmân: Dirâse mukârane fî akîdetil- Cennâvünî (Arapçaya çev. Lemîs eş- Şücenî; nşr. ve giriş Mûhamed Ümâdî), Rabat: Müessesetü Tavalt es- sekâfiyye 2007. ___, La professione di fede di al- Ğannāwunī, Annali dellInstituto Universitario Orientale di Napoli, 14 (1964), s. 553-595. Sâbûnî, Ebû Muhammed Nûreddîn Ahmed b. Mahmud, el- Bidâye fî usûlid- dîn (Mâtürîdiyye Akaidi) (Türkçe çevirisiyle birlikte nşr. Bekir Topaloğlu), 5. bs., Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları 1995. Sâlim b. Zekvân el- Hilâlî (101/719 yılında hayatta), Sîretü Sâlim b. Zekvân ( The Epistle of Sālim ibn Dhakwān içinde İngilizce çevirisiyle birlikte nşr. Patricia Crone & Fritz Zimmermann), Oxford: Oxford University Press 2001. Sâlimî, Ebû Muhammed Nureddîn Abdullah b. Humeyd b. Sellûm (ö. 1332/1913), Meşâriku envâril- ukûl (nşr. Ahmed b. Hamed el- Halîlî & Abdurrahman Umeyra), I- II, Beyrut: Dârul- cîl 1989. ___, Makâle fî kesrati kütübil- İbâziyye ( Mucemü mesâdiril- İbâziyye içinde nşr. Ali Ekber Ziyâî), 2. bs., Tahran: Müessesetül-hüdâ 2003, s. 83-92. (al-)Sālimī, Abdulrahman, Ibāḍ ism and the Creation of the Qurān, Ibadi Theology: Rereading Sources and Scholarly Works (ed. Ersilia Francesca), Hildesheim: Georg Olms Verlag 2015, s. 145-155 ___, (= Abdurrahman S. al-Salimi), al- Jannāwunī, Abū Zakariyyāʾ , Encyclopaedia of Islam, Three (2008- 2), 161- 162. ( al- )Salimi, Abdulrahman & Madelung, Wilferd, Introduction, Early Ibāḍ ī Theology: Six Kalām Texts by Abd Allāh b. Yazīd al- Fazārī, Leiden & Boston: Brill 2014, s. 1- 10. Şakasî, Hamîs b. Saîd b. Ali b. Mesud er- Rüstâkî (ö. 1059/1649- 1090/1679 arası), Menhecüt- tâlibîn ve belâğur- râğibîn (nşr. Salim b. Hamed b. Süleyman el- Hârisî), I- XIX, 2. bs., Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil- kavmî ves- sekâfe 1993. Şehristânî, Ebül- Feth Tâceddîn Muhammed b. Abdülkerîm (ö. 548/1153), el- Milel ven- nihal (nşr. Emîr Ali Mehnâ & Ali Hasen Fâûr), I- II, 3. bs., Beyrut: Dârul- marife 1993. Şemmâhî, Ahmed b. Saîd b. Abdülvâhid (ö. 928/1521), Kitâbüs- siyer (nşr. A hmed b. Saûd es- Seyyâbî), I- II, Maskat: Saltanatü Uman Vizâretüt- türâsil- kavmî ves- sekâfe 1987. Tenâvütî, Ebû Ammâr Muhyiddîn Abdülkâfî b. Yûsuf b. İsmail (ö. 570/1175ten önce), Ârâül- Havâric el- kelâmiyye: el- Mûcez li- Ebî Ammâr Abdilkâfî el- İbâzî (nşr. Ammâr et- Tâlibî), I- II, Cezayir: eş- Şeriketül- vataniyye lin- neşr vet- tevzî 1978. Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es- Sülemî, el- Câmius- sahîh (nşr. Beşşâr Avvâd Marûf), I- VI, 2. bs., Beyrut: Dârul- ğarbil- İslâmî 1998. Vercelânî, Ebû Yakub Yûsuf b. İbrahim es- Sedrâtî (ö. 570/1175), Kitâbüd- delîl li- ehlil- ukûl li- bâğis- sebîl bi- nûrid- delîl li- tahkîki mezhebil- hak, I- III (tek cilt hâlinde), Kahire: el- Matbaatül- Bârûniyye 1306. Watt, W. Montgomery (ö. 2006), İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri (çev. Ethem Ruhi Fığlalı), Ankara: Umran Yayınları 1981. ___, İslâmda Siyasal Düşüncenin Oluşumu: Hz. Muhammedden Günümüze İslamın Siyasetteki Rolü (çev. U. Murat Kılavuz), İstanbul: Birey Yayıncılık 2001. ___, Conditions of Membership of the Islamic Community, Studia Islamica, 21 (1964), s. 5-12. Wilkinson, John C., Ibâḍ ism: Origins and Early Development in Oman, Oxford & New York: Oxford University Press 2010.
APA | KILAVUZ U (2015). Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği. , 71 - 123. |
Chicago | KILAVUZ ULVI MURAT Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği. (2015): 71 - 123. |
MLA | KILAVUZ ULVI MURAT Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği. , 2015, ss.71 - 123. |
AMA | KILAVUZ U Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği. . 2015; 71 - 123. |
Vancouver | KILAVUZ U Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği. . 2015; 71 - 123. |
IEEE | KILAVUZ U "Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği." , ss.71 - 123, 2015. |
ISNAD | KILAVUZ, ULVI MURAT. "Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği". (2015), 71-123. |
APA | KILAVUZ U (2015). Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 24(2), 71 - 123. |
Chicago | KILAVUZ ULVI MURAT Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 24, no.2 (2015): 71 - 123. |
MLA | KILAVUZ ULVI MURAT Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, vol.24, no.2, 2015, ss.71 - 123. |
AMA | KILAVUZ U Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2015; 24(2): 71 - 123. |
Vancouver | KILAVUZ U Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ. 2015; 24(2): 71 - 123. |
IEEE | KILAVUZ U "Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği." ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 24, ss.71 - 123, 2015. |
ISNAD | KILAVUZ, ULVI MURAT. "Kuzey Afrika İbâzî Akidesi: Cenâvünî Örneği". ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ 24/2 (2015), 71-123. |