1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*
Yıl: 2016 Cilt: 5 Sayı: 9 Sayfa Aralığı: 131 - 170 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*
Öz: 1982 Anayasası örneğinde görüldüğü gibi, cumhurbaşkanının sorumluluk rejiminin bütünüyle ve açıkça öngörülmüş bulunmadığı anayasal düzenlerde cumhurbaşkanının sorumluluğu konusunda özellik arz eden husus, sorumluluğu taşıyan öznenin kimliği itibariyle siyasi sorumluluk ile cezai sorumluluğun iç içe geçmiş olma ihtimalidir. Bu durumda, anayasal boşlukların ve/veya anayasal düzenlemelerde yer alan muğlak kavramların cezai sorumluluğun siyasi sorumluluktan ayırt edilmesini güçleştirmesi ve mevzubahis durumun cumhurbaşkanının sorumsuzluğu paradoksuna yol açması mümkündür. Halbuki, demokrasi ile idare olunan cumhuri rejimlerde, kimsenin sahip olduğu makam itibarıyla kanunların üzerinde bir yer işgal etmesi mümkün olmadığı gibi, icrai tesir doğurabilecek nitelikte yetkilerle donatılmış bulunanların da bu yetkilerin kullanımından dolayı sorumsuz olmaları kabul edilemez. Bu itibarla, muasır demokrasilerde, kamu yetkilerini kullananlar ile kamu arasındaki rabıta yetki sahiplerinin sorumluluk rejimleri üzerinden tesis edilmektedir.
Anahtar Kelime: Konular:
(THE POLITICAL AND CRIMINAL LIABILITY OF THE PRESIDENT OF THE REPUBLIC UNDER 1982 TURKISH CONSTITUTION)
Öz: As is seen in the under 1982 Turkish Constitution, in a constitutional order in which the liability regime of the president of the republic has not been established in extenso and clearly, the main question about the liability of the president of republic is the probability of intertwinement of criminal liability with political liability. In this case, it is possible for the constitutional gap and/or obscure conceptions in constitutional provisions, to complicate the differentiation of the criminal liability from political liability and for the situation in question to cause an irresponsibility paradox of the president of the republic. Whereas in republicain regimes governed by democracy it is impossible for anyone to occupy a place beyond the laws in respect of his/her position, it is also unacceptable for those furnished with authority to avoid responsibility for his/her exercise of such authority. In this respect, the relationship between authority and the public has been established upon the liability regimes of the authority-possessors.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Acquaviva, Jean-Claude: Droit Constitutionnel et Institutions Poli- tiques, 5. Bası, Paris, Gualino, 2001
- Akad, Mehmet/Dinçkol, Bihterin Vural: Genel Kamu Hukuku, İs- tanbul, Der, 2004
- Akdeniz, Yaman/Altıparmak, Kerem: "TCK 299 Olmayan Hük- mün Gazabı Mı?", Güncel Hukuk, Ekim 2015, 10-142, ss. 42-44
- Akın, İlhan F.: Kamu Hukuku, 7. Bası, İstanbul, Beta, 1993
- Akyıldız, Necat: III. Cumhuriyet Rejimi (Cumhurbaşkanı'nın Anayasal Konumu Açısından), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1993
- Aldıkaçtı, Orhan: Modern Demokrasilerde ve Türkiyede Devlet Başkanlığı, İstanbul, 1960
- Altıparmak, Kerem: "Adalet Tartısında Bir Merkel Davası Kaç Bin Erdoğan Davası Eder?", 28.10.2015, http://bianet.org/bianet/ifade- ozgurlugu/168711-adalet-tartisinda-bir-merkel-davasi-kac-bin-erdogan- davasi-eder (16.12.2015).
- Ardant, Philippe: Institutions Politiques & Droit Constitutionnel, 12. Bası, Paris, L.G.D.J., 2000
- Armağan, Servet: Türk Esas Teşkilat Hukuku, İstanbul, Fakülteler Matbaası, 1979
- Arsel, İlhan: Türk Anayasa Hukukunun Umumi Esasları, Ankara, Mars Matbaası, 1965
- Artuk, Mehmet Emin/Gökçen, Ahmet/Yenidünya, A. Caner: Ceza Hukuku Genel Hükümler I, 2. Bası, Ankara, TurhanKitabevi, 2006
- Atar, Yavuz: Türk Anayasa Hukuku, 5. Bası, Konya, Mimoza, 2009
- Auvret, Patrick: "La Responsabilité du Chef de l'Etat Sous La V. République", R.D.P., sayı: 1, 1988, pp. 77-117
- Avril, Pierre: "Pouvoir et Responsabilité", Mélanges Offerts à Ge- orges Burdeau: Le Pouvoir, Paris, LGDJ, 1977, pp. 9-23
- Avril, Pierre: Les Conventions de la Constitution, Paris, PUF, 1997
- Barthélemy, Joseph/Duez, Paul: Traité de Droit Constitutionnel, Paris, Dalloz, 1933
- Beaud, Olivier: "La Contribution de l'Irresponsabilité Présidenti- elle au Développement de l'Irresponsabilité Politique sous la Vème République", R.D.P., sayı: 5-6, 1998, pp. 1541-1561
- Beaud, Olivier: Le Sang Contaminé Essai Critique Sur La Crimi- nalisation de la Responsabilité des Gouvernants, Paris, PUF, 1999
- Bernardini, Roger: "La Responsabilité Pénale des Décideurs", Re- vue Pénitentiaire et de Droit Pénal, sayı: 1, 2004, pp. 13-26
- Birtek, Fatih: "Parlamenter Sistemde Devlet Başkanlığı ve Türk Parlamenter Sisteminde Cumhurbaşkanı'nın Halk Tarafından Seçilme- si", Prof. Dr. Hüseyin Hatemi'ye Armağan, Cilt: 2, İstanbul, Vedat, 2009, pp. 1701-1729
- Bot, Yves: "Principes Constitutionnels et Autonomie du Droit Pénal", La Responsabilité Pénale du Président de la République, Ed.: Christophe Guettier, Armel Le Divellec, Paris, L'Harmattan, 2003, pp.
- Boz, Uğur Sarper: "1982 Anayasası Uyarınca Cumhurbaşkanı'nın Cezai Sorumluluğu", Suç ve Ceza, 2008, sayı: 3, pp. 151-210
- Burdeau, Georges/Hamon, Francis/Troper, Michel: Droit Cons- titutionnel, 23. Bası, Paris, L.G.D.J., 1993
- Capitant, René: Ecrits Constitutionnels, Paris, Editions du Centre National de la Recherche Scientifique, 1982
- Centel, Nur: Türk Ceza Hukukuna Giriş, 2. Bası, İstanbul, Beta, 2002
- Commission de Réflexion Sur Le Statut Pénal du Président de la République présidée par le professeur Pierre Avril, Rapport au Président de la République, 12 Décembre 2002, Paris, La Documentation Françai- se, 2003
- Commission de Rénovation et de Déontologie de la Vie Politique, Pour Un Renouveau Démocratique, 2012, http://www.hatvp.fr/ wordp- ress/wp-content/uploads/2014/11/Rapport-Commission-de-renovation- de-deontologie-de-la-vie-publique.pdf, 19.12.2015 et
- Conte, Philippe: "Brèves remarques d'un pénaliste", R.D.P., sayı: 2, 1999, pp. 401-408
- De Cazals, Marie: "La Vè République Face A L'Instauration d'une Destitution Politique Inédite du Président de la République", Revue Française de Droit Constitutionnel, Yıl: 2007, sayı: 71, pp. 451-470
- Delcros, Xavier: "La Haute Cour de Justice", La Constitution de la République Française, 2. Bası, Ed: François Luchaire/Gérard Conac, Paris, Economica, 1987, pp. 1177-1186
- Delfont, José: Responsabilité Pénale et Fonction Politique, Paris, L.G.D.J., 2006
- Demir, Fevzi: "Cumhuriyet Dönemi Türk Anayasaları ve Hükümet Sistemleri", Prof. Dr. Seyfullah Edis'e Armağan, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayını, 2000, pp. 59-78
- Demirbaş, Timur: Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Bası, Ankara, Seçkin, 2009
- Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Cilt: 1, 13. Bası, İstanbul, Beta, 1997
- Duff, R. A.: Answering For Crime, Responsibility and Liability in the Criminal Law, Portland, Hart, 2007
- Duverger, Maurice: Institutions politiques et Droit Constitutionnel, Paris, PUF, 1970
- Erem, Faruk: "Terörle Mücadele Kanunu ve Vatana İhanet", İs- tanbul Barosu Dergisi, Yıl: 1991, Cilt: 65, sayı: 4-5-6, pp. 386-389
- Erem, Faruk: Ümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku, Cilt: 1, Ankara, Seçkin Kitabevi, 1984
- Evik, Vesile Sonay: "Ceza ve Ceza Yargılaması Hukuku Bağla- mında Adil Yargılanma Hakkı", Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Huku- ku, Ed: Kayıhan İçel/Yener Ünver, Ankara, Seçkin, 2004, pp. 283-308
- Gicquel, Jean: Droit Constitutionnel et Institutions Politiques, 16. Bası, Paris, Montchrestien, 1999
- Gören, Zafer: Anayasa Hukuku, Ankara, Seçkin, 2006
- Gözler, Kemal: Devlet Başkanları, Bursa, Ekin, 2001
- Gözler, Kemal: Devletin Genel Teorisi, Bursa, Ekin, 2007
- Gözler, Kemal: Hukukun Temel Kavramları, Bursa, Ekin, 2004
- Gözler, Kemal: Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 8. Bası, Bursa, Ekin, 2010
- Gözler, Kemal: Türk Anayasa Hukuku, Bursa, Ekin, 2000
- Gözübüyük, Şeref: Anayasa Hukuku, Ankara, Turhankitabevi, 2010
- Gülfidan, Osman Serkan: Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010
- Gülfidan, O. Serkan: Yasama Dokunulmazlığı -Müessesenin Amacı Karşısında 1982 Anayasası'nda Yasama Dokunulmazlığının Kapsamı ve İstisnaları-, İstanbul, On İki Levha, 2011
- Güriz, Adnan: "İngiltere'de İcra Vekillerinin Mesuliyeti", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1955, Cilt: 12, Sayı: 3-4, pp. 139-155
- Hauriou, Maurice: Précis de Droit Constitutionnel, 2. Bası, Paris, Recueil Sirey, 1929
- Houillon, M. Philippe: Rapport portant modification du titre IX de Constitution, r3537.pdf, 16.12.2015
- http://www.assemblee-nationale.fr/12/pdf/rapports/
- İba, Şeref: Anayasa Hukuku ve Siyasal Kurumlar, 2. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2008
- İçel, Kayıhan/Donay, Süheyl: Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Ceza Hukuku Genel Kısım, 5. Bası, İstanbul, Beta, 2006
- İzgi, Ömer/Gören, Zafer: Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Yo- rumu, cilt 2, Ankara, TBMM Basımevi, 2002
- Jeanneau, Benoit: Droit Constitutionnel et Institutions Politiques, 8. Bası, Paris, Dalloz, 1991
- Kanadoğlu, O. Korkut: "1982 Anayasasında Cumhurbaşkanı", Adalet Yüksekokulu 20. Yıl Armağanı, İstanbul, Beta, 2001, pp. 123- 150
- Karagöz, Kasım/Birtek, Fatih: "Parlamenter Sistemde Cumhur- başkanı'nın Cezai Sorumluluğu ve Yargılanması", Prof. Dr. Hüseyin Hatemi'ye Armağan, Cilt: 2, İstanbul, Vedat, 2009, pp. 1731-1768
- Kerse, Ahmet: Türkiyede 1961 Anayasasına Göre Cumhurbaşkanı, İstanbul, Sümer Matbaası, 1973
- Lauvaux, Philippe: Les grandes Démocraties Contemporaines, 3. Bası, Paris, PUF, 2004
- Le Divellec, Armel: "La Responsabilité Des Présidents de la République Dans Les Pays d'Europe du Nord", La Responsabilité Péna- le du Président de la République, Ed.: Christophe Guettier, Armel Le Divellec, Paris, L'Harmattan, 2003, pp. 123-141
- Leclerq, Claude: Droit Constitutionnel et Institutions Politiques, 9. Bası, Paris, Litec, 1995
- Letteron, Roseline: "La destitution du Président de la République devant le Conseil Constitutionnel", 24.11.2014, http://www.contrepoints.org/ 2014/11/24/189161-la-destitution-du-president-de-la-republique-devant- le-conseil-constitutionnel, 19.12.2015
- Levade, Anne: "La procédure de destitution du président de la République enfin applicable... ou presque", La Semaine Juridique Edi- tion Générale n° 51, 15 Décembre 2014, 1299
- Machelon, Jean-Pierre: "Le Role du Parlement Dans Les Démoc- raties Contemporaines", Le Parlement, Aujourd'hui, Ed.: Alain Bockel, Dominique Rousseau, Henry Roussillon, İstanbul, Galatasaray Üniversi- tesi Yayınları, Beta Basım Yayım, 2005
- Merle, Roger/Vitu, André: Traité de Droit Criminelle, Cujas, Paris, 1967
- Moine, André: "L'irresponsabilité politique du Président de la Vème République", http://www.droitconstitutionnel.org/congresNancy/ comN6/moineTD6.pdf, 20.12.2015
- Morabito, Marcel: "La Responsabilité du Chef de l'Etat", Journal of Constitutional History, 28/II 2014, ss. 43-49
- Oder, Bertil Emrah: "Yeni Nesil Güçlendirilmiş Yürütme İçin Ön- görüler", Güncel Hukuk, Temmuz 2014/7-127, ss. 22-24
- Önder, Salih: Türk Parlamenter Sisteminde Cumhurbaşkanının Ro- lü, Ankara, TurhanKitabevi, 2007
- Özbek, Veli Özer/Kanbur, M. Nihat/Bacaksız, Pınar/Doğan, Ko- ray/Tepe, İlker: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, Seçkin, 2010
- Özbudun, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, 10. Bası, Ankara, Yet- kin, 2009
- Özcan, Hüseyin: "Cumhurbaşkanının Yasama Ayrıcalıkları", Prof. Dr. Hüseyin Ülgen'e Armağan, Cilt: 2, İstanbul, Vedat, 2007, pp. 2167- 2174
- Özcan, Hüseyin: Yasama Bağışıklıkları, Ankara, Seçkin Yayıncı- lık, 2006
- Özer, Attila: Anayasa Hukuku, 3. Bası, Ankara, Turhan, 2009
- Özsoy, Şule: Başkanlı Parlamenter Sistem, İstanbul, XII Levha, 2009
- Öztürk, Bahri/Erdem, Mustafa Ruhan: Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 9. Bası, Ankara, Seçkin, 2006
- Öztürk, Bahri: "Bir Ceza Mahkemesi Olarak Anayasa Mahkemesi 'Yüce Divan' ", Anayasa Yargısı Dergisi, Yıl: 1995, Cilt: 12, pp. 59-108
- Pluen, Olivier: "L'inapplicabilité du nouveau régime de responsa- bilité du président de la République", R.D.P., sayı: 5, 2009, pp. 1401- 1429
- Reynes, M. François: Le Quinquennat, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Université Panthéon-Assas, 2013
- Rougeaux, Jean-Pierre: "La Haute Cour de Justice Sous La Vè République", R.D.P., Yıl: 1978, sayı: 4, pp. 1019-1053
- Sabuncu, Yavuz: Anayasaya Giriş, 14. Baskı, Ankara, İmaj, 2009
- Saygılı, Abdurrahman: " 'Seçimle Gelen Kral'a Bir Adım, Dikta- törlüğe ise Bir Çeyrek Kala", Güncel Hukuk, Temmuz 2014/7-127, ss.
- Ségur, Philippe: La Responsabilité Politique, Paris, PUF, 1998
- Sevinç, Murat: "Güncel Gelişmelerin Işığında, 1982 Anayasası'na Göre Cumhurbaşkanı", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Yıl: 2002, Cilt: 57, sayı: 2, pp. 109-137
- Sevinç, Murat: Anayasa Yazıları, Ankara, İmaj Yayınevi, 2010
- Sezginer, Murat: Günümüz Demokrasilerinde Kuvvetler İlişkisi ve 1982 Anayasası'nda Sorunlar, Ankara, Seçkin, 2010
- Soysal, Mümtaz: 100 Soruda Anayasanın Anlamı, 11. Bası, İstan- bul, Gerçek Yayınevi, 1997
- Şahin, Kemal: "Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu", Prof. Dr. Vecdi Aral'a Armağan, Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Kocaeli, 2001, ss. 247-270
- Tadros, Victor: Criminal Responsibility, New York, Oxford Uni- versity Press, 2007
- Tahmazoğlu Üzeltürk, Sultan: "Cumhurbaşkanının Halk Tarafın- dan Seçilmesi", Güncel Hukuk, Temmuz 2014/7-127, ss. 20-21
- Teziç, Erdoğan: Anayasa Hukuku, 13. Bası, İstanbul, Beta, 2009
- Toroslu, Nevzat: Ceza Hukuku Genel Kısım, 14. Bası, Ankara, Savaş Yayınevi, 2009
- Tosun, Öztekin: Suç Hukuku Dersleri, İstanbul, Sermet Matbaası, 1967
- Tunç, Hasan/Bilir, Faruk/Yavuz, Bülent: Türk Anayasa Hukuku, Ankara, Asil Yayın Dağıtım, 2009
- Turpin, Dominique: Droit Constitutionnel, 3. Bası, Paris, PUF, 1997
- Vedel, Georges: Manuel Elémentaire de Droit Constitutionnel, Pa- ris, Dalloz, 2002
- Yanık, Murat: Yüce Divan, İstanbul, Derin Yayınları, 2008
- Yaşar, Yusuf/Kırıt, Emrah: "Cumhurbaşkanlarının Siyasi ve Hu- kuki Sorumluluğu", Radikal Gazetesi, 19.12.2006, http://www.radikal. com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetay&ArticleID=800717&D ate=31.07.2010&CategoryID=99, 16.12.2015
- Yayla, Yıldızhan: Anayasa Hukuku Ders Notları, 2. Bası, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1986
- Yazıcı, Serap: Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2002
- Yıldız, Ferhat: "Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu", Terazi Hukuk Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 100, Aralık 2014, ss. 182-188
- Yücel, Bülent: Parlamenter Hükümet Sisteminin Rasyonelleştiril- mesi ve Türkiye Örneği, Ankara, Adalet Yayınevi, 2009
- Zengin, Mürteza: 1982 T.C. Anayasasına Göre Cumhurbaşkanının Vatana İhaneti, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1996
| APA | GÜLFİDAN O (2016). 1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*. , 131 - 170. |
| Chicago | GÜLFİDAN O. Serkan 1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*. (2016): 131 - 170. |
| MLA | GÜLFİDAN O. Serkan 1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*. , 2016, ss.131 - 170. |
| AMA | GÜLFİDAN O 1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*. . 2016; 131 - 170. |
| Vancouver | GÜLFİDAN O 1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*. . 2016; 131 - 170. |
| IEEE | GÜLFİDAN O "1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*." , ss.131 - 170, 2016. |
| ISNAD | GÜLFİDAN, O. Serkan. "1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*". (2016), 131-170. |
| APA | GÜLFİDAN O (2016). 1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*. Anayasa Hukuku Dergisi, 5(9), 131 - 170. |
| Chicago | GÜLFİDAN O. Serkan 1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*. Anayasa Hukuku Dergisi 5, no.9 (2016): 131 - 170. |
| MLA | GÜLFİDAN O. Serkan 1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*. Anayasa Hukuku Dergisi, vol.5, no.9, 2016, ss.131 - 170. |
| AMA | GÜLFİDAN O 1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*. Anayasa Hukuku Dergisi. 2016; 5(9): 131 - 170. |
| Vancouver | GÜLFİDAN O 1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*. Anayasa Hukuku Dergisi. 2016; 5(9): 131 - 170. |
| IEEE | GÜLFİDAN O "1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*." Anayasa Hukuku Dergisi, 5, ss.131 - 170, 2016. |
| ISNAD | GÜLFİDAN, O. Serkan. "1982 ANAYASASI ÇERÇEVESİNDE CUMHURBAŞKANININ SİYASİ VE CEZAİ SORUMLULUĞU*". Anayasa Hukuku Dergisi 5/9 (2016), 131-170. |
