Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar)

SAHIN, HAKAN

Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar)

Hakan ŞAHİN (Boş)

Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi

6 1

Yıl: 2015 Cilt: 20 Sayı: 39 Sayfa Aralığı: 23 - 55 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar)

Öz:

Bu çalışmada, on dokuzuncu ve yirminci yüzyılda Türkiye topraklarında askerler tarafından kaleme alınan yaşam anlatıları (anı, hatırat, otobiyografi, defter, günlük vb.) incelenmektedir. Osmanlı-Türk modernleşmesinin önemli kolektif aktörlerinden ordu üzerine yapılan çalışmalar son yıllarda artmış olmakla birlikte, literatürde ordunun kendisine odaklanan çalışmaların yeterli olduğunu söylemek güçtür. Bu çalışmada, orduyu oluşturan askerlerin kendi kalemlerinden çıkmış yaşam anlatılarına yoğunlaşılmakta ve bu metinlerin ordunun siyasi ve toplumsal rol ve eylemlerini anlayabilmek için sunacağı imkânlara işaret edilmektedir. Bu metinler, asker bireylerin kişisel görüşlerini ifade edebilmeleri bakımından özgür birer mecra olmaları itibariyle, resmî/kurumsal açıklamalarda bulamayacağımız insanî, canlı ve otantik veriler sunmaktadırlar. Bu özellikleri nedeniyle, bu metinler, Türkiye'de ordu, toplum ve siyaset ilişkileri konusunda oluşmuş yazını zenginleştirme ve ayrıntılandırma potansiyeline sahiptirler. Bu kapsamda yapılan literatür araştırmasında, askerî öğrenciden mareşale kadar çeşitli rütbelerden askerlerin kaleme aldığı 150'yi aşkın yaşam anlatısı incelenmiştir. Çalışmada bu anılar külliyatına ilişkin bazı nicel ve nitel tespitlere yer verilmiştir. Özellikle, askerlerin anı yazma nedenlerine, anıların vadettiği imkânlara, metinlerdeki genel temalara, anılarda hâkim olan genel iklime değinilmiştir

Anahtar Kelime:

A View from Inside the Ottoman-Turkish Army: Soldiers' Memoirs in the Nineteenth and Twentieth Centuries

Öz:

This study examines the life narratives (memoirs, autobi-ographies, journals, letters, etc.) of soldiers in Turkey writ-ten in the nineteenth and twentieth centuries. Although in recent decades there has been a significant increase in the amount of research on the military in Turkey, the field re-mains understudied. This study attempts to focus on the life narratives of soldiers written by soldiers themselves as a way of highlighting their potential value for understanding the roles and actions of the military. Since life narratives are rel-atively free vehicles for the expression of personal thoughts, these texts present a more human, direct, and authentic data set than do official or institutional statements. Because of this characteristic, these texts have the capacity to enrich the existing literature on the relations between military, so-ciety, and politics in Turkey. This study offers a survey of the relevant literature, followed by some general and qualitative remarks about the subject corpus and an analysis of more than 150 life-narratives written by soldiers at several ranks (from military students to marshals). It also discusses the motivation behind the act of writing, the promises of life-narrative, general themes within such texts, and the general cultural climate of the works in the corpus.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Abdullah Paşa. Abdullah Paşa'nın Balkan Savaşı Hatıratı ve Mahmut Muhtar Paşa'nın Cevabı. Ed. Hülya Toker ve Sema De-mirtaş. İstanbul: Alfa Yayınları, 2012.
Ahmad, Feroz. Modern Türkiye'nin Oluşumu. Çev. Yavuz Alogan. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2009.
Akmeşe, Handan Nezir. The Birth of Modern Turkey: The Otto-man Military and the March to World War I. Londra: I.B. Tauris, 2005.
Akyaz, Doğan. Askerî Müdahalelerin Orduya Etkisi: Hiyerarşi Dışı Darbeden Emir-Komuta Zincirine. İstanbul: İletişim, 2004.
Altay, Fahrettin. Görüp Geçirdiklerim, On Yıl Savaş ve Sonrası: 1912-1922. İstanbul: Yeniden Grup Matbaacılık, 2008.
Altınay, Ayşe Gül. The Myth of Military-Nation: Militarism, Gen-der and Education in Turkey. New York: Macmillan, 2004.
Atay, Falif Rıfkı. Zeytindağı. İstanbul: Bateş Atatürk Dizisi, 1981.
Aydemir, Talat. Hatıratım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.Aydın, Mahir. Abdülhamid'in Seraskeri Rıza Paşa'nın Anıları. İs-tanbul: Kitabevi Yayınları, 2012.
Batur, Muhsin. Anılar ve Görüşler. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1985.Bozdemir, Mevlüt. Türk Ordusunun Tarihsel Kaynakları. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1982.
Bölügiray, Nevzat. Sokaktaki Asker: Bir Sıkıyönetim Komutanı-nın 12 Eylül Öncesi Anıları. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1989.
---. Sokaktaki Askerin Dönüşü: 12 Eylül Yönetimi Dönemi. Anka-ra: Tekin Yayınları, 1991.
Çelikoğlu, Adnan. Darbeci Bir Subayın Anıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2009.
Demirel, Tanel. "2000'li Yıllarda Asker ve Siyaset: Kontrollü De-ğişim ile Statüko Arasında Türk Ordusu." SETA Analiz 18 (Şubat 2010).
---. "Civil-Military Relations in Turkey: Two Patterns of Civili-an Behaviour Towards the Military." Turkish Studies 4 (Güz 2003): 1-25.
---. "Soldiers and Civilians: The Dilemma of Turkish Democ-racy." Middle Eastern Studies 40/1 (2004): 127-50.
---. Türkiye'nin Uzun On Yılı: Demokrat Parti İktidarı ve 27 Ma-yıs Darbesi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
Dogra, Aslı Özgür Peker. "The Soldier and the Civilian: Conscrip-tion and Military Power in Turkey." Doktora Tezi, New York Uni-versity, 2007.
Du Bois, William E.B. The Autobiography of W.E.B. Du Bois: A So-liloquy on Viewing My Life from the Last Decade of Its First Century. New York: International Publishers, 1968.
Dursun, Çiler. "Türkiye'de Askeri Darbelerin Simgesel Ekonomi-si." Doğu Batı (Güz 2002): 109-21.
Emiroğlu, Kudret. Arnavutluk'tan Sakarya'ya Komitacılık: Yüz-başı Cemal'in Anıları. Ankara: Kebikeç Yayınları, 2004.
Enver Paşa. Kendi Mektuplarında Enver Paşa. Ed. Şükrü Hanioğ-lu. İstanbul: Der Yayınları, 1989.
Esin, Numan. Devrim ve Demokrasi: Bir 27 Mayısçının Anıları. İstanbul: Doğan Kitap, 2005.
Evren, Kenan. Kenan Evren'in Anıları, cilt 1. İstanbul: Milliyet Ya-yınları, 1991.
Gazi Ahmet Muhtar Paşa. Anılar: Sergüzeşt-i Hayatımın Cild-i Evveli. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
Iggers, George. Yirminci Yüzyılda Tarih Yazımı: Bilimsel Nes-nellikten Postmodernizme. Çev. Gül Çağalı Güven. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2010.
İnsel, Ahmet vd. Bir Zümre, Bir Parti: Türkiye'de Ordu. İstanbul: İletişim, 2010.
İnönü, İsmet. Anılar. Haz. Sabahattin Selek. Ankara: Bilgi Yayın-ları, 2006.
Janowitz, Morris. The Professional Soldier: A Portrait. New York: The Free Press, 1964.
Karabekir, Kazım. Hayatım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
Karpat, Kemal H. "The Military and Politics in Turkey, 1960-64: A Socio-Cultural Analysis of a Revolution." The American Historical Review 75/6 (1970): 1654-83.
---. Osmanlı'dan Günümüze Asker ve Devlet. İstanbul: Timaş, 2010.
Kışlalı, Ahmet Taner. "Türk Ordusunun Toplumsal Kökenleri Üzerine Bir Araştırma." Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakül-tesi Dergisi 29 (1974): 89-106.
Kıyat, Atilla. Üç Yıldız Bir Penaltı. İstanbul: Yapı Kredi Yayıları, 2010.
Koçaş, Sadi. Atatürk'ten 12 Mart'a Anılar: 27 Mayıs'tan İkinci Cumhuriyete. İstanbul: Tomurcuk Matbaası, 1977.
Küçük, Sami. Rumeli'den 27 Mayıs'a: İhtilalin Kaderini Belirleyen Köşk Harekâtı. İstanbul: Mikado Yayınları, 2008.
Kürkçü, Ertuğrul. "12 Mart Orduyu Burjuva Ordusu Yaptı." Exp-ress, 18 Mart 2006.
Madanoğlu, Cemal. Anılar. İstanbul: Çağdaş Yayınları, 1982.
Mardin, Şerif. "Modern Türk Sosyal Bilimleri Üzerine Bazı Dü-şünceler." Türkiye'de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, ed. Sibel Boz-doğan ve Reşat Kasaba, 77-98. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2005.
Nora, Pierre. Realms of Memory. New York: Columbia University Press, 1996.
Örs, Birsen. Türkiye'de Askerî Müdahaleler. İstanbul: Der Yayın-ları, 2000.
Özcan, Ahmet. Operasyon Var Bu Gece: Bir Komando Asteğmenin Güneydoğu Hatıraları. Ankara: Kent Yayınları, 2008.
Özdağ, Ümit. Menderes Döneminde Ordu-Siyaset İlişkileri: 27 Mayıs İhtilali. İstanbul: Boyut Yayıncılık, 2004.
Papuç, Murat. Boyalı Bank Nöbetini Terk Etmek. İstanbul: Nazım Kitaplığı, 2005.
Parla, Taha. Türkiye'de Siyasal Kültürün Resmi Kaynakları: Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri. İstanbul: Deniz Yayınları, 1997.
Parmaksız, Alaettin. Türk Ordusunda General Olmak. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2010.
Sabis, Ali İhsan. Harb Hatıralarım: İkinci Cihan Harbi. İstanbul: Güneş Matbaacılık, 1951.
Sabis, Ali İhsan. Harb Hatıralarım: İstiklal Harbi. İstanbul: Gü-neş Matbaacılık, 1951.
Scott, Joan W. "Experience." Feminists Theorize the Political, ed. Judith Butler and Joan W. Scott.New York: Routledge, 1992.
Smith, John ve Watson, M. Reading Autobiography: A Guide for Interpreting Life Narratives. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2001.
Sturrock, John. "The New Model Autobiographer." New Literary History 9 (Güz 1977): 40-56.
Tanpınar, Ahmet Hamdi. Beş Şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1992.
Turfan, M. Naim. Rise of the Young Turks: Politics, the Military and Ottoman Collaps. Londra: I.B. Tauris, 2000.
Türsan, Nurettin. Anılar. İstanbul: Arma Yayınları, 2009.Ulay, Sıtkı. Harbiye Silah Başına. İstanbul: Kitapçılık Ticaret, 1968.
Ünsaldı, Levent. Türkiye'de Asker ve Siyaset. İstanbul: Kitap Ya-yınevi, 2008.
White, Monica M. "Socio-Psychological Processes in Racial Iden-tity Formation: A Case Study of the Autobiographies of African, American and Latino Activists." Humanity & Society 33 (Ağustos 2009): 180-95.
Winter, Jay. Remembering War: The Great War between Memory and History in the 20th Century. New Haven: Yale University Press, 2006.
Yamak, Kemal. Gölgede Kalan İzler ve Gölgeleşen Bizler. İstanbul: Doğan Kitap, 2006.
Yıldız, Ahmet. İhtilalin İçinden: Anılar, Değerlendirmeler. İstan-bul: Alan Yayıncılık, 2001. Yirmibeşoğlu, Sabri. Askeri ve Siyasi Anılarım. İstanbul: Kastaş Yayınevi, 1999.

APA	SAHIN H (2015). Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar). , 23 - 55.
Chicago	SAHIN HAKAN Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar). (2015): 23 - 55.
MLA	SAHIN HAKAN Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar). , 2015, ss.23 - 55.
AMA	SAHIN H Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar). . 2015; 23 - 55.
Vancouver	SAHIN H Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar). . 2015; 23 - 55.
IEEE	SAHIN H "Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar)." , ss.23 - 55, 2015.
ISNAD	SAHIN, HAKAN. "Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar)". (2015), 23-55.

APA	SAHIN H (2015). Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar). Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 20(39), 23 - 55.
Chicago	SAHIN HAKAN Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar). Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 20, no.39 (2015): 23 - 55.
MLA	SAHIN HAKAN Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar). Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, vol.20, no.39, 2015, ss.23 - 55.
AMA	SAHIN H Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar). Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi. 2015; 20(39): 23 - 55.
Vancouver	SAHIN H Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar). Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi. 2015; 20(39): 23 - 55.
IEEE	SAHIN H "Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar)." Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 20, ss.23 - 55, 2015.
ISNAD	SAHIN, HAKAN. "Osmanlı-Türk Ordusuna İçeriden Bakış: Asker Anıları (XIX. ve XX. Yüzyıllar)". Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 20/39 (2015), 23-55.