Yıl: 2011 Cilt: 0 Sayı: 57 Sayfa Aralığı: 17 - 44 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları

Öz:
XIX. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti ile Rusya arasında meydana gelen Kırım Savaşı ve 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı esnasında ve sonrasında Rusya'nın işgal ettiği veya güvenlik zaafiyetine uğrayan yerlerden kitlesel göçler gerçekleşmiştir. Göçlere muhatap olan yüz binlerce insan gerek yol boyunca, gerekse geçici iskân bölgelerinde büyük sıkıntılara maruz kalmışlardır. Göçmenlerin söz konusu sıkıntıları iskân edilmelerinden sonra da kısmen devam etmiştir. Bu makalede, Kırım ve Kafkasya'dan Osmanlının nispeten güvenli bölgelerine gelen göçmenlerin yaşadıkları sıkıntılar vurgulanarak, devletin bu sıkıntıları ortadan kaldırmak maksadıyla aldığı tedbirler üzerinde durulmuştur. Söz konusu döneme dair çalışmalarda ağırlıklı olarak sayısal veriler işlendiğinden, bu yazıda daha çok göçmenlerin çektikleri sıkıntılara ayrıntılı bir şekilde yer verilmesi uygun görülmüştür.
Anahtar Kelime:

Troubles of Crimean and Caucasian Immigrants in the Ottoman State

Öz:
Mass migrations came into existence in places which were un-der Russian occupation during and after the Crimean War fought between the Ottoman State and Russia, and after the 1877-1878 Ottoman-Russian war in the second half of the 19th century. Hundreds of thousands of immigrants faced huge difficulties both on the way and in temporary settlement areas. These troubles continued to a certain extent following settlement too. This article emphasizes the troubles of immi-grants who came from Crimea and Caucasia to the safe re-gions of the Ottoman State and dwells on the precautions taken by the state to lessen these troubles. Since previous stu-dies concerning this period mostly involve numerical data, this study focuses in detail on the nature of the troubles expe-rienced by immigrants.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • a. Arşiv Kaynakları BOA, A. MKT. MHM-192/33, 02 S 1277/20 Ağustos 1860.
  • BOA, A. MKT. MHM-326/89, 16 L 1281/14 Mart 1865.
  • BOA, A. MKT. NZD -314/65, 20 ZA 1276/10 Haziran 1860. BOA, A. MKT. NZD-281/8, 27 N 1275/01 Mayıs 1859.
  • BOA, A. MKT. NZD-315/3, 26 ZA 1276/16 Haziran 1860.
  • BOA, A. MKT. NZD-330/4, 21 R 1277/05 Kasım 1860.
  • BOA, A. MKT. NZD-381/55, 25 CA 1278/29 Kasım 1861.
  • BOA, A. MKT. UM-374/77, 03 R 1276/31 Ekim 1859.
  • BOA, A. MKT-1325/46, 22 ZA 1295/18 Kasım 1878.
  • BOA, Y. MTV-8/45, 01 RA 1299/21 Ocak 1882.
  • BOA, DH. MKT-1325/23, 11 ZA 1295/07 Kasım 1878.
  • BOA, DH. MKT-1333/95, 08 Z 1297/11 Kasım 1880.
  • BOA, DH. MKT-1334/99, 12 CA 1298/11 Nisan 1881.
  • BOA, DH. MKT-1335/78, 28 CA 1298/27 Nisan 1881
  • BOA, DH. MKT-1336/51, 12 B 1298/09 Haziran 1881.
  • BOA, DH. MKT-1336/78, 06 Ş 1298/03 Temmuz 1881.
  • BOA, DH. MKT-1392/119, 22 R 1304/17 Ocak 1887.
  • BOA, DH. MKT-1454/83, 27 M 1305/15 Ekim 1887.
  • BOA, DH. MKT-1454/86, 27 M 1305/15 Ekim 1887.
  • BOA, DH. MKT-1464/103, 04 RA 1305/20 Kasım 1887.
  • BOA, DH. MKT-1586/21, 19 CA 1306/21 Ocak 1889
  • BOA, DH. MKT-1749/28, 21 Z 1307/07 Ağustos 1890.
  • BOA, DH. MKT-1324/47, 09 L 1295/07 Ekim 1878.
  • BOA, İ. DH-65063, 02 CA 1297/12 Nisan 1880.
  • BOA, MV -225/12, 24 RA 1299/13 Şubat 1882.
  • BOA, Y. A. HUS-159/33, 17 M 1295/21 Ocak 1878.
  • BOA, Y. A. HUS-159/43, 18 C 1295/19 Haziran 1878.
  • BOA, Y. A. HUS-162/53, 14 L 1296/01 Ekim 1879.
  • BOA, Y. A. HUS-163/77, 19 S 1297/01 Şubat 1880,
  • BOA, Y. A. HUS-164/8, 13 R 1297/24 Şubat 1880.
  • BOA, Y. A. HUS-165/66,29 Ş 1297/06 Ağustos 1880.
  • BOA, Y. A. HUS-169/30, 03 S 1299/24 Aralık 1881.
  • BOA, Y. A. HUS-175/25, 25 S 1301/25 Aralık 1883.
  • BOA, Y. A. HUS-175/26, 14 M 1301/14 Kasım 1883.
  • BOA, Y. A. HUS-175/29, 15 M 1301/15 Kasım 1883.
  • BOA, Y. A. HUS-175/112, 25 S 1301/25 Aralık 1883.
  • BOA, Y. EE-44/129, 23 S 1297/05 Şubat 1880.
  • BOA, Y. EE-5/6, 03 C 1297/12 Mayıs 1880.
  • BOA, Y. MTV-2/11, 15 N 1296/02 Eylül 1879.
  • BOA, Y. PRK. DFE-1/20, 08 RA 1308/22 Ekim 1890.
  • BOA, Y. PRK. KOM-3/52, 03 CA 1299/23 Mart 1882.
  • b. Kitaplar ve Makaleler
  • Akçora, Ergünöz (1996). Geçmişten Günümüze Çeçenler. İstanbul: Turan Yay.
  • Akyüz, Jülide (2008). "Göç Yollarında; Kafkaslardan Anadolu'ya Göç Hareketle-ri". Bilig 46: 37-56.
  • Badem, Candan (2005). "Kırım Savaşı'nın Osmanlı Toplumsal Yaşamına Etkile-ri". Toplumsal Tarih Dergisi 133: 64-71.
  • Bala, Mirza (1997). "Kırım". İslam Ansiklopedisi. C. VI. Eskişehir: MEB Yay. 757.
  • Bayraktar, Hilmi (2008). "Kırım Savaşı Sonrası Adana Eyaleti'ne Yapılan Nogay Göç ve İskânları (1859-1861). Bilig 45: 45-72.
  • Berkok, İsmail (1958). Tarihte Kafkasya. İstanbul: İstanbul Matbaası.
  • Bilge, M. Sadık (2005). Osmanlı Devleti Ve Kafkasya, Osmanlı Varlığı Döneminde Kafkasya'nın Siyasi-Askeri Tarihi Ve İdarî Taksimâtı (1454-1829). İstan-bul: Eren Yay.
  • Cuthell JR, David Cameron (2005). The Muhacirin Komisyonu: An Agent in the Transformation Of Ottoman Anatolia 186-1866. Dissertation. Columbia: Columbia University.
  • Demirel, Muammer (2005). "Kırım Savaşı'ndan Sonra Eskişehir'e Yerleştirilen Göçmen-ler". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 28: 311-319.
  • _____ (2008a). "Türkiye'de Bosna Göçmenleri". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bi-limler Enstitüsü Dergisi. 12(2): 285-306.
  • _____ (2008b). "XIX. Yüzyılda Bursa'da Göçmen İskânı". Bursa'nın Zenginliği Göç-menler. Ed. Zeynep Dörtok Abacı. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yay. 31-50.
  • Demirtaş, Mehmet (1996). 93 Harbi Sonrası Doğu Anadolu Nüfus Hareketleri. Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
  • Eren, Ahmet Cevdet (1966). Türkiye'de Göç ve Göçmen Meseleleri Tanzimat Devri İlk Kurulan Göçmen Komisyonu, Çıkarılan Tüzükler. İstanbul: Nurgök Matbaası.
  • Erkan, Süleyman (1996). Kırım ve Kafkasya Göçleri (1878-1908). Trabzon: Kara-deniz Teknik Üniversitesi Kafkasya ve Orta Asya Ülkeleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Yay.
  • Firuzoğlu, Safarov Rafik (1999). "Kırım ve Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorlu-ğuna Göçler". Osmanlı. C. IV. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 687-696.
  • Habiçoğlu, Bedri (1993). Kafkasya'dan Anadolu'ya Göçler ve İskânları. İstanbul: Nart Yay.
  • İpek, Nedim (2006). İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler. Trabzon: Serander Yay.
  • _____ (1994). Rumeli'den Anadolu'ya Türk Göçleri (1877-1890). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
  • Karal, Enver Ziya (1995). Osmanlı Tarihi. C. V. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
  • Karpat, Kemal (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özel-likleri. Çev. Bahar Tırnakçı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
  • McCarthy, Justin (1998). Ölüm ve Sürgün (Death and Exile), Osmanlı Müslüman-larına Karşı Yürütülen Ulus Olarak Temizleme İşlemi-1821-1922. Çev. Bil-ge Umar. İstanbul: İnkılap Yay.
  • Öztürk, Adil Adnan (1998). "Sosyo-Ekonomik Yapıya Etkileri İle Rumeli'den İzmir'e Yapılan Göçler (1878-1912)". Tarih ve Toplum Dergisi 30(178): 54-62.
  • Saydam, Abdullah (1997). Kırım ve Kafkas Göçleri (1856-1876). Ankara:Türk Tarih Kurumu Yay.
  • _____ (1999). "Kırım ve Kafkasya'dan Yapılan Göçler ve Osmanlı İskân Siyase-ti". Osmanlı. C. IV.Ed. Güler Eren. Ankara:Yeni Türkiye Yay. 677-686.
  • Shaw, Stanford J. ve Ezel Kural (1983). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türki-ye. C. II. Çev. Mehmet Harmancı. İstanbul: e Yay.
  • Süren, Zafer (2000). "Kafkasya'dan Göçlerde Sosyal Yapı". Tarih ve Toplum Dergisi 34(199): 21-25.
  • Torun, Zehra Açicbe (2005). "Kuzey Kafkasya Halklarının Anıları". Toplumsal Tarih 133: 72-81.
  • Yıldız, Berat (2006). Emigrations From the Russian Empire to the Ottoman Empire: An Analysis in the Light of the New Archival Materials. Master's Thesis. An-kara: Bilkent University.
  • Yıldız, Muharrem (2006). Dünden Bugüne Kafkasya. İstanbul: Yitik Hazine Yay.
  • Zeyrek, Yunus (2000). "Acara ve Acaralılar". Tarih ve Toplum Dergisi 34(199): 12-20.
APA DEMİRTAŞ M (2011). Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları. , 17 - 44.
Chicago DEMİRTAŞ MEHMET Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları. (2011): 17 - 44.
MLA DEMİRTAŞ MEHMET Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları. , 2011, ss.17 - 44.
AMA DEMİRTAŞ M Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları. . 2011; 17 - 44.
Vancouver DEMİRTAŞ M Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları. . 2011; 17 - 44.
IEEE DEMİRTAŞ M "Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları." , ss.17 - 44, 2011.
ISNAD DEMİRTAŞ, MEHMET. "Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları". (2011), 17-44.
APA DEMİRTAŞ M (2011). Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 0(57), 17 - 44.
Chicago DEMİRTAŞ MEHMET Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 0, no.57 (2011): 17 - 44.
MLA DEMİRTAŞ MEHMET Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, vol.0, no.57, 2011, ss.17 - 44.
AMA DEMİRTAŞ M Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2011; 0(57): 17 - 44.
Vancouver DEMİRTAŞ M Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2011; 0(57): 17 - 44.
IEEE DEMİRTAŞ M "Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları." Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 0, ss.17 - 44, 2011.
ISNAD DEMİRTAŞ, MEHMET. "Osmanlıya Gelen Kırım ve Kafkasya Göçmenlerinin Sorunları". Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 57 (2011), 17-44.