"Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine

Erhan AKTAŞ (Kırklareli Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, Kırklareli, Türkiye)
Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi
23 0
Yıl: 2016 Cilt: 16 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 65 - 78 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

"Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine

Öz:
Dede Korkut Kitabının ilk hikâyesi olan Dirse Han oglu Bogaç Han, çocuksuzluk, insanın tabiata olan üstünlüğü, hayvan menşeli Türk antroponimi, baba-oğul mücadelesi, kırk yiğidin ihaneti vb. konular bakımından son derece zengin içerikli bir anlatıdır. Bu çalışmada yukarıda bahsettiğimiz bazı konu başlıklarından da yararlanarak Dirse Han'ın karısının çocuk sahibi olmaları için kocasına telkin ettiği "göl gibi kımız sağdır-" ifadesi üzerinde durulacaktır. Bu bağlamda öncelikle Dede Korkut Kitabı özelinde çocuksuzluk ve toy kurma motiflerine değinilecektir. Sonrasında bu motifler etrafında gelişen ve su kültüne bağlı olarak değerlendirilebilecek su, süt, kımız, süt göl kavramlarının bu hikâyedeki fonksiyonları ve farklı anlam dünyaları üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelime:

Konular: Kültürel Çalışmalar

On the Phrase "Milking Kumis Like a Lake" in the Story of Boghach Khan Son of Dirse Khan

Öz:
The Story of Bogach Khan, son of Dirse Khan is so contentful story, in terms of childesness, the human versus the nature, Turkic antrophonomy based animal, conflict of son and father, betrayal of forty heroes andetc. In this paper, using the titles above, we focused the statement of "drawing lakes of kumis" that said to Dirse Khan by her wife to have a baby. In that context firstly, we touched on childesness and feast motives. After that, it is spoken functions and varied meaning worlds for water, milk, kumis sand milk lake terms within the frame of motives above.
Anahtar Kelime:

Konular: Kültürel Çalışmalar
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AÇA Mehmet [2007]. Tıva Halk Masalları, Konya: Kömen Yay.
  • AÇA Mehmet [2009]. "Lanetin Kuşatmasında Bir Adam: Dirse Han", Lanet Kitabı (edt. Emine Gürsoy- Naskali), İstanbul: Kitabevi Yay. ss.167-173.
  • ALEKSEYEV N. A. [2013]. Türk Dilli Sibirya Halklarının Şamanizmi (çev. Metin Ergun), Konya: Kömen Yay.
  • ARAT Reşit Rahmeti [1987]. Makaleler Cilt I, (yay. haz. Osman Fikri Sertkaya), Ankara: TKAE Yay.
  • AWEZOW Muhtar [1969]. Şığarmalar, On birinşi Tom Almatı.
  • BANG W, RAHMETİ G.R. [1970]. Oğuz Kağan Destanı, İstanbul: MEB Basımevi.
  • BAYAT Fuzuli [2007]. Türk Mitolojik Sistemi 2 (Kutsal Dişi- Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler- İyeler ve Demonoloji), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • BAYAT Fuzuli [2009]. Türk Destancılık Tarihi Bağlamında Köroğlu Destanı (Türk Dünyasının Köroğlu Fenomenolojisi), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • BEKKİ Selahaddin [2007]. Maaday- Kara Destanı, Elazığ: Manas Yay.
  • BEKKİ Selahaddin [2015]. Dedem Korkut Kitabı Bibliyografyası Üzerine Bir İnceleme (Türkiye'deki Yayınlar 1916- 2013), Ankara: Berikan Yayınevi.
  • BEKKİ Selahaddin [2016]. Dedem Korkut Kitabı Araştırmalar. Elazığ: Manas Yay.
  • BEŞİRLİ Hayati [2011]. "Türk Kültüründe Güç, İktidar, İtaat ve Sadakatin Yemek Sembolizmi Esasında Değerlendirilmesi", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 58 ss. 139-152.
  • BEYDİLİ Celal [2005]. Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
  • BORATAV Pertev Naili- FIRATLI Halil Vedat [2000]. İzahlı Halk Şiiri Antolojisi. (yay. haz. Metin Turan), İstanbul Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yay.
  • DİLEK, İbrahim (haz.) [2002]. Altay Destanları I, Ankara: TDK Yay.
  • DİLEK, İbrahim (haz.) [2007]. Altay Destanları 2, Ankara: TDK Yay.
  • DURMUŞ İlhami [2007]. İskitler, İstanbul: Kaynak Yay.
  • DUYMAZ Ali [2005]. "Oğuz Kağan Destanı'ndan Dede Korkut'a Toy Geleneğinin Simgesel Anlamı ve Türk Paylaşım Modeli", Karadeniz Araştırmaları. Bahar, S. 5, ss. 37-60.
  • EKİCİ Metin [2004]. Türk Dünyasında Köroğlu (İlk Kol)- İnceleme ve Metinler-, Ankara: Akçağ Yay.
  • EMEKSİZ Abdülkadir [2016]. Dede Korkut'un Paltosu, İstanbul: Boğaziçi Yay.
  • EMELYANOV Nikolay Vasilyeviç [2016]. Soy Ataları Hakkında Olongho Konuları. (çev. Metin Ergun), Konya: Kömen Yay.
  • ERCİLASUN Ahmet Bican [2007]. Makaleler Dil- Destan- Tarih- Edebiyat, (yay. haz. Ekrem Arıkoğlu), Ankara: Akçağ Yay.
  • ERGİN Muharrem [1997]. Dede Korkut Kitabı I Giriş- Metin- Faksimile, Ankara: TDK Yay.
  • ERGUN Pervin [2004]. Türk Kültüründe Ağaç Kültü, Ankara: AKMB Yay.
  • ERGUN Metin [2006]. Şor Kahramanlık Destanları, Ankara: Akçağ Yay.
  • FRAZER James G. [1992]. Altın Dal Dinin ve Folklorun Kökleri II (çev. Mehmet H. Doğan), İstanbul: Payel Yay.
  • GÖKYAY Orhan Şaik [1973]. Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
  • GÜRSOY-NASKALİ Emine (haz.) [2015]. Altay Destanı Maaday-Kara, İstanbul: YKY
  • HARVA Uno [2014]. Altay Panteonu Mitler, Ritüeller, İnançlar ve Tanrılar (çev. Ömer Suveren), İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
  • İNAN Abdülkadir [1998]. "Türklerde Su Kültü ile İlgili Gelenekler", Makaleler ve İncelemeler I, Ankara: TTK Yay. ss. 491-495.
  • KAFESOĞLU İbrahim [2002]. Türk Millî Kültürü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • KARABAŞ Seyfi [1996]. Dede Korkut'ta Renkler, İstanbul: YKY.
  • KARADAVUT Zekeriya [2002]. Köroğlu'nun Ortaya Çıkışı Türk Dünyasındaki Varyantlar Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yay.
  • KARGI ÖLMEZ Zuhal (haz.) [1996]. Şecere-i Terakime Ebulgazi Bahadır Han, Ankara: Simurg Yay.
  • KİLLİ YILMAZ Gülsüm [2007]. "Hakaslarda Ölüm ile İlgili Gelenekler", Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C. 4, S. 4, Aralık, ss. 65-87.
  • KÖPRÜLÜ M. Fuad [1999]. Edebiyat Araştırmaları, Ankara: TTK Yay.
  • LEWIS Geoffrey (haz.) [1974]. The Book of Dede Korkut, Middlesex: Penguin Books.
  • LOVOVA E. L.- OKTYABRSKAYA A. M.- SAGALAYEV M. S.- USMANOVA M. S. [2013a]. Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri Kâinat ve Zaman. Nesneler Dünyası (çev. Metin Ergun), Konya: Kömen Yay.
  • LOVOVA E. L.- OKTYABRSKAYA A. M.- SAGALAYEV M. S.- USMANOVA M. S. [2013b]. Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri İnsan ve Toplum (çev. Metin Ergun), Konya: Kömen Yay.
  • MAHMUD Kaşgarlı [2015]. Dîvânu Lugâti't-Türk Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin. (çev. Ahmet B. Ercilasun- Ziyat Akkoyunlu), Ankara: TDK Yay.
  • OELSCHLÄGEL Anette [2013]. Der Taigageist. Berichte und Geschichten von Menschen und Geisternaus Tuwa. Zeitgennössische Sagenundandere Folklore textet, Berlin: Tectum Verlag.
  • ÖGEL Bahaeddin [1991a]. Türk Kültür Tarihine Giriş 4, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
  • ÖGEL Bahaeddin [1991b]. Türk Kültür Tarihine Giriş 6, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
  • ÖGEL Bahaeddin [1998]. Türk Mitolojisi I (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), Ankara: TTK Yay.
  • ÖGEL Bahaeddin [2002]. Türk Mitolojisi II (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), Ankara: TTK Yay.
  • ÖGEL Bahaeddin [2016]. Türklerde Devlet Anlayışı -13. Yüzyıl Sonlarına Kadar-, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • PEHLİVAN Gürol [2015]. Dede Korkut Kitabı'nda Yapı, İdeoloji ve Yaratım -Dresden ve Vatikan Nüshalarının Mukayeseli Bir İncelemesi-, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • PEKARSKİY E.K. [1935]. Pesnya o Sotvorenii Vselennoy, Moskva-Leningrad.
  • POTAPOV Leonid Pavloviç [2014]. Altaylılar -Etnik Yapıları ve Kültürel Varlıkları- Makaleler (çev. Atilla Bağcı), Ankara: TKAE Yay.
  • PUHOV İnnokentiy Vasiliyeviç [2015]. Yakut Kahramanlık Destanı Olonho Genel Tipler (çev. Metin Ergun), Konya: Kömen Yay.
  • RIZAYEV Anar [2000]. (baş red.); Kitabi-D?d? Qorqud Ensiklopediyası¸ Bakı: Yeni Neşirler Evi.
  • ROUX Jean Paul [1999]. Altay Türklerinde Ölüm. (çev. Aykut Kazancıgil), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • RUBRUK Wilhelm von [2012]. Moğolların Büyük Hanına Seyahat (çev. Ergin Ayan), İstanbul: Ayışığı Kitabevi
  • SEYİTDANLIOĞLU Mehmet [2009]. "Eski Türklerde Devlet Meclisi 'Toy' Üzerine Düşünceler", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 28 S. 45 ss. 1-11.
  • ŞAHİN Veysel [2009]. "Boğaç Han Hikâyesinin Anlatı Düzlemindeki Görünümü", Turkish Studies. Vol. 4/8 Fall ss. 2099-2128.
  • TEZCAN Semih- BOESCHOTEN Hendrik [2001]. Dede Korkut Oğuznameleri, İstanbul: YKY.
  • TEZCAN Semih [2001]. Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar, İstanbul: YKY.
  • TOGAN Zeki Velidi [1981]. Umumî Türk Tarihine Giriş, İstanbul: Enderun Kitabevi.
  • TOGAN Zeki Velidi [1982]. Oğuz Destanı Reşideddin Oğuznâmesi, Tercümesi ve Tahlili, İstanbul: Enderun Kitabevi.
  • TÜRKÖNE Mualla [1995]. Eski Türk Toplumunun Cinsiyet Kültürü, Ankara: Ark Yayınevi.
  • ÜLKEN Hilmi Ziya [2007]. Türk Tefekkürü Tarihi, İstanbul: YKY.
  • VLADİMİRTSOV Boris Yakovleviç [2005]. "Mongol'skiy Sbornik Rasskazov iz Pançatantra", Rabotıpo Literature Mongol'skih Narodov, Moskva: Nauka.
  • YEGOROV Nikolay [2012]. "Çuvaş Mitolojisi" (çev. Albina Kıran), Türk Kültürü, 2012/1, Bahar, ss. 131-160.
  • YILDIRIM Nimet [2008]. Fars Mitolojisi Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
APA AKTAŞ E (2016). "Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine. , 65 - 78.
Chicago AKTAŞ Erhan "Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine. (2016): 65 - 78.
MLA AKTAŞ Erhan "Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine. , 2016, ss.65 - 78.
AMA AKTAŞ E "Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine. . 2016; 65 - 78.
Vancouver AKTAŞ E "Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine. . 2016; 65 - 78.
IEEE AKTAŞ E ""Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine." , ss.65 - 78, 2016.
ISNAD AKTAŞ, Erhan. ""Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine". (2016), 65-78.
APA AKTAŞ E (2016). "Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 16(1), 65 - 78.
Chicago AKTAŞ Erhan "Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 16, no.1 (2016): 65 - 78.
MLA AKTAŞ Erhan "Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, vol.16, no.1, 2016, ss.65 - 78.
AMA AKTAŞ E "Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 2016; 16(1): 65 - 78.
Vancouver AKTAŞ E "Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi. 2016; 16(1): 65 - 78.
IEEE AKTAŞ E ""Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine." Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 16, ss.65 - 78, 2016.
ISNAD AKTAŞ, Erhan. ""Dirse Han Oglı Bogaç Han Boyı"ndaki "Göl Gibi Kımız Sagdur-" İfadesi Üzerine". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 16/1 (2016), 65-78.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 0:57

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları