İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi
Yıl: 2016 Cilt: 0 Sayı: 7 Sayfa Aralığı: 119 - 136 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi
Öz: İstanbul adının Osmanlı Türkçesi döneminde nasıl telaffuz edilmiş olduğu Arap harfli metinlerden değil Latin harflerinin de kullanıldığı, kelimenin ünlü ve ünsüzlerinin açıkça kaydedildiği çeviri yazılı metinler aracılığı ile tespit edilebilir. İstanbul adı Grekçe stambóli ~ stembóli(n) ~ stimbóli(n) şekillerinden Osmanlı Türkçesine Stambol şeklinde geçmiş ve Osmanlılar arasında 15 farklı şekilde telaffuz edilmiştir. Bu kadar farklı telaffuzun ortaya çıkmasında ön seste ünlünün bulunup bulunmaması, ? harfinden önceki ?'nin durumu ve son hecedeki ünlünün geniş veya dar olarak telaffuz edilmesi belirleyici olmuştur. Bu makalede 38 çeviri yazılı metinde İstanbul kelimesinin Osmanlı Türkçesi boyunca nasıl telaffuz edilmiş olduğu ve Türkçeleşme süreci incelenmiştir.
Anahtar Kelime: Konular:
Pronunciational Development of İstanbul City Name in Historical Process
Öz: The way how İstanbul noun was pronounced in Ottoman Turkish period can be detached through transcription texts in which the vowels and consonants of the words were recorded explicitly in Latin letters, not through the texts written in Arabic script. The noun İstanbul transferred form Greek stambóli ~ stembóli(n) ~ stimbóli(n) forms into Ottoman Turkish and was pronounced with 15 different forms by Ottomans. The decisive reason for these different pronunciations are whether there is a vowel in the beginning position, the situation of ? and ? before pronunciation of the final vowel as rounded or unrounded. In the present article the way how İstanbul noun was pronounced during Ottoman Turkish period and their process of becoming Turkish elements are analyzed in 38 transcription texts.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Adamoviç, Milan, Floransalı Filippo Argenti'nin Notlarına Göre (1533) 16. Yüzyıl Türkçesi, çev. Aziz Merhan, Ankara, TDK, 2009.
- Barker, W. Burckhardt, A Practical Grammar of the Turkish Language with Dialogues and Vocabulary, London, 1854.
- Berberian, H., "Stanbol (İstanbul) Kelimesinin Etimolojisine Dair Bir Dene- me", İktisat Tarihi Dergisi, 6/9, İstanbul, 1954.
- Besse, Jean Charles de, Abrege de la Grammaire Turque, Pest, 1829.
- Bianchi, Xavier, Dictionnarie Francais-Turc, Paris, 1843.
- Boyd, Charles, The Turkish Interpreter or a New Grammar of the Turkish Language, Paris, London, 1842.
- Calfa, Ambroise, Dictionnaire de poche Français-Turc, Paris, 1869.
- Carbognano, Cosimo Comidas de, Primi Principi della Gramatica Turca, Roma, 1794.
- Chodzko, Alexandre, Le Drogman Turc Donnat les Mots et les Phrases les plus Necessaires pour la Conservation, Paris, 1854.
- Clodius, Johannes Christianus, Compendiosum lexicon latino-turcico-germa- nicum, Leipzig, 1730.
- Dankof, Robert-Kahraman, Seyit Ali-Dağlı, Yücel, Evliya Çelebi Seyahatnâ- mesi, 1. kitap, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2006.
- Davids, Arthur Lumley, A Grammar of the Turkish Language, London, 1832.
- Deny, Jean, Grammaire de la Langue Turque (Dialecte Osmanlı), /Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi)/, Paris, 1921, çev. Ali Ulvi Elöve, İstanbul, 1941.
- Dieterici, Friedrich Heinrich, Chrestomathie Ottomane Précédér de Tableaux Grammaticaux et suivie d'un Glossaire Turc-Français, Berlin, 1854.
- Duman, Musa, "Türkiye Türkçesi'nin Tarihî Kaynaklarından Carbogna- no'nun Grameri ve İmlâ-Telaffuz İlişkisi Bakımından Önemi", İlmî Araştırma- lar: Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, 1, 1995.
- Ergenç, İclal, Konuşma Dili ve Türkçenin Söyleyiş Sözlüğü: Bir Deneme, İs- tanbul, Simurg Yayınları, 1995.
- Georgieviz, Bartholomeo, De Turcarum Moribus Epitome, Lvgdvni, Apvd Ioan Tornaesivm, 1557.
- Grelot, Josephus, İstanbul Seyahatnamesi, çev. Maide Selen, Pera Turizm ve Ticaret AŞ, İstanbul, Alâattin Eser Kitaplığı Yayınları, 1998.
- Gümüşkılıç, Mehmet, "Viguier ve Elemens de la Langue Turque Adlı Eseri", İlmî Araştırmalar, 10, 2000.
- Hagopian, V. Hovhannes, Ottoman-Turkish Conversation-Grammer, Lon- don, 1907.
- Hazai, George, Das Osmanisch-Türkische im XVII. Jahrrhundert Untersu- chun-gen an den Transkriptionstexten von Jakab Nagy de Harsany, Budapest, Akademiai Kiado, 1973.
- Hindoğlu, Artin, Hazine-i Lugat ou Dictionnaire Turc-Français, Vienne, 1838.
- Holderman, Jean Baptiste Daniel, Grammaire Turque, Constantinople, 1730.
- İnalcık, Halil, "İstanbul",TDVİA, c. 23, İstanbul, 2001.
- Jaubert, Amedee, Elements de la Grammaire Turke, Paris, 1833.
- Kartallıoğlu, Yavuz, Söz Kitabı Türkçe-İtalyanca Sözlük, Bernardo da Parigi, Ankara, TDK, 2015.
- Macit, Muhsin, Nedim Divanı, ekitap, Kültür Bakanlığı, 2012. (http://ekitap. kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10635,nedim-divanipdf.pdf?0).
- Mallouf, Nassif, Grammaire élémentaire de la langue turque, Paris, 1862.
- Manissadjian, John Jacob, Lehrbuch der Modernen Osmanischen Sprache (Mürşid-i Lisan-ı Osmani), Stuttgart&Berlin, 1893.
- Mascis, Antonio, Vocabolario Toscana e Turchesco, Florence, 1677.
- Megisero, Hieronymo, İnstitutionum Lingva Tvrcica, Leipzig, 1612.
- Meninski, François Mesgnien, Thesaurus Linguarum Orientalium, Turciace, Arabiace, Persiace Lexicon, c. I, Stanislaw Stachowski-Mehmet Ölmez, İstan- bul, Simurg, 2000.
- Mont, Jean du, A New Voyage to the Levant 1690-1691, London, 1696.
- Pihan, Antoine Paulin, Glossaire des mots Français tires de l'arabe, du Per- san et Turc, Paris, 1867.
- Priendl, Joseph von, Grammaire Turque d'une Toute Nouvelle Methode d'ap- prendre, Berlin, 1791.
- Redhouse, James, A Simplified Grammar of the Ottoman-Turkish Language, London, 1884.
- Rocchi, Luciano, Il "Dittionario della Lingua Turchesca" di Pietro Ferragu- to (1611), Trieste, Edizioni Universita di Trieste, 2012.
- Sami, Şemseddin, Kamus-ı Fransevi Türkçeden Fransızcaya Lugat (Diction- naire Turc-Français), İstanbul, 1883.
- Schiltberger, Johannes, Als Sklave im Osmanischen Reich und bei den Ta- taren: 1394-1427, Türkler ve Tatarlar Arasında, çev. Turgut Akpınar, İstanbul, 1997.
- Schroeder, Guillaume, Grammaire Turque a l'usage des Français et Anglais Contenant en outre une collection d'idiotismes, de discours Familiers et un Vo- cabulaire eb Français, Turc et Anglais, Leipsic, 1835.
- Siemieniec-Golas, Ewa, Turkish Lexical Content in "Dittionario Della lin- gua Italiana, Turchesca" by Giovanni Molino (1641), Kraków, 2005.
- Stachowski, Marek-Woodhouse, Robert, "The Etymology of İstanbul: Ma- king Optimal Use of the Evidence", Studia Etymologica Cracoviensia, vol. 20, Krakov, 2015.
- Timoni, Alexandre, Guide de la conversation français- turc, Paris, 1854.
- Vaughan, Thomas, A Grammar of the Turkish Language, London, 1709.
- Viguier, Pierre François, Élémens De La Langue Turque, Constantinople, 1790.
- Viotte, Charles, Grammaire turque courte et facile, Leipzig, 1856.
- Wells, Charles, A Practical Grammer of the Turkish Language, London, 1880.
- Wheler, George, A Journey into Greece 1675-1676, London, 1682.
- Yavuz, Kemal-Saraç, M. A. Yekta, Âşık Paşazade Osmanoğulları'nın Tarihi, İstanbul, Koç Kitaplığı, 2003.
- Yavuzarslan, Paşa, Şemseddin Sami Kamus-ı Türki, Ankara, TDK, 2010.
- Zenker, Julius Theodor, Türkisch-Arabisch-Persisches Handwörterbuch, c. I, Leipzig, 1866.
| APA | KARTALLIOĞLU Y (2016). İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi. , 119 - 136. |
| Chicago | KARTALLIOĞLU Yavuz İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi. (2016): 119 - 136. |
| MLA | KARTALLIOĞLU Yavuz İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi. , 2016, ss.119 - 136. |
| AMA | KARTALLIOĞLU Y İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi. . 2016; 119 - 136. |
| Vancouver | KARTALLIOĞLU Y İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi. . 2016; 119 - 136. |
| IEEE | KARTALLIOĞLU Y "İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi." , ss.119 - 136, 2016. |
| ISNAD | KARTALLIOĞLU, Yavuz. "İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi". (2016), 119-136. |
| APA | KARTALLIOĞLU Y (2016). İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0(7), 119 - 136. |
| Chicago | KARTALLIOĞLU Yavuz İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 0, no.7 (2016): 119 - 136. |
| MLA | KARTALLIOĞLU Yavuz İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, vol.0, no.7, 2016, ss.119 - 136. |
| AMA | KARTALLIOĞLU Y İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2016; 0(7): 119 - 136. |
| Vancouver | KARTALLIOĞLU Y İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi. 2016; 0(7): 119 - 136. |
| IEEE | KARTALLIOĞLU Y "İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi." FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi, 0, ss.119 - 136, 2016. |
| ISNAD | KARTALLIOĞLU, Yavuz. "İstanbul Şehir Adının Telaffuzunun Tarihî Süreç İçinde Gelişmesi". FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi 7 (2016), 119-136. |
