Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış

Ceyhun Peker, A. Gülsen; TEKİNER, AYŞE SELDA; İNAN, Serpil; AK AZAR, FİLİZ; Dagli, Zehra

Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış

Serpil İNAN, (Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Gülsen Ceyhun PEKER, (Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

AYŞE SELDA TEKİNER, (Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

FİLİZ AK AZAR, (Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

Zehra DAĞLI (Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye)

TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni

139 31

Yıl: 2013 Cilt: 12 Sayı: 6 Sayfa Aralığı: 723 - 728 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış

Öz:

Dünya Sağlık Örgütü ( DSÖ) 2011 Dünya Engellilik Raporu'nda tüm dünyada 18 yaş üzeri nüfusun %15,6'sının engelli olduğunu öngörülmektedir. Aynı raporda engelli bireylerin genel sağlık durumlarının, engelli olmayan bireylere oranla daha kötü durumda olduğu vurgulanmakta ve sağlık hizmetine daha fazla ihtiyaç duydukları ancak daha az ulaşabildiklerine de dikkat çekilmektedir. Klasik sağlık bakım sistemlerinin engelli bireyler için yetersiz kalması sebebiyle son zamanlarda kronik bakım modeli de denilen yetkin sağlık sistemleri geliştirme çalışmaları başlamıştır. DSÖ, 1978 yılında Alma Ata'da yayınlanan bir bildirgeyle engelliler için, engelli bireylerin yaşadıkları toplum içinde bağımsız, aktif ve üretken kişiler haline gelmelerini hedefleyen "topluma dayalı rehabilitasyon"un genel yapısını ortaya koymuştur. Engelliliğin tanımı ve sınıflandırılması çok zor olduğundan veri toplamakla ilgili güçlükler vardır. Bu nedenle çok boyutlu ve standardize edilmiş sınıflandırma sistemleri geliştirilmiştir. Bu sistemlerden biri de DSÖ tarafından geliştirilen "İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırılması" (ICF) adlı biyopsikososyal yaklaşımlı, bütüncül bir sınıflama sistemidir. Türkiye'de genel nüfusun %12,29'unun engelli olduğu bilinmektedir. Ülkemizde 2007 yılında "Engelsiz Türkiye Projesi" geliştirilmiş ve pek çok kuruluşun katılımıyla konuyla ilgili çalışmalar başlatılmıştır.

Anahtar Kelime:

Konular: Tıbbi İnformatik Sağlık Politikaları ve Hizmetleri Temel Sağlık Hizmetleri Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri

[A Glance at Disability, the Situation of Disabled People and Provision of Health Care in Turkey]

Öz:

Estimation of the global disability prevalence rate in the adult population is 15.6% at World Report on Disability 2011 by World Health Organisation (WHO). In the same report, it was emphasized that the general health status of people with disabilities are in a worse condition compared to the people without disabilities. It was also reported that they need more health care but they have more difficulties to access that care. Recently, the efforts to develop a perfect health care system - also known as the chronic care model- are underway for the disabled population. In Alma Ata declaration (1978), WHO introduced the general structure of the "community-based rehabilitation" for the disabled people, which aimed that they would become independent, active and efficient individuals. Since it's hard to define and classify disability, there are difficulties about collecting data. Standardized and multidimensional classification systems are being developed to overcome these difficulties. "The International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF)" which has biopsychosocial approach is an integrated system of classification developed by WHO. In Turkey, disability rate is 12.29%. In our country, the project named "'Turkey without Barriers'" began in 2007 and a countrywide attendance was provided by the support of many institutions.

Anahtar Kelime:

Konular: Tıbbi İnformatik Sağlık Politikaları ve Hizmetleri Temel Sağlık Hizmetleri Sağlık Bilimleri ve Hizmetleri

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık

1. World Report on Disability 2011. WHO Library Cataloguing-in-Publication Data, ISBN 978 92 4 068521 5 (PDF);Chapter 2;25-28. 2. DİE, 2002 Türkiye Özürlüler Araştırması. Ankara, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, 2004;5-15-29- 18.
3. Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük.10.baskı. Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, 2005;638.
4. Barbotte E, Guillemin F, Chau N, the Lorhandicap Group, Prevalence of impairments, disabilities, handicaps and quality of life in the general population: a review of recent literatüre, Bulletin of the World Health Organization 2001, 79 (11):1047-55.
5. Sakatların Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Hakkında 159 Sayılı Uluslararası Çalışma Teşkilatı (ILO) Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k4407.html adresinden 11-6-2009 tarihinde erişilmiştir.
6. Özürlüler Kanunu ve İlgili Mevzuat, Yayın No:43, Ankara, T.C Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, 2006;16.
7. Küçükkaraca N: Zihinsel engellilik ve iletişim. http://www.sosyalhizmetuzmani.org/zihinselengellii letisim.htm adresinden 4-10-2011 tarihinde erişilmiştir.
8. Sachs R: Integrating disability studies into existing curriculum; Paradigms of Disability http://www.montgomerycollege.edu/Departments/d ispsvc/diversity.htm adresinden 4-10-2011 tarihinde erişilmiştir.
9. Özürlüler Şurası-Toplum temelli rehabilitasyon ve gelişimi, http://www.ozida.gov.tr/sura/13.htm adresinden 4-10-2011 tarihinde erişilmiştir.
10. Convention On The Rights Of Persons With Disabilities and Optional Protocol, 13 December 2006, http://www.un.org/disabilities/documents/conventio n/convoptprot-e.pdf- 4-11-2011 tarihinde erişilmiştir.
11. ICF (İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırması) Sisteminin Uyarlanmasında Eğiticilerin Eğitimi, Ankara, T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, 2008; 73-94,172
12. Bilir N: Değişen sağlık örüntülerinde halk sağlığı çalışanlarının rolü: Kronik hastalıklar ve yaşlılık sorunları, Toplum Hekimliği Bülteni 2006;25:1-5
13. Murray CJ, Acharya AK: Understanding DALYs (disability-adjusted life years), J Health Econ. 1997;16(6):703-30.
14. McKenna M.T, Michaud C.M, Murray C.J.L at all. Assessing the burden of disease in the United States Using Disability-Adjusted Life Years. Am J Prev Med 2005; 28(5):415-23
15. Lipscomb J, Drummond M, Dennis Fryback D, Gold M, Revicki D. Retaining, and enhancing, the QALY, Value in Health 2009; 12 (1): 18-26
16. McColl MA, Forster D, Shortt SE, Hunter D, Dorland J, Godwin M, Rosser W: Physician Experiences ProvidingPrimary care to people with disabilities, J Health Policy. 2008;4(1):129-147
17. Kroll T, Jones GC, Kehn M, Neri MT: Barriers and strategies affecting the utilisation of primary preventive services for people with physical disabilities: a qualitative inguiry, Health Soc Care Community. 2006;14(4):284-93
18. Morrison EH, George V, Mosqueda L: Primary care for adults with physical disabilities: perceptions from consumer and provider focus groups, Fam Med. 2008 ;40(9):645-51
19. Konya'daki Birinci Basamak Resmi Sağlık Kuruluşlarının Bedensel Engellilerin Hizmet Alımına Uygunluk Durumu, Toplum Sağlığı Araştırma ve Geliştirme Merkezi http://toplumsagligi.blogspot.com/2006/05/konyad aki-birinci-basamak-resmi-salk.html adresinden 19-10-2011 tarihinde erişilmiştir.
20. Palsbo S.E. Disability-competent health systhems. Disability Studies Quarterly 2006; 26(2), _____www.dsg-sds.org>10-10-2001tarihinde erişilmiştir.
21. Jones M,. Edwards I and Gifford L: Conceptual models for implementing biopsychosocial theory in clinical practice, Manual Therapy 2002;7(1): 2-9
22. Rosemann T, Wensing M, Joest K, Backenstrass M, Mahler C, Szecsenyi J: Problems and needs for improving primary care of osteoarthritis patients: the views of patients, general practitioners and practice nurses, BMC Musculoskelet Disord.2006 Jun 2;7-48
23. Byers JF: Holistic acute care units: partnerships to meet the needs of the chronically ill and their families, AACN Clin İssues, 1997;8(2):271-9
24. Bodenheimer T, Wagner E. H, Grumbach K: Improving Primary Care for Patients With Chronic Illness, The Chronic Care Model, Part 2, JAMA. 2002;288:1909-1914
25. Dejong G, Palsbo SE, Beatty PW, Jones GC, Knoll T, Neri MT: The organization and financing of health services for persons with disabilities.The Milbank Quarterly, 2002;80(2):261-301.
26. Anderson W.L, Armour B.S, Finkelstein E.A, Wiener J.M: Estimates of State-Level Health-Care Expenditures Associated with Disability, Public Health Reports, 2010 January-February;125:44- 51
27. Engelsiz Türkiye Projesi http://www.ozida.gov.tr/engelsizturkiyeprojesi 3- 11-2011 tarihinde erişilmiştir.
28. T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü- İlgili KuruluşlarUlusal Kuruluşlar http://www.ozida.go Olabilv.tr/?menu=hizmetverenler&sayfa=stk-3-11- 2011 tarihinde erişilmiştir.
29. Engellinin Tedavi Olabileceği Yerler http://www.teday.org/engellinin-tedavi-olabilecegiyerler/ adresinden 14-11-2011 tarihinde ulaşılmıştır.
30. Özürlülük-Özürlüler Haftası-Özürlülüğün Önlenmesi Alanında Bakanlığımızın Yürütmekte Olduğu Proje ve Hizmetler http://www.saglik.gov.tr/extras/birimler/tedavi/hafta .htm adresinden 11-11-2011 tarihinde erişilmiştir.
31. Sağlık Bakanlığının Özürlü Kişilere Sağlık Hizmetlerinin Sunumu Konulu 5-6-2008 tarih ve 2008/43 sayılı Genelgesi http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-6908/ozurlukisilere-yonelik-saglik-hizmetlerinin-sunumu-hak- .html

APA	İNAN S, Ceyhun Peker A, TEKİNER A, AK AZAR F, Dagli Z (2013). Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış. , 723 - 728.
Chicago	İNAN Serpil,Ceyhun Peker A. Gülsen,TEKİNER AYŞE SELDA,AK AZAR FİLİZ,Dagli Zehra Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış. (2013): 723 - 728.
MLA	İNAN Serpil,Ceyhun Peker A. Gülsen,TEKİNER AYŞE SELDA,AK AZAR FİLİZ,Dagli Zehra Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış. , 2013, ss.723 - 728.
AMA	İNAN S,Ceyhun Peker A,TEKİNER A,AK AZAR F,Dagli Z Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış. . 2013; 723 - 728.
Vancouver	İNAN S,Ceyhun Peker A,TEKİNER A,AK AZAR F,Dagli Z Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış. . 2013; 723 - 728.
IEEE	İNAN S,Ceyhun Peker A,TEKİNER A,AK AZAR F,Dagli Z "Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış." , ss.723 - 728, 2013.
ISNAD	İNAN, Serpil vd. "Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış". (2013), 723-728.

APA	İNAN S, Ceyhun Peker A, TEKİNER A, AK AZAR F, Dagli Z (2013). Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 12(6), 723 - 728.
Chicago	İNAN Serpil,Ceyhun Peker A. Gülsen,TEKİNER AYŞE SELDA,AK AZAR FİLİZ,Dagli Zehra Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 12, no.6 (2013): 723 - 728.
MLA	İNAN Serpil,Ceyhun Peker A. Gülsen,TEKİNER AYŞE SELDA,AK AZAR FİLİZ,Dagli Zehra Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, vol.12, no.6, 2013, ss.723 - 728.
AMA	İNAN S,Ceyhun Peker A,TEKİNER A,AK AZAR F,Dagli Z Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2013; 12(6): 723 - 728.
Vancouver	İNAN S,Ceyhun Peker A,TEKİNER A,AK AZAR F,Dagli Z Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2013; 12(6): 723 - 728.
IEEE	İNAN S,Ceyhun Peker A,TEKİNER A,AK AZAR F,Dagli Z "Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış." TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 12, ss.723 - 728, 2013.
ISNAD	İNAN, Serpil vd. "Engellilik, Türkiye'de Engellilerin Durumu ve Sağlık Hizmet Sunumuna Bir Bakış". TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 12/6 (2013), 723-728.