Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları

METİN, Nurcan Yazıcı

Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları

Nurcan Yazıcı METİN (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, İstanbul, Türkiye)

Arkeoloji ve Sanat

26 0

Yıl: 2016 Cilt: 0 Sayı: 152 TRAKYA KAZILARI Sayfa Aralığı: 173 - 188 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları

Öz:

Fatih Dökümhanesi olarak bilinen ve Osmanlı arşiv belgelerinde Samakocuk Dökümhanesi olarak tanımlanan demir işletmesi, Kırklareli'nin Demirköy İlçesi'nde, ilçe merkezine yaklaşık 4 km mesafede yer almaktadır.Dökümhanede 2001 yılında başlatılan kazı çalışmaları 2015 yılında tamamlanmıştır. Kazılar sonucunda dökümhane, günümüze ulaşabilen birimleriyle açığa çıkarılmıştır. Fatih Dökümhanesi, kale ve daha alt kottaki üretim alanı olmak üzere yaklaşık 10.000 m2'lik bir alanı kaplamaktadır. Üst kottaki, dört köşesinde çokgen burçları bulunan surlarla çevrili kale yerleşkesi yaklaşık 100 x 60 m ölçülerinde dikdörtgen plana sahiptir. Kuzey yönden girilen alanda avlu ve etrafında yer alan mescid, büyük ve küçük hamam, çeşme vb. düzenlemeleri içeren yaşam ve hizmet birimlerinin olduğu mimari kalıntılar bulunmaktadır. Mekanlar birbirine taş kaldırımlı yol ağlarıyla bağlanmaktadır. Bu yerleşkenin güneyinde, yaklaşık 8 m'lik kot farkının bulunduğu daha alt kotta ise üretimle ilgili donanımlar yer almaktadır. Üretim alanı olarak tanımlanan bu kısım üç ayrı birimden oluşmaktadır. Orta alanda iki demir ergitme fırını (Smelting iron furnaces) ve üretimle ilgili diğer donanımlar yer almaktadır. Bu alanın batı yönünde, su gücüyle çalışan çark sisteminin olduğu bilinen büyük kanal vardır. Üretim alanının doğu ve batı yönlerinde işlik alanları mevcuttur.Osmanlı demir sanayisi açısından önem arz eden Fatih Dökümhanesi, temel/duvar seviyesinde de olsa tanımlanabilen mimari birimleri ve Osmanlı'nın hidrolik enerji üretimini örnekleyen çalışma sistemiyle günümüze ulaşmış önemli bir Osmanlı sanayi tesisidir.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Coğrafya

OTTOMAN INDUSTRIAL PLANT IN THRACE EXCAVATIONS OF THE FATIH IRON FOUNDRY IN DEMİRKÖY, KIRKLARELİ

Öz:

The iron facility known as the Fatih Iron Foundry and is called "Samakocuk Iron Foundry" in Ottoman archives is located in the town of Demirköy in Kırklareli about 4 kilometers outside the town center.Excavations of the iron foundry were initiated in 2001 and completed in 2015 and revealed surviving sections of the foundry. The Fatih Iron Foundry covers some 10 thousand kilometers, including a castle and the manufacturing level, which is on a lower level. The castle, which sits on the higher level and is surrounded by walls with polygonal bastions on four corners, has a 100x60-meter rectangular plan. There are architectural remains of living and social units, including a yard and a surrounding prayer house, large and small bathhouses, a fountain, etc., in the northern area. A network of roads with stone pavements connects the buildings. To the south of this area, there is manufacturing equipment on a level that is about 8 meters lower than the former. This section, referred to as the manufacturing grounds, consists of three units. There are two smelting iron furnaces and other manufacturing equipment in the middle unit. A large channel, which is known to have had a hydraulic wheel system, is located to the west. There are workshops in the east and west of the manufacturing grounds.The Fatih Iron Foundry is important in terms of the Ottoman iron industry and is a significant Ottoman industrial facility that has survived to our time with its recognizable architectural units, albeit on a foundation/wall level, and a system that exemplifies Ottoman hydraulic energy production.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Coğrafya

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik

Bostan, İ. 1992. Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII.Yüzyılda Tersane-i Amire. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Cambaz, E. 2007. Demirköy Samakocuk'ta Osmanlı Dönemi Demir Dökümhanesi Mescidi Restorasyon Projesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Danışman, H. H. G. ve G. Tanyeli 2006. "Trakya'da Bir Endüstri Arkeolojisi Projesi: KırklareliDemirköy Demir Dökümhanesi 2004 Yılı Yüzey Araştırması", Araştırma Sonuçları Toplantısı 23/2: 389-394.
Danışman, G., H. Özbal, G. Tanyeli ve Ü. Yalçın 2007. "Kırklareli-Demirköy Endüstri Arkeolojisi Çalışmaları: 2005 Sezonu İlk Sonuçları", Arkeometri Sonuçları Toplantısı 22: 1-22.
Danışman, H. H. G., F. Gerritsen, M. Kaçar, H. Özbal, R. Özbal, G. Tanyeli, Ü. Yalçın ve Z. Yılmaz 2007. "Demirköy-Samakocuk Iron Foundry: An Industrial Archaeology Project at an Ottoman Metal Work-Shop Complex in Thrace", TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 10: 91-109.
Danışman, G., F. Gerritsen, M. Kaçar, H. Özbal, R. Özbal, G.Tanyeli ve Ü. Yalçın 2008. "KırklareliDemirköy Osmanlı Dökümhanesi 2006 Sezonu Endüstri Arkeolojisi Kazıları Ön Raporu", Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 8: 107-124.
Danışman, H. H. G. 2008. "Kırklareli-Demirköy Fatih Dökümhanesi Su Enerjisi Düzenekleri Ön Değerlendirmesi", Osmanlı Bilimi Araştırmaları IX: 79-87.
Özbal, H. 2010. "Demirköy Demirci İşliği", Arkeometri Sonuçlar Toplantısı 25: 237-262.
Uysal, A. O. 2007. "Demirköy Fatih Dökümhanesi Kazısı Seramik Buluntuları", Akdeniz Çevresindeki Arkeolojik Kazılarda Ele Geçen Geç Antik ve Ortaçağ Seramiği ve Mimari Seramiği, Çanak, BYZAS 7 (Çanakkale 1-3 Haziran 2005): 545-558. İstanbul.
Yazıcı, N. 2012. "Demirköy Fatih Dökümhanesi Kazısı 2010 Yılı Çalışmaları", Kazı Sonuçları Toplantısı 33/4: 331-350.
Yazıcı Metin, N. 2013. "Demirköy Fatih Dökümhanesi Kazısı 2011 Yılı Çalışmaları", Kazı Sonuçları Toplantısı 34/3: 369-382.
Yazıcı Metin, N., M. Ermiş ve A. Tuncer 2014. "Demirköy Fatih Dökümhanesi Kazısı 2012 Yılı Çalışmaları", Kazı Sonuçları Toplantısı 35/3: 216-232.
Yazıcı Metin, N., M. Ermiş ve A. Tuncer 2015. "Demirköy Fatih Dökümhanesi Kazısı 2013 Yılı Çalışmaları", Kazı Sonuçları Toplantısı 36/3: 541-560.
Yazıcı Metin, N. ve M. Ermiş 2014. "Kırklareli-Demirköy Fatih Dökümhanesi Kazısı Buluntuları (2010-2012)", XVI. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (18-20 Ekim 2012), Cilt 2: 829-841. Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas.
Yılmaz, Z. 2003. "Demirköy (Fatih) Dökümhanesi (Kazı, Temizlik ve Çevre Düzenleme Çalışmaları)",Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu 13: 29-42.
Yılmaz, Z. ve A. O. Uysal 2006. "Demirköy Fatih Demir Dökümhanesi 2003 Yılı Araştırma ve Kazı Çalışmaları", Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 6: 53-66.

APA	METİN N (2016). Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları. , 173 - 188.
Chicago	METİN Nurcan Yazıcı Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları. (2016): 173 - 188.
MLA	METİN Nurcan Yazıcı Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları. , 2016, ss.173 - 188.
AMA	METİN N Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları. . 2016; 173 - 188.
Vancouver	METİN N Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları. . 2016; 173 - 188.
IEEE	METİN N "Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları." , ss.173 - 188, 2016.
ISNAD	METİN, Nurcan Yazıcı. "Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları". (2016), 173-188.

APA	METİN N (2016). Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları. Arkeoloji ve Sanat, 0(152 TRAKYA KAZILARI), 173 - 188.
Chicago	METİN Nurcan Yazıcı Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları. Arkeoloji ve Sanat 0, no.152 TRAKYA KAZILARI (2016): 173 - 188.
MLA	METİN Nurcan Yazıcı Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları. Arkeoloji ve Sanat, vol.0, no.152 TRAKYA KAZILARI, 2016, ss.173 - 188.
AMA	METİN N Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları. Arkeoloji ve Sanat. 2016; 0(152 TRAKYA KAZILARI): 173 - 188.
Vancouver	METİN N Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları. Arkeoloji ve Sanat. 2016; 0(152 TRAKYA KAZILARI): 173 - 188.
IEEE	METİN N "Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları." Arkeoloji ve Sanat, 0, ss.173 - 188, 2016.
ISNAD	METİN, Nurcan Yazıcı. "Trakya'da Bir Osmanlı Sanayi Tesisi: Kırklareli Demirköy'deki Fatih Dökümhanesi Kazıları". Arkeoloji ve Sanat 152 TRAKYA KAZILARI (2016), 173-188.