İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN

Yıl: 2016 Cilt: 31 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 383 - 404 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN

Öz:
1870'lerin sonunda Constantin Fahlberg yüksek tatlandırıcı güce sahip olan sakarini icat etmiştir. Onun şekeri ikame potansiyeli ve Alman hükümetinin desteği, hızlıca piyasasını genişletmesini sağlamıştır. Fakat kimyasal kaynaklı olması, sağlık endişelerini bu ürüne yöneltmiştir. Bazı doktorlar sakarin kullanımının, sağlık sorunlarına sebep olacağını düşünmüşlerdir. Bu tıbbi endişeler dolayısıyla, pek çok Avrupa hükümeti bu ürünün ülkelerine girişini ya yasaklamış ya da kısıtlamıştır. Fahlberg ise ürününün bu eleştirileri hak etmediğini, bu eleştirilerin şeker sanayisinin sarsılan çıkarlarından kaynaklandığını düşünmektedir. 1900'lere doğru sakarin Osmanlı piyasasına da girmiştir. Benzer şekilde Osmanlı doktorları tarafından da eleştiriye tabi tutulmuştur. Bu durum karşısında Osmanlı Devleti'nin sakarine karşı tavrı üç aşamalı gerçekleşmiştir. İlk aşamada Osmanlı yetkilileri, sakarinin şeker yerine kullanımı için riskli bir durum öngörmemişlerdir. Çünkü sakarin diyabet için kimyasal bir ilaç olup, piyasadaki şeker fiyatları çok uygundur. İkinci aşamaya gelince, sakarine yöneltilen eleştiriler dikkate alınmıştır. Bu dönemde yüksek seyreden şeker fiyatları, yöneticilere göre bazı muhtemel gıda sahtekârlığı riskleri doğurmuştur. Ayrıca dönemin tıp çalışmaları, sakarinin olası riskleri açısından daha fazla bilgi sağlaması sonucunda, Osmanlı Devleti sakarin ithalatında miktar kısıtlamasına gitmiştir. İlave olarak ürün sadece eczacılar aracılığıyla getirtilebilecektir. Sakarinin Osmanlı Devleti'ndeki üçüncü dönemi ise, Birinci Dünya Savaşının zorlayıcı şartlarında gerçekleşmiştir. Şeker fiyatının çok fazla artması, sakarinin kanunsuz kullanımına aşırı bir talep oluşmuştur. Çünkü şeker neredeyse piyasadan silinmiştir. Bu durum karşısında, bazı kısıtlamalarla birlikte sakarin kullanımına resmi olarak izin verilmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

Saccharin as Substitute Goods in Ottoman State

Öz:
Constantin Fahlberg invented saccharin during the end of 1870's. Saccharin was a product that it has strong sweetening power. Potential to sugar substitute and support of German government were provided to enlarge its market rapidly. But due to its chemical origin, some medical concerns were shown towards this product. Some doctors thought that usage of saccharin caused health problems. Due to these medical concerns, many European governments banned or restricted the entrance of this product to their countries. Fahlberg thought that his product did not deserve these critiques. According to him, critiques were originated from shaken interests of sugar industry. Near to 1900's, saccharin also entered Ottoman market. Similarly, it was also criticized by Ottoman doctors. In front of this situation, approach of Ottoman State towards saccharin happened within three stages. In the first stage, Ottoman officials did not foresee a risky situation for the usage of saccharin as a substitute for sugar. Because saccharin is a chemical drug for diabetes disease and sugar prices were very convenient. As to second stage, critiques to saccharin were taken into account. High sugar prices of this period were caused some probable risks of food fraud according to officials. Additionally, medical studies of the period provided more information about probable risks of saccharin. As a result of this situation, Ottoman State applied quantitative restrictions in saccharin import. In addition, the product could be only brought by pharmacists. Third period of saccharin in Ottoman State happened within compelling conditions of World War I. After extreme increases in sugar prices; there was an excessive demand for illegal usage of saccharin, because sugar almost disappeared from market. In front of this situation, official permission was given to saccharin usage with some restrictions.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • a. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Babıali Evrak Odası (BEO) 2146/160902, 3879/ 290865, 4419/331394, 4522/339131.
  • Dahiliye Nezareti İdare-i Umumiye (DH.İ.UM) 77-2/130.
  • Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH.MKT) 764/31, 2367/92, 2790/39.
  • Hariciye Nezareti İdarî Kısım (HR.İD) 1274/57, 1274/59, 1274/60, 1274/61.
  • Dosya Usulü İradeler (İ.DUİT) 78/7.
  • Meclis-i Vükela (MV) 202/64, 204/35.
  • Şura-yı Devlet (ŞD) 445/6, 2722/2.
  • b. Süreli Yayınlar Fahlberg, Constantin, "Saccharin As A Substitute For Sugar", British Medical Journal, C.II, No:1458, 8 Aralık 1888, s.1311.
  • ....., "Medical News", British Medical Journal, C.II, No:1507, 16 Kasım 1889, s.1134- 1138.
  • Noyes, William A., "Ira Remsen", Science, C.LXVI, No:1707, American Association for the Advancement of Science, 16 Eylül 1927, s. 243-246.
  • ....., "Saccharin", British Medical Journal, C.II, No:1339, 28 Ağustos 1886, s.425.
  • ....., "Saccharin", British Medical Journal, C.II, No:1396, 1 Ekim 1887, s.732-733.
  • ....., "Saccharin", British Medical Journal, C.II, No:1398, 15 Ekim 1887, s.838-839.
  • ....., "Saccharin As A Substitute For Sugar", British Medical Journal, C.II, No:1453, 3 Kasım 1888, s.1003.
  • ....., "Sydney" British Medical Journal, C.I, No: 2113, 29 Haziran 1901, s. 1645. ....., "Tenth International Medical Congress", British Medical Journal, C.II, No:1548, 30 Ağustos 1890, s.521-523.
  • ....., The Annual Register: A Review of Public Events at Home and Abroad, For the Year 1886, Longmans and Co. Vd, Londra 1887.
  • ....., The Annual Register A Review of Public Events at Home and Abroad, For the Year 1888, Longmans and Co. vd, Londra 1889. ....., The Annual Register A Review of Public Events at Home and Abroad, For the Year 1902, Longsmans, Green and Co., Londra 1903.
  • c. Kitap ve Makaleler Fairrie 1925 Geoffrey Fairrie, Sugar, Fairrie and Company Limited, Liverpool.
  • Fine vd. 1996 Ben Fine, Michael Heasman, Judith Wright, Consumption in the Age of Affluence, The World of Food, Routledge, Londra.
  • Guillem-Llobat 2011 Ximo Guillem-Llobat, "The Sugar Industry, Political Authorities and Scientific Institutions in the Regulation of Kala ve İnce 2009 Ahmet Kala, İrfan İnce, Alâmet-i Fârika'dan Markaya (1871- ), Türk Patent Enstitüsü Yayınları, Ankara.
  • Kütükoğlu 2013 Mübahat S. Kütükoğlu, Balta Limanı'na Giden Yol: Osmanlı- İngiliz İktisadi Münasebetleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
  • Pamuk 2011 Şevket Pamuk, 19. Yüzyılda Osmanlı Dış Ticareti, Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
  • Pena 2010 Carolyn Thomas De La Pena, Empty Pleasures, The Story of Artificial Sweeteners From Saccharin to Splenda, University of North Carolina Press, North Carolina.
  • Playfair 1892 Lyon Playfair, "Waste Products Made Useful", The North American Review, cilt CLV, No:432, University of Northern Iowa, s.560-568.
  • Toprak 2003 Zafer Toprak, İttihad-Terakki ve Cihan Harbi, Savaş Ekonomisi ve Türkiye'de Devletçilik, Homer Kitabevi, İstanbul.
  • Toprak 2012 Zafer Toprak, Türkiye'de Milli İktisat 1908-1918, Doğan Kitap, İstanbul.
APA Damlıbağ F (2016). İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN. , 383 - 404.
Chicago Damlıbağ Fatih İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN. (2016): 383 - 404.
MLA Damlıbağ Fatih İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN. , 2016, ss.383 - 404.
AMA Damlıbağ F İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN. . 2016; 383 - 404.
Vancouver Damlıbağ F İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN. . 2016; 383 - 404.
IEEE Damlıbağ F "İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN." , ss.383 - 404, 2016.
ISNAD Damlıbağ, Fatih. "İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN". (2016), 383-404.
APA Damlıbağ F (2016). İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN. Tarih İncelemeleri Dergisi, 31(2), 383 - 404.
Chicago Damlıbağ Fatih İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN. Tarih İncelemeleri Dergisi 31, no.2 (2016): 383 - 404.
MLA Damlıbağ Fatih İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN. Tarih İncelemeleri Dergisi, vol.31, no.2, 2016, ss.383 - 404.
AMA Damlıbağ F İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN. Tarih İncelemeleri Dergisi. 2016; 31(2): 383 - 404.
Vancouver Damlıbağ F İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN. Tarih İncelemeleri Dergisi. 2016; 31(2): 383 - 404.
IEEE Damlıbağ F "İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN." Tarih İncelemeleri Dergisi, 31, ss.383 - 404, 2016.
ISNAD Damlıbağ, Fatih. "İKAME BİR ÜRÜN OLARAK OSMANLI DEVLETİ'NDE SAKARİN". Tarih İncelemeleri Dergisi 31/2 (2016), 383-404.