Yıl: 2014 Cilt: 4 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 19 - 25 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ

Öz:
Hayvancılık, folklor yönünden edebiyatımıza ve inançlarımıza çok şeyler kazandırmıştır. Sivas halkının hayvan sevgisi, koç katımı, davar yüzü (saya gezme) gibi birçok adetleri kökleştirmiştir. Çalışmada, Sivas Folklorunda davar yüzü ve koç katımı törenlerine ait folklorik bilgilere ulaşılarak unutulmaya yüz tutan hayvancılık geleneklerinin değerlendirilmesi amaçlandı. Çalışmanın materyalini, Sivas yöresinde folklorik veteriner hekimliği ve hayvancılıkla ilişkili halktan (halk hekimliği uygulayıcıları, hayvan sahipleri ve diğer kaynak kişiler) "bilgi derleme formu" yoluyla 09 Nisan 2012 - 10 Temmuz 2012 arasında elde edilen folklorik bilgiler oluşturdu. Çalışmada, kuzuların doğumuna elli gün kala ya da koç katımından yüz gün sonra, kuzunun anasının karnında canlandığına, tüylerinin çıktığına inanılan bu günlerde "davar yüzü" ya da "saya gezme" denilen bir seyirlik oyunun düzenlendiği belirlendi. Doğacak sürü yavrularının sağlıklı, verimli ve bereketli olması ümidiyle kışın en soğuk ayında her sürü sahibinin kapısında tek tek oynanan bu oyun ekibinin beş kişiden (bir Arap, gelin, dede, deve ve tilki) oluştuğu; ekibin köyde gezerek, mani söyleyip yiyecek ve bahşiş (arpa, bulgur, yağ, yumurta vb) topladığı; toplanan bu yiyeceklerin hayvanların yemlerine (sağlıklı doğum, bolluk ve bereket getirmesi dileğiyle) katıldığı; koç katım zamanı koçların "aşı toprağı" denilen kırmızı toprakla ya da renkli boyalarla süslendiği, koç katım duasının okunarak silahların atıldığı, hangi koyunun "koçsadığı", hangi keçinin "tekesediği"nin izlendiği ve bugünün yeni bir başlangıç tarihi olarak pazarlıklarda, borçlanmalarda kabul gördüğü belirlendi. Sonuç olarak, koç katımının genel olarak sonbaharda yapılmasının, yavrulama zamanlarını kış soğuklarından bahar başlangıcına ötelemek ve doğaca yavruların soğuktan ve açlıktan kırılmasını önlemeye yönelik olduğu; davar yüzü oyununun da doğacak kuzuların sağlıklı ve verimli olması dileğini taşıdığı söylenebilir. Bu törenlerin, Orta Asya Türk kültürünün bir devamı şeklinde geliştiği ve bu çalışmalar ile bu geleneklerin Yazılı Türk Kültür birikimine kazandırılabileceği ileri sürülebilir.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • 1. Kafesoğlu İ. Türk millî kültürü. Ankara, Ötüken Yayınları, 1997, s.317.
  • 2. Kuzucular E. Koç katımı. Sivas Folkloru, 1973;7:16-17.
  • 3. Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlüğü. “Saya” maddesi. Erişim Tarihi: 14.05.2013, Erişim: http://ked.tdk.org.tr/index. php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.52e25b735ab520.44265292.
  • 4. Albayrak N. Ansiklopedik halk edebiyatı terimleri sözlüğü. İstanbul: L&M Yayıncılık, 2004, s.347.
  • 5. Düzgün D. Türkiye ve Azerbaycan sahalarında uygulanan saya geleneğinin karşılaştırmalı tahlili. Milli Folklor 2005;65:24- 29.
  • 6. Özdemir N. Türkiye’deki halk eğlenceleri ve kış eğlenceleri. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi. Halk Müziği, Oyun, Tiyatro, Eğlence. Ankara, c.III, 1997: s.279-291.
  • 7. Doğan T. İran Azerbaycanı’nda (Urmiye’de) “Sayalar” ve Sayaçılar”. Turkish Studies - International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2011;6/4 (Fall):87-95.
  • 8. Turkceciler.com (internet) Köy Seyirlik Oyunları. Erişim Tarihi: 20.04.2013. Erişim:www. koy-seyirlik-oyunlari.html.
  • 9. Bayat F. Sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik bağlamda Yengi Kün (Nevruz): Mitolojik olgudan mitolojik kurguya. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2008; 7(1):139-148.
  • 10. Tikbaş Apak F. Rize-Hemşin-Yazlık köyü örneğiyle mevsimlere ilişkin inanç, bayram ve ritüeller. Acta Turcica (internet) Kültürümüzde İklim ve Mevsimler/Mevsimler, İnançlar ve Uygulamalar 2013;5(9):1-15. Erişim Tarihi: 15.04.2013. Erişim: http://www.actaturcica.com/sayi9/V_I_5.pdf.
  • 11. Şentürk A. Malatya’da koç koyurma (koç katımı). Türk Folklor Araştırmaları, İstanbul, 1972;14(280): 6470.
  • 13. Ögel B. Türk kültür tarihine giriş I (Türklerde Köy ve Şehir Hayatı). Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları:224, Kültür Eserleri:13, 1978, s.87-495.
  • 14. Kutlu M. Şavaklı Türkmenlerde göçer hayvancılık. Ankara, Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 84, Gelenek-Görenek ve İnançlar Dizisi: 4, Sevinç Matbaası, 1987, s.3-114.
APA SİNMEZ Ç, Yiğit A (2014). SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ. , 19 - 25.
Chicago SİNMEZ Çağrı Çağlar,Yiğit Ali SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ. (2014): 19 - 25.
MLA SİNMEZ Çağrı Çağlar,Yiğit Ali SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ. , 2014, ss.19 - 25.
AMA SİNMEZ Ç,Yiğit A SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ. . 2014; 19 - 25.
Vancouver SİNMEZ Ç,Yiğit A SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ. . 2014; 19 - 25.
IEEE SİNMEZ Ç,Yiğit A "SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ." , ss.19 - 25, 2014.
ISNAD SİNMEZ, Çağrı Çağlar - Yiğit, Ali. "SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ". (2014), 19-25.
APA SİNMEZ Ç, Yiğit A (2014). SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 4(1), 19 - 25.
Chicago SİNMEZ Çağrı Çağlar,Yiğit Ali SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 4, no.1 (2014): 19 - 25.
MLA SİNMEZ Çağrı Çağlar,Yiğit Ali SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, vol.4, no.1, 2014, ss.19 - 25.
AMA SİNMEZ Ç,Yiğit A SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2014; 4(1): 19 - 25.
Vancouver SİNMEZ Ç,Yiğit A SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2014; 4(1): 19 - 25.
IEEE SİNMEZ Ç,Yiğit A "SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ." Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 4, ss.19 - 25, 2014.
ISNAD SİNMEZ, Çağrı Çağlar - Yiğit, Ali. "SİVAS FOLKLORUNDA DAVAR YÜZÜ (SAYA GEZME) VE KOÇ KATIMI TÖRENİ". Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 4/1 (2014), 19-25.