Yıl: 2016 Cilt: 0 Sayı: 4 Sayfa Aralığı: 1 - 10 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler

Öz:
Bu makalede amaç, Avanzade Mehmed Süleyman'ın çeviri yoluyla Fransız kültüründen Osmanlı kültürüne kazandırdığı Musavver Fennî Eğlenceler-1 (1309 [1891]), Musavver Fennî Eğlenceler-2 (1310 [1892]) ve Musavver Yeni Fennî Eğlenceler (1322 [1904]) adlı fen içerikli resimli eğlence kitaplarını çeviribilim bağlamında irdelemektir. Avanzade Mehmed Süleyman eczacı, gazeteci, yazar, çevirmen gibi farklı kimlikleriyle Türk kültür ve edebiyat dizgemize gerek telif gerekse çeviri birçok eser kazandırmıştır. Türk çeviri tarihi irdelendiğinde, Batı odaklı "modernleşme" çerçevesinde "fen", "eğlence", "eğitim" vb. vurgularla birçok eserin Fransız kültür ve edebiyat dizgesinden kendi dizgemize kazandırıldığı görülmektedir. Tanzimat'tan Harf Devrimi'ne kadar Batı kültüründen özellikle de Fransız kültüründen hem edebî hem bilimsel alanda çok sayıda eser çevrilerek Osmanlı kültürüne kazandırılmış, roman ve tiyatro gibi bazı türler ise ilk defa bu çeviriler yoluyla Türk toplumuna tanıtılmıştır. Avanzade Mehmed Süleyman'ın çevirisini yaptığı ve Türk okurlarına sunduğu fennî eğlenceler de Türk toplumunun ilk kez karşılaştığı bu türlerden biridir. Çevirmen, bu çevirileriyle erek kitle olan Türk okurlarının boş vakitlerini sadece eğlenerek geçirmelerini değil, kitap adlarından da anlaşılacağı üzere, eğlendirmenin yanında öğretmeyi de amaçlamıştır. Bu çalışmada, irdelemeye temel olan sorunsal, adı geçen eserlerin şimdiye kadar çeviriyazılarının yapılmamış ve çeviribilim bağlamında "fen" vurgusuyla eğitim açısından incelenmemiş olmasıdır. Bildirinin inceleme nesnesini oluşturmak amacıyla eserlerin çeviriyazısı yapılacak ve yer kısıtlaması dikkate alınarak gerekli görülen durumlarda erek metinlerden örnekler verilecektir. Fen içerikli çeviri eğlence kitaplarını incelemek için kuramsal olarak Alman çeviribilimci Hans J. Vermeer'in "skopos kuramı" temel alınacaktır. "Skopos kuramı" bağlamında çeviri odaklı yapılacak okuma, Vermeer'in özellikle "Çeviriye İlişkin Eylemde Skopos ve İş" ["Skopos and Commission in Translational Action"] başlıklı makalesi çerçevesinde "iş, işveren, amaç" kavramları üzerine temellendirilecektir.
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Kültürel Çalışmalar Edebiyat Edebi Teori ve Eleştiri

A Sample of Edutainment Within The Translations From French To Ottoman Turkish: Illustrated Scientific Entertainments (Musavver Fennî Eğlenceler)

Öz:
The aim of this study is to analyze the illustrated entertainment books with some scientific contents within the context of translation studies as Musavver Fennî Eğlenceler-1 (1309 [1891]), Musavver Fennî Eğlenceler-2 (1310 [1892]) and Musavver Yeni Fennî Eğlenceler (1322 [1904]) which entered into Ottoman culture from French culture with a notable contribution of translations rendered by Avanzade Mehmed Süleyman. Avanzade Mehmed Süleyman having a variety of professions such as pharmacist, journalist, author and translator presented various original and translated works into Turkish cultural and literary system. When the Turkish translation history is examined, it is clearly seen that lots of works from French culture and literature that had emphases on "science", "entertainment", "education" etc. entered into our literary system within the framework of Western-oriented modernization. Hundreds of literary and scientific works from Western culture, especially from French culture, had initially been translated into Ottoman Turkish and thus had penetrated into Ottoman culture earlier whereas certain genres namely drama and novel were introduced to Turkish society later via translations between the Tanzimat Period and the Alphabet Reform. Fennî eğlenceler (scientific entertainments) translated by Avanzade Mehmed Süleyman was among the abovementioned early genres to be introduced to Turkish people. The translator aimed to teach people, as can be understood from the titles of the books, rather than just to amuse Turkish readers in their free time. In this study, the main problem beside this analysis is the lack of transcriptions of the aforementioned works and the assessment of these works in the context of Translation Studies with the point of education while attaching importance to the "science" aspect. The transcription of the works will be realized and some examples extracted from the target text will be given in order to form the scope ofthis paper. "Skopos Theory" put forward by the German researcher Hans J. Vermeer willserve as the theoretical basis for the analysis of the translated entertainment books withscientific contents. Within the scope of "Skopos Theory", the analysis to be madeconsidering the aspects of Translation Studies, will be based especially on the concepts of"translation task, commissioner, purpose" within the framework of the article entitled"Skopos and Commission in Translational Action" by Vermeer (1989: 173-200).
Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Kültürel Çalışmalar Edebiyat Edebi Teori ve Eleştiri
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Andı, F. (2000). Türk Edebiyatında Jules Verne Tercümeleri. Edebiyat Araştırmaları 1. 129- 144. İstanbul: Kitabevi.
  • Bengi-Öner, I. (1990). A Re-evaluation of the Concept of Equivalence in the Literary Translations of Ahmed Midhat Efendi: A Linguistic Perspective. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Bengi-Öner, I. (2006). "Çeviribilimde Bir Hace-i Evvel: Ahmet Midhat Efendi". Merhaba Ey Muharrir! Ahmet Midhat Üzerine Eleştirel Yazılar. ed. Nüket Esen - Erol Köroğlu. 338-346. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
  • Bozkurt, E. (2012). Çevirmen Ön Sözlerinin Tanıklığında Halil Edib. XII. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu Bildiri Kitabı. (ed. Lütfiye Cengizhan). 1. C. 409-414. Edirne: Trakya Üniversitesi.
  • Bozkurt, E. (2013). Meşrutiyet Dönemi'nde Çok Kimlikli Bir Mütercim: Avanzâde Mehmed Süleyman. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. Vol. 37. No 2: 49-63.
  • Bozkurt, E. (2014). 1908-1928 Yılları Arasında Batı Dillerinden Osmanlı Türkçesine Çevrilen Romanlarda Mukaddime Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Karadağ, A. B. (2012). Çeviri Tarihimizde Fennî Romanlarla Bir Kültür Repertuarı Oluşturmak. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi. 2012/2. 6. 45-73.
  • Karadağ, A. B. (2014a). Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e Çeviri Roman Hallerine Ön Söz/Son Söz Tanıklıkları. Metnin Halleri: Osmanlı'da Telif, Tercüme ve Şerh. 99-145. İstanbul: Klasik.
  • Karadağ, A. B. (2014b). Çevirmenin Tanıklığında Tanzimat'tan II. Meşrutiyet'e Çeviri Tarihini Yeniden Okumak. C. 1-2. İstanbul: Diye.
  • Küçük, S. (2013). Osmanlıların Modern Teknoloji İle Karşılaşması: Elektrik Örneği. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Bahar (18): 161-185.
  • Özege, M. S. (1971). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 1. İstanbul: Fatih.
  • Özege, M. S. (1973). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 2. İstanbul: Fatih.
  • Özege, M. S. (1975). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 3. İstanbul: Fatih.
  • Özege, M. S. (1977). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 4. İstanbul: Fatih.
  • Özege, M. S. (1979). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu. C. 5. İstanbul: Fatih.
  • Paker, S. (2008). Tanzimat Döneminde Avrupa Edebiyatından Çeviriler: Çoğuldizge Kuramı Açısından Bir Değerlendirme. Çeviri Seçkisi I - Çeviriyi Düşünenler. (haz. Mehmet Rifat). 22-32. İstanbul: Sel.
  • Sevük, İ. H. (1941). Avrupa Edebiyatı ve Biz: Garpten Tercümeler. C. 2. İstanbul: Remzi.
  • Tit, T. [Arthur Good]. (1890). La Science Amusante. Premiére Série. Paris: Librairie Larousse.
  • Tit, T. [Arthur Good]. (1892). La Science Amusante. 2e Série. Trente et Uniéme Édition Paris: Librairie Larousse.
  • Tit, T. [Arthur Good]. (1906). La Science Amusante. 3e Série. Vingt-Neuviéme Édition. Paris: Librairie Larousse.
  • Tit, T. [Arthur Good]. (1308 [1891]). Fenni Eğlenceler. Müt. Hasan Celaleddin. İstanbul: Ahter Matbaası.
  • Tit, T. [Arthur Good]. (1309 [1892]). Musavver Fenni Eğlenceler. Birinci Kısım. Müt. Avanzade Mehmed Süleyman. Dersaadet: Kasbar Matbaası.
  • Tit, T. [Arthur Good]. (1310 [1893]). Musavver Fenni Eğlenceler. İkinci Kısım. Müt. Avanzade Mehmed Süleyman. Dersaadet: Kasbar Matbaası.
  • Tit, T. [Arthur Good]. (1322 [1904]). Musavver Yeni Fenni Eğlenceler. Müt. Avanzade Mehmed Süleyman. İstanbul: A. Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
APA BOZKURT E, Karadağ A (2016). Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler. , 1 - 10.
Chicago BOZKURT Eshabil,Karadağ Ayşe Banu Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler. (2016): 1 - 10.
MLA BOZKURT Eshabil,Karadağ Ayşe Banu Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler. , 2016, ss.1 - 10.
AMA BOZKURT E,Karadağ A Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler. . 2016; 1 - 10.
Vancouver BOZKURT E,Karadağ A Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler. . 2016; 1 - 10.
IEEE BOZKURT E,Karadağ A "Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler." , ss.1 - 10, 2016.
ISNAD BOZKURT, Eshabil - Karadağ, Ayşe Banu. "Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler". (2016), 1-10.
APA BOZKURT E, Karadağ A (2016). Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 0(4), 1 - 10.
Chicago BOZKURT Eshabil,Karadağ Ayşe Banu Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 0, no.4 (2016): 1 - 10.
MLA BOZKURT Eshabil,Karadağ Ayşe Banu Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.4, 2016, ss.1 - 10.
AMA BOZKURT E,Karadağ A Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 2016; 0(4): 1 - 10.
Vancouver BOZKURT E,Karadağ A Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 2016; 0(4): 1 - 10.
IEEE BOZKURT E,Karadağ A "Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler." RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 0, ss.1 - 10, 2016.
ISNAD BOZKURT, Eshabil - Karadağ, Ayşe Banu. "Fransızcadan Osmanlıcaya Yapılan Çevirilerde Eğlenceli Eğitim Örneği: Musavver Fennî Eğlenceler". RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 4 (2016), 1-10.