DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*

Meltem CAN (Namık Kemal Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Tekirdağ, Türkiye)
Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi
22 3
Yıl: 2017 Cilt: 0 Sayı: 26 Sayfa Aralığı: 37 - 67 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*

Öz:
Bu çalışma dilbilgiselleşme çerçevesinde edat oluşumunu incelemekte buna göre edat kategorisinin sınırları, özellikleriyle birlikte edat oluşum aşamalarından olan ikincil edat kategorisinin sınır ve özelliklerini belirtmeyi amaçlamaktadır. Makale dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde bağımsız, sözcüksel bir birimin dilbilgisel bir birime dönüşme sürecini, bağımlı, dilbilgisel bir birimin ise daha çok dilbilgiselleşme sürecini açıklayan, dil birimlerin hem bu gelişim ve değişim aşamalarını hem de bu süreçte birbirleri arasında gerçekleşen ilişkiler ağını inceleyen dilbilgiselleşme kuramının özellikleri, kapsam alanı değerlendirilmiştir. İkinci bölümde kuramı oluşturan süreçler tartışılmış, üçüncü bölümde buna göre edat ve ikincil edat kavram alanı ve özellikleri açıklanmıştır. Dördüncü bölümde ise bu kapsamda Eski Uygur Türkçesine ait aşnu ve ö?re edatları değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Edebiyat

Grammaticalization and the Notion of Postposition

Öz:
This study examines the formations of postposition and accordingly aims to identify boundaries and features of postposition category in conjunction with boundaries and features of secondary postposition which is formation phases of the postposition. This article consist of four parts. The first part, features, scope of the grammaticalization theory which explains the processes of transformation of an independent, lexical unit into a grammatical unit together with the further grammaticalization phases of any single grammatical unit and examines both these development and change stages of language units and their relational networks occurring in this time are evaluated. In the second part, the processes that constitute grammaticalization theory are discussed, according to this in the third part the conceptual field and properties of postposition and secondary postposition are explained. In the fourth part, postpositions of aşnu and ö?re belonging to the Old Uighur Turkic are evaluated within this scope.
Anahtar Kelime:

Konular: Edebiyat
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Atabay, N., Kutluk, İ. ve Özel, S. (1983). Türkçede Sözcük Türlerinin Genel Özellikleri. Sözcük Türleri, D. Aksan (Yay.Haz.) içinde (s. 23). Ankara: TDK.
  • Atabay, N., Kutluk, İ. ve Özel, S. (1983). Sözcük Türleri. Ankara: TDK.
  • Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK.
  • Bilgegil, M. (1984). Türkçe Dil Bilgisi. İstanbul: Dergah.
  • Bisang, W. (1996). Areal Typology and Gammaticalization: Processes of Grammaticalization Based on Nouns and Verbs in East and Mainland South East Asian Languages. Studies in Language, 20(3), 519-97.
  • Deany, J. (1943). Türk Dili Grameri (A. U. Elöve, Çev.). İstanbul: Maarif Vakfı Yay.
  • Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi Grameri. Ankara: TDK.
  • Erdal, M. (2004). A Grammar of Old Turkic. Leiden: Brill.
  • Ergin, M. (1985). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi.
  • Gencan, T. N. (1971). Dilbilgisi. Ankara: TDK.
  • Grönbech, K. (2011). Türkçenin Yapısı (M. Akalın, Çev.). Ankara: TDK.
  • Gülensoy, T. (2000). Türkçe El Kitabı. Ankara: Akçağ.
  • Güneş, S. (1996). Türk Dili Bilgisi. İzmir: Çağlayan.
  • Hacıeminoğlu, N. (1971). Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: MEB
  • Hamilton, J. R. (1998). Budacı İyi ve Kötü Kalpli Prens Masalının Uygurcası Kalyanamkara ve Papamkara (E. Korkut, İ. Birkan, Çev.). Ankara: Simurg.
  • Heine, B., Claudi, U. and Hünnemeyer, F. (1991). Grammaticalization: A Conceptual Framework. Chicago: The University of Chicago Press.
  • Hengirmen, M. (1995). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Engin.
  • Jeffers, R.J. and Zwicky, A.M. (1980). The Evolution of Clitics. Papers From The Fourth International Conference on Historical Linguistics, Stanford, March 26-30 1979, (E. C. Traugott, R. Labrum, S.C. Sepherd, Ed.) içinde (ss. 221- 231). Amsterdam /Philadelphia: Benjamins.
  • Kahr, J.C. (1976). The Renewal of Case Morphology: Sources and Constraints. Working Papers on Language Universals, 20, 107-151.
  • Karahan, L. (2011). Sonra ve Önce Kelimelerinin Edat Kategorisi İçindeki Durumu. Türk Dili Üzerine İncelemeler, (E. Arıkoğlu, D. Ergönenç Akbaba, Ed.) içinde (ss. 271-282). Ankara: Akçağ.
  • Lewis, G. (2000). Turkish Grammar (Secod Edition). Oxford: Oxford University Press.
  • Müller, F.W. K. (1931). Uigurica IV. Berlin.
  • Tekin, Ş. (1976). Uygurca Metinler II Maytrısimit. Ankara: Atatürk Üniversitesi.
  • Tekin, Ş. (1993). Uygurca Metinler I Kuanşi İm Pusar (Ses İşiten İlah). Ankara: TDK.
  • Topaloğlu, A. (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken.
  • Underhill, R. (1976). Turkish Grammar. Mass: The MIT Press.
  • Traugott, E. C. (1980). Meaning-Change in The Development of Grammatical Markers. Language Sciences, 2, 44-61.
  • Türk Gramerinin Sorunları: Bildiriler. (2011). Ankara: TDK.
  • Bang, W. and Gabain, A.von. (1931). Türkische Turfan-Texte V. Berlin.
  • Bybee, J., Perkins, R. and Pagliuca, W. (1994). The Evolution of Grammar: Tense, Aspect and Modality in The Languages of The World. Chicago/ London: The University of Chicago Press.
  • Campbell, L. (2001). What's Wrong with Grammaticalization? Language Sciences, 23, 113-61.
  • Can, M. (2016). Dilbilgiselleşme ve Eski Uygurca Edatlar. Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
  • Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. London: Oxford University Press.
  • Demir, N, ve Yılmaz, E. (2010). Türk Dili El Kitabı. Ankara: Grafiker.
  • Edizkun, H. (1985). Türk Dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Emre, A. C. (1945). Türk Dilbilgisi. Ankara: TDK.
  • Gabain, A. von (2000). Eski Türkçenin Grameri (M. Akalın, Çev.). Ankara: TDK.
  • Givón, T. (1979). On Understanding Grammar. New York: Academic Press.
  • Göksel, A. and Kerslake, C. (2005). Turkish: Comprehensive Grammar. London/New York: Routledge.
  • Heine, B. and Kuteva, T. (2004). World Lexicon of Grammaticalization. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Hopper, P.J. and Traugott, E. C. (2003). Grammaticalization (Second Edition). Cambridge: Cambridge University Press.
  • Janda, R.D. (2001). Beyond "Pathways" and "Unidirectionality”: On The Discontinuity of Transmission and the Counterability of Grammaticalization. Language Sciences, 23, 265-340.
  • Hopper, P. J. (1991). On Some Principles of Grammaticization. Approaches to Grammaticalization (2 vols.). (E.C. Traugott, B. Heine Ed.) içinde (ss. 17-35). Amsterdam /Philadelphia: Benjamins.
  • Kaya, C. (1994). Uygurca Altun Yaruk Giriş, Metin ve Dizin. Ankara: TDK.
  • Korkmaz, Z. (2007). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: TDK.
  • Kornfilt, J. (1997). Turkish. London/New York: Routledge.
  • Kurylowicz, J. (1965). The Evolution of Grammatical Categories. Diogenes, 51, 55-71.
  • Lehmann, C. (1985). Grammaticalization: Synchronic Variation and Diachronic Change. Lingua e Stile, 20, 303-318.
  • Lehmann, C. (2002). Thougts on Grammaticalization (Second, Revised Edition). Arbeitspapiere des Seminars für Sprachwissenschaft der Universität Erfurt Nr.9: Erfurt.
  • Lehmann, C. (2015). Thougts on Grammaticalization (3rd edition, draft version). Berlin: Language Science Press.
  • Li, Y. S. (2004). Türk Dillerinde Sontakılar. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
  • Molgaydarov, K. (2007). Türk Dilinde Edat Kaynaklı Bir Ek (M.Y. Kaya, Çev.). Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 24, 75-81.
  • Norde, M. (2001). Deftexion as a Counterd Irectional Factor in Grammatical Change. Language Sciences, 23, 231-64.
  • Oda, J. (2010). A Study of Buddhist Sutra Called Sekiz Yükmek Yaruq or Sekiz Törlügin Yarumış Yaltrımış in Old Turkic. Kyoto: Hōzōkan.
  • Oruç, B. (1994). Oğuz Grubunda Edatlar. Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Ölmez, M. (1994). Hsüan-Tsang’ın Eski Uygurca Yaşam Öyküsü VI. Bölüm. Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
  • Shōgaito, M. (1993). Studies in the Uighur Version of the Abhidharmakosabhaṣya-ṭīka Tattvārthā Volume II Text, Translation, Commentary and Glossary. Kyoto: Shokado.
  • Tekin, T. (1959). Kononov, Grammatika Sovremennogo Turetskogo Literaturnogo Yazıka, Moskva-Leningrad 1956. TDAY-B, 331-377.
  • Tekin, T. (1994). Tunyukuk Yazıtı. Ankara: Simurg.
  • Tekin, T. (2004). Irk Bitig Eski Uygurca Fal Kitabı. Ankara: Öncü.
  • Tekin, T. (2006). Orhun Yazıtları. Ankara: TDK.
APA CAN M (2017). DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*. , 37 - 67.
Chicago CAN Meltem DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*. (2017): 37 - 67.
MLA CAN Meltem DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*. , 2017, ss.37 - 67.
AMA CAN M DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*. . 2017; 37 - 67.
Vancouver CAN M DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*. . 2017; 37 - 67.
IEEE CAN M "DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*." , ss.37 - 67, 2017.
ISNAD CAN, Meltem. "DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*". (2017), 37-67.
APA CAN M (2017). DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0(26), 37 - 67.
Chicago CAN Meltem DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 0, no.26 (2017): 37 - 67.
MLA CAN Meltem DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.26, 2017, ss.37 - 67.
AMA CAN M DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2017; 0(26): 37 - 67.
Vancouver CAN M DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2017; 0(26): 37 - 67.
IEEE CAN M "DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*." Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0, ss.37 - 67, 2017.
ISNAD CAN, Meltem. "DİLBİLGİSELLEŞME VE EDAT KAVRAMI*". Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 26 (2017), 37-67.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 2:7

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları