İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü

Yıl: 2014 Cilt: 43 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 136 - 156 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü

Öz:
Etik   kavramının   daha   da   ön   plana   çıktığı   günümüzde   pro-sosyal   davranışlar   arasında  nitelendirilen işyerlerinde   olumsuz   durumları   ifşa   etme   (whistleblowing) mekanizması, yönetim   ve   örgütsel   davranış   alanında   daha   da   önemli   bir   kavram   haline   gelmiştir.  Özellikle,   son   yıllarda   ortaya   çıkan   etik   skandallar,   küresel   krizler,   yolsuzluklar ve ihmaller nedeniyle organizasyonlar, yasalar  çerçevesinde  etik  kararlar  verebilmek  ve  yasa  dışı   faaliyetlerin   önüne   geçebilmek   için   yeni   mekanizmalara   ve   organlara   ihtiyaç  duymaktadır.   İşletmeler   açısından   etik   dışı   veya   yasalara   aykırı   olan   eylemler ile organizasyonlara  zararı  olacak  davranışları ortaya  çıkaran  ve  çeşitli  konularda  da  düzeltici  önlemler   alınmasına   imkân sağlayan   mekanizmalardan   biri   de   olumsuz   durumları   ifşa  etme mekanizmasıdır.   Bugüne   kadar   birçok   çalışmada   olumsuz   durumları   ifşa   etme konusunda çeşitli   araştırmalar   yapılmıştır.   Ancak, konunun   ülkemizde   sınırlı   sayıda  araştırmaya   konu   olduğunu ifade   etmek   mümkündür. Özellikle   Türkiye   gibi   gelişmekte  olan   ülkelerde   bazen   yanlış   anlaşılmalara   dahi   sebep   olabilen   bu   tür   bir   mekanizmanın ilave   katkılarla   desteklenmesi   adına, mevcut   çalışma   kapsamında   uygulamalı bir alan araştırması yapılmıştır.   Çalışmanın   amacı, işyerlerinde   olumsuz   durumları   ifşa   etme  niyetinin etik   iklim   üzerindeki   etkisini incelemektir.   İlave   olarak, yıldırma   (mobbing) algısının   süreçte   moderatör   bir aracı   değişken   rolüyle   sürece etkide   bulunacağı   iddia  edilmiştir.  Sonuçlar,   olumsuz  durumları  ifşa  etme   niyetinin etik  iklim  üzerinde  doğrudan  ve   pozitif   yönde   bir   etkisi   olduğunu   ortaya   koymuştur.   Ayrıca,   yıldırma algısının   yüksek  olarak   algılandığı   durumlarda   ise   olumsuz   durumları   ifşa   etmenin   etik iklim üzerindeki  etkisinin zayıfladığı  tespit  edilmiştir.
Anahtar Kelime:

The whistleblowing impact on ethical climate: Moderator role of mobbing perception

Öz:
As a pro-social behavior, whistleblowing come to the front after some ethical problems and some related ethical issues. Especially, in the last century, there are a lot of ethical scandals, global crisis, improprieties and negligences occured. Therefore, organizations need to establish some new forms and organs to have a sustainability. Whistleblowing can be defined as revealing non-ethical events or behaviors (like producing harmful foods even though marketing them as they are remedial) in a management system. This revelation is made by people working in the management or by the stakeholders. Whistleblowing is a treatment which relies on voluntarism. Because it includes many risks and threats, workers are afraid of bringing out behaviors which are illegal and nonethical. So, conscience and virtue are very important in this theme. There are a lot of studies being done on this subject. But, in Turkey, there are so few studies on this concept.  Further,  this  concept  isn't  well  understood  yet  in  our  country.  So,   in this study the aim is to investigate the impact of whistleblowing on ethical climate. In additon, the mobbing is entered to the model as moderator. Results indicate that whistleblowing has a direct and positive effect on ethical climate. Also, when mobbing is perceived to be high, the effect of whistleblowing on ethical climate weakened.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • [1] Ş. Özgener, A. Tan, S. Ulu, Çalışma Yaşamında Davranış, (Ed. A.Keser, G.Yılmaz, S.Yürür), Umuttepe Yayınları, 2. Baskı, Kocaeli, 2012.
  • [2] G. Vinten, Whistleblowing Towards Disaster Prevention and Management. Disaster Prevention and Management, 9, 1, 18-28 (2000).
  • [3] D. Lewis, T. Uys, Protection Whistleblower at Work: A Comparison of the Impact of British and South African Legislation. Managerial Law, 3, 76-92 (2007).
  • [4] B. Victor, J.B. Cullen, The Organizational Bases of Ethical Work Climate. Administrative Science Quarterly, 33, 1, 101-125 (1988).
  • [5] L.K. Treviño, K.D. Butterfield, D.L. McCabe, The Ethical Context in Organizations: Influences on Employee Attitudes and Behaviors. Business Ethics Quarterly, 8, 447- 476 (1998).
  • [6] M. Dion, Ethical Leadership and Crime Prevention in the Organizational Setting. Journal of Financial Crime, 15, 3, 308-319 (2008).
  • [7] C. Rayner, The Incidence of Workplace Bullying. Journal of Community and Applied Social Psychology, 7, 3, 199-208 (1997).
  • [8] H. Leymann, The Content and Development of Mobbing at Work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5, 2, 215-237 (1996).
  • [9] P. Tınaz, Mobbing: İşyerinde Psikolojik Taciz. Çalışma ve Toplum Dergisi, 3, 11-22 (2006)
  • [10] M.A. Hersh, Whistleblowers-Heroes or Traitors?: Individual and Collective Responsibility for Ethical Behaviour. Annual Reviews in Control, 26, 243-262 (2002).
  • [11] U. Aydın, İş Hukuku Açısından İşçinin Bilgi Uçurması (Whistleblowing). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 2, 79-100 (2003).
  • [12] R.İ. Bikun, İş Ahlakı, 1. Basım, İstanbul: İGİAD Yayınları, 2004.
  • [13] H. Gerçek, Mühendislikte Etik Sorunların Ele Verilmesi. Madencilik Dergisi, 44, 4, 29-38 (2005).
  • [14] C.C Aktan, Organizasyonlarda Yanlış Uygulamalara Karşı Bir Sivil Erdem, Ahlaki Tepki ve Vicdani Ret Davranışı: Whistleblowing. Mercek Dergisi, Ekim Sayısı, 1-13 (2006).
  • [15] E.G. Yılmaz, Kurumsal İletişim ve Prensiplere Dayalı Kurumla Uyuşmazlık Davranışı: Whistleblowing. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 8, 1-32 (2010).
  • [16] P.B. Jubb, Whistleblowing: A Restrictive Definition and Interpretation. Journal of Business Ethics, 21, 1, 77-94 (1999).
  • [17] J.W. Weiss, Business Ethics: A Managerial, Stakeholders Approach, Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1994.
  • [18] S.H. Appelbaum, G.D. Iaconi, A. Matousek, Positive and Negative Deviant Behaviors: Causes, Impacts, and Solutions. Corporate Governance, 7, 5, 586-598 (2007).
  • [19] J. Blenkinsopp, M.S. Edwards, On Not Blowing the Whistle: Quiescent Silence as an Emotion Episode. Emotions, Ethics and Decision-Making Research on Emotion in Organizations, 4, 181-206 (2008).
  • [20] J.A. Bailey, Whistleblowing: an International Perspective. Internal AuditingABI/INFORM Global, 23, 1, 20-25 (2008).
  • [21] M.P. Miceli, J.P. Near, Standing Up or Standing By: What Predicts Blowing the Whistle on Organizational Wrongdoing?. Research in Personal and Human Resources Management, 24, 95-136 (2005).
  • [22] R. Bennett, C.L. Stamper, Corporate Citizenship and Deviancy: a Study of Discretionary Work Behavior. Strategies and Organizations in Transition, 1, 3, 265- 284 (2002).
  • [23] A. Akdoğan, Ş. Özgener, A. Tanç, Y. Kaya, "A Comparison of Perceptions of Whistleblowing Between Senior Executives and Internal Auditors in Turkey", The Professional Ethics in Business and Social Life, 21st EBEN Annual Conference, Antalya/TURKEY, 239-248, 2008.
  • [24] M.T. Biegelman, J.T. Bartow, Executiver Roadmap to Fraud-Prevention and Internal Control, John Wiley & Sons. New Jersey, 2006.
  • [25] D. Bucka, B.H. Kleiner, Whistleblowing in the Aerospace and Defence Industries. Managerial Law, 43, 1/2, 50-56 (2001).
  • [26] D. Nam, D.J. Lemak, The Whistle-Blowing Zone: Applying Barnard's Insights to a Modern Ethical Dilemma. Journal of Management History, 13, 1, 33-42 (2007).
  • [27] G. Liyanarachchi, C. Newdick, The Impact of Moral Reasoning and Retaliation on Whistle-Blowing: New Zealand Evidence. Journal of Business Ethics, 89, 37-57 (2009).
  • [28] Ü. Berkman, M. Arslan, Dünyada ve Türkiye'de İş Etiği ve Etik yönetimi, Tüsiad Yayınları, İstanbul, 2009.
  • [29] H. Ateş, H.E. Bağce, M.L. Şen, Yolsuzluğun Önlenmesi İçin Etik Projesi. Kamu Etiği Akademik Araştırmaları, 1, 12-102 (2009).
  • [30] D. Lewis, The Contents of Whistleblowing/Confidential Reporting Procedures in the UK: Some Lessons from Empirical Research. Employee Relations, 28, 1, 76-86 (2006).
  • [31] F. Demir, G. Demir, İşçinin Sadakat Borcu ve Uygulaması. Kamu-İş Dergisi, 11, 1, 1-37 (2009).
  • [32] M. Elçi, Örgütlerde Etik İklimin Personelin Vatandaşlık Davranışlarına Etkileri, Doktora Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze, 2005.
  • [33] M. Woodd, Human Resource Specialists-Guardians of Ethical Conduct?. Journal of European Industrial Training, 21, 3, 110-116 (1997).
  • [34] D. Winstanley, J. Woodall, E. Heery, Business Ethics and Human Resource Management: Themes and Issues. Personnel Review, 25, 6, 5-12 (1996). [35] Ş. Özgener, İş Ahlakının Temelleri: Yönetsel Bir Yaklaşım, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2009.
  • [36] T.T. Akbaş, Örgütsel Etik İklimin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi: Mobilya Sanayi Büyük Ölçekli İşletmelerinde Görgül Bir Araştırma. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12, 19, 121-137 (2010).
  • [37] R. Sims, J. Keenan, Predictors of External Whistleblowing: Organizational and Intrapersonal Variables. Journal of Business Ethics, 17, 411-422 (1998).
  • [38] J. Mesmer-Magnus, C. Viswesvaran, Whistleblowing in Organizations: an Examination of Correlates of Whistleblowing Intentions, Actions, and Retaliation. Journal of Business Ethics, 62, 277-297 (2005).
  • [39] J. Bloodgood, W. Turnley, P. Mudrack, Ethics Instruction and the Perceived Acceptability of Cheating. Journal of Business Ethics, 95, 23-37 (2010).
  • [40] D. Dalton, R.R. Radtke, The Joint Effects of Machiavellianism and Ethical Environment on Whistle-Blowing. Journal of Business Ethics, DOI 10.1007/s10551- 012-1517-x, (2012).
  • [41] S.Tetik, Mobbing Kavramı: Birey ve Örgütler Açısından Önemi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12, 18, 81-89 (2010).
  • [42] A. Hogh, M.E. Henrikson, H.Burr, A Five Year Follow-Up Study of Work and Psychological Health. International Journal of Behavioral Medicine, 12, 4, 256-265 (2005).
  • [43] Ç. Kırel, Örgütlerde Mobbing Yönetiminde Destekleyici ve Risk Azaltıcı Öneriler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 2, 317-334 (2007).
  • [44] H. Gül, İş Sağlığında Önemli Bir Psikososyal Risk: Mobbing-Psikolojik Yıldırma. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8, 6, 515-520 (2009).
  • [45] S.Ö. Çöl, İşyerinde Psikolojik Şiddet: Hastane Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Çalışma ve Toplum Dergisi, 4, 107-134 (2008).
  • [46] A.B. Acar, G. Dündar, İşyerinde Psikolojik Yıldırmaya (Mobbing) Maruz Kalma Sıklığı ile Demografik Özellikler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37, 51-59 (2008).
  • [47] E. Stàle, The Nature and Causes of Bullying at Work. International Journal of Manpower, 20, 1/2, 16-27 (1999).
  • [48] L. Shallcross, S. Ramsay, M. Barker, A Proactive Response to the Mobbing Problem: a Guide for HR Managers. New Zealand Journal of Human Resource Management, 10, 1, 27-37 (2010).
  • [49] W. Vandekerckhove, M.S.R. Commers, Downward Workplace Mobbing: a Sign of the Times?. Journal of Business Ethics, 45, 1-2, 41-50 (2003).
  • [50] J. Heames, M. Harvey, Workplace Bullying: a Cross-Level Assessment. Management Decision, 44, 9, 1214-1230 (2006).
  • [51] B. Martin, F.P.S. Martin, Mobbing and Suppression: Footprints of Their Relationships. Social Medicine, 6, 4, 217-226 (2012).
  • [52] Jr. Schwepker, Ethical Climates Relationship to Job Satisfaction, Organizational Commitment and Turnover Intention in the Salesforce. Journal of Business Research, 54, 39-52 (2001).
  • [53] J. Weber, J.E. Seger, Influences Upon Organizational Ethical Climate Subclimates: a Replication Study of a Single Firm at Two Points in Time. Journal of Business Ethics, 41, 69-84 (2002).
  • [54] G.R. Rothwell, J.N. Baldwin, Ethical Climates and Contextual Predictors of WhistleBlowing. Review of Public Personnel Administration, 26, 3, 216-244 (2006).
  • [55] M.P. Miceli, J.P. Near, T.M. Dworkin, A Word to the Wise: How Managers and PolicyMakers Can Encourage Employees to Report Wrongdoing. Journal of Business Ethics, 86, 3, 379-396 (2009).
  • [56] S. Einarsen, B. Raknes, S.B. Matthiesen, Bullying and Harassment at Work and Their Relationships to Work Environment Quality: an Explatory Study. European Work and Organizational Psychologist, 4, 4, 381-401 (1994).
  • [57] S. Fox, L.E. Stallworth, "Chair and Founder, Bullying, Racism, and Power: an Investigation of Racial/Ethnic Bullying in the U.S. Workplace", Paper presentation, 19th Annual SIOP Conference, Chicago, 2004.
  • [58] D. Zapf, The Geneva Staff Association Survey of Harasment in the Workplace Results of the Quantitative Survey Components, The World Health Organization Staff Association, Johann Wolfgang Goethe University, Frankfurt, Germany, 2004.
  • [59] H. Hoel, C. Rayner, C.L. Cooper, Workplace Bullying. International Review of Industrial and Organizational Psychology, 14, 195-230 (1999).
  • [60] D. Salin, Ways of Explaining Workplace Bullying: a Review of Enabling, Motivating, and Precipitating Structures and Processes in the Work Environment. Human Relations, 56, 1213-1232 (2003).
  • [61] N. Djurkovic, D. McCormack, G. Casimir, Neuroticism and the Psychosomatic Model of Workplace Bullying. Journal of Managerial Psychology, 21, 1, 73-88 (2006).
  • [62] B. Burnes, R. Pope, Negative Behaviours in the Workplace: a Study of Two Primary Care Trusts in the NHS. International Journal of Public Sector Management, 20, 4, 285-303 (2007).
  • [63] P.M. Podsakoff, S.B. MacKenzie, J. Lee, N.P. Podsakoff, Common Method Biases in Behavioral Research: a Critical Review of the Literature and Recommended Remedies. Journal of Applied Psychology, 88, 5, 879-903 (2003).
  • [64] P.M. Podsakoff, D.W. Organ, Self-Reports in Organizational Research: Problems and Prospects. Journal of Management, 12, 4, 531-544 (1986).
  • [65] L. Burney, C. Henle, S. Widener, A Path Model Examining The Relations Among Strategic Performance Measurement System Characteristics, Organizational Justice, and Extra and In-Role Performance. Accounting, Organizations and Society, 34, 305-321 (2009).
  • [66] J. Grafton, A. Lillis, S. Widener, The Role of Performance Measurement and Evaluation in Building Organizational Capabilities and Performance. Accounting, Organizations and Society, 35, 689-706 (2010).
  • [67] H.A. Harmon, G. Brown, R.E. Widing, K.L. Hammond, Exploring the Sales Manager's Feedback to a Failed Sales Effort. Journal of Business and Industrial Marketing, 17, 1, 43-55 (2002).
  • [68] A.Y. Nahm, M.A. Vonderembse, X.A. Koufteros, The Impact of Organizational Structure on Time-Based Manufacturing and Plant Performance. Journal of Operations Management, 21, 3, 281-306 (2003).
  • [69] S. Kaplan, S. Whitecotton, An Examination of Auditors' Reporting Intentions When Another Auditor is Offered Client Employment. Auditing: A Journal of Practice and Theory, 20, 1, 45-63 (2001).
  • [70] M. Curtis, Are Audit-Related Ethical Decisions Dependent Upon Mood?. Journal of Business Ethics, 68, 191-209 (2006).
  • [71] J. Schultz, D. Johnson, D. Morris, S. Dyrnes, An investigation of the reporting of questionable acts in an international setting. Journal of Accounting Research, 31, 75-103 (1993).
  • [72] B. MacNab, R. Worthley, Self-Efficacy as an Intrapersonal Predictor for Internal Whistleblowing: a US and Canada Examination. Journal of Business Ethics, 79, 407- 421 (2008).
  • [73] M. Nakip, Pazarlama Araştırmaları, Seçkin Yayıncılık, 2003.
  • [74] N. Bayram, "Akademisyenler için Araştırma Teknikleri ve İstatistik Uygulamalı Semineri" ders notları, Erciyes Üniversitesi, 1-27, 2009.
  • [75] S.L. Ahire, D.Y. Golhar, M.A. Waller, Development and Validation of TQM Implementation Constructs. Decision Sciences, 27, 1, 23-56 (1996).
  • [76] M.S. Garver, J.T. Mentzer, Logistics Research Methods: Employing Structural Equation Modeling to Test for Construct Validity. Journal of Business Logistics, 20, 1, 33-57 (1999).
  • [77] H. Shin, D.A. Collier, D.D. Wilson, Supply Management Orientation and Supplier/Buyer Performance. Journal of Operations Management, 18, 3, 317-333 (2000).
  • [78] N.J. Allen, Examining Organizational Commitment in China. Journal of Vocational Behaviour, 62, 511-515 (2003).
  • [79] M. O'Fallon, K. Butterfield, A Review of the Empirical Ethical Decision Making Literature: 1996-2003. Journal of Business Ethics, 59, 375-413 (2005).
  • [80] L.S. Aiken, S.G. West, Multiple Regression: Testing and Interpreting Interactions, Sage, Newbury Park, CA, 1991.
  • [81] E.F. Stone, J.R. Hollenbeck, Clarifying Some Controversial Issues Surrounding Statistical Procedures for Detecting Moderator Variables: Empirical Evidence and Related Matters. The Journal of Applied Psychology, 74, 1, 3-10 (1989)
APA DEMIRTAS O (2014). İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü. , 136 - 156.
Chicago DEMIRTAS Ozgur İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü. (2014): 136 - 156.
MLA DEMIRTAS Ozgur İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü. , 2014, ss.136 - 156.
AMA DEMIRTAS O İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü. . 2014; 136 - 156.
Vancouver DEMIRTAS O İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü. . 2014; 136 - 156.
IEEE DEMIRTAS O "İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü." , ss.136 - 156, 2014.
ISNAD DEMIRTAS, Ozgur. "İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü". (2014), 136-156.
APA DEMIRTAS O (2014). İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 43(1), 136 - 156.
Chicago DEMIRTAS Ozgur İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 43, no.1 (2014): 136 - 156.
MLA DEMIRTAS Ozgur İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, vol.43, no.1, 2014, ss.136 - 156.
AMA DEMIRTAS O İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi. 2014; 43(1): 136 - 156.
Vancouver DEMIRTAS O İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi. 2014; 43(1): 136 - 156.
IEEE DEMIRTAS O "İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü." İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 43, ss.136 - 156, 2014.
ISNAD DEMIRTAS, Ozgur. "İşyerlerinde  olumsuz  durumları  ifşa  etmenin  etik  iklim  üzerindeki  etkisi: Yıldırma algısının  moderatör  rolü". İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 43/1 (2014), 136-156.