Yıl: 2016 Cilt: 4 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 170 - 179 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Geleneksel Ankara Sof Dokumaları

Öz:
Ankara keçisi, Ankara ve çevresinde yetiştiriciliği yapılan bu coğrafyaya özgü önemli bir keçi ırkıdır. Tekstil sanayinde hayvansal lifler arasında uzunluğu, mukavemeti, parlaklığı ile önemli bir yere sahip olan, modaya göre tüketimi yıldan yıla değişen tiftik; Anadolu'nun kırsal kesiminin gelir kaynağıdır ve el sanatları açısından dokuma ve örmelerde kullanılan başlıca hammaddelerden biridir. Ankara sofu, Ankara keçisinden elde edilen tiftikten dokunan bir çeşit kumaştır.Tiftik lifinin eğrilip iplik haline getirilmesi, iplikten sof kumaşın dokunması, boyanması, kısacası sof yapımı Ankara ve yöresine ait özgün bir el sanatıydı. Ankara keçisi tiftiğinden üretilen, toplumun seçkin kesimleri tarafından tercih edilen sof dokumaları Ankara ili ve İç Anadolu bölgesine özgü geleneksel dokumalardandır. Günümüzde dokunulmamakta ve örnekleri sadece müzelerde görülmektedir. Bu bakımdan, Ankara sofu bu coğrafyaya ait kültürel miraslardan biridir. Yapılan literatür incelemelerinde Ankara Etnoğrafya Müzesi'nde iki, Sadberk Hanım Müzesi'nde bir sof örneği olduğu tespit edilmiştir. Ancak Ankara Etnoğrafya Müzesi'nde yürütülen çalışmada iki yerine beş adet sof dokuma ile karşılaşılmıştır. Geçmişte önemli kültürel bir değer olan sofun günümüzde dokunmamasına rağmen kültürel açıdan sahip çıkılması gereken bir değer olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada, Ankara sofunun özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Ankara Etnoğrafya Müzesi'nde bulunan beş adet sof dokumanın en, boy, atkı-çözgü sıklığı, dokuma kalınlığı gibi bazı özellikleri incelenmiş ve fotoğraflarla belgelenmiştir. Ayrıca sofun dokunduğu dokuma tezgâhları hakkında bilgi verilmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Kentsel Çalışmalar

Traditional Sof Weavings of Ankara

Öz:
Ankara keçisi, Ankara ve çevresinde yetiştiriciliği yapılan bu coğrafyaya özgü önemli bir keçi ırkıdır. Tekstil sanayinde hayvansal lifler arasında uzunluğu, mukavemeti, parlaklığı ile önemli bir yere sahip olan, modaya göre tüketimi yıldan yıla değişen tiftik; Anadolu’nun kırsal kesiminin gelir kaynağıdır ve el sanatları açısından dokuma ve örmelerde kullanılan başlıca hammaddelerden biridir. Ankara sofu, Ankara keçisinden elde edilen tiftikten dokunan bir çeşit kumaştır.Tiftik lifinin eğrilip iplik haline getirilmesi, iplikten sof kumaşın dokunması, boyanması, kısacası sof yapımı Ankara ve yöresine ait özgün bir el sanatıydı. Ankara keçisi tiftiğinden üretilen, toplumun seçkin kesimleri tarafından tercih edilen sof dokumaları Ankara ili ve İç Anadolu bölgesine özgü geleneksel dokumalardandır. Günümüzde dokunulmamakta ve örnekleri sadece müzelerde görülmektedir. Bu bakımdan, Ankara sofu bu coğrafyaya ait kültürel miraslardan biridir. Yapılan literatür incelemelerinde Ankara Etnoğrafya Müzesi’nde iki, Sadberk Hanım Müzesi’nde bir sof örneği olduğu tespit edilmiştir. Ancak Ankara Etnoğrafya Müzesi’nde yürütülen çalışmada iki yerine beş adet sof dokuma ile karşılaşılmıştır. Geçmişte önemli kültürel bir değer olan sofun günümüzde dokunmamasına rağmen kültürel açıdan sahip çıkılması gereken bir değer olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada, Ankara sofunun özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Ankara Etnoğrafya Müzesi’nde bulunan beş adet sof dokumanın en, boy, atkı-çözgü sıklığı, dokuma kalınlığı gibi bazı özellikleri incelenmiş ve fotoğraflarla belgelenmiştir. Ayrıca sofun dokunduğu dokuma tezgâhları hakkında bilgi verilmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Kentsel Çalışmalar
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akpınarlı, F. (1996). Şanlıurfa cülha dokumacılığı (Cilt,13). Şanlıurfa: Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat ve Araştırma Vakfı Yayınları.
  • Aktan, S. (1982). Ankara sofu. Türk Folklor Araştırmaları, 44, 7-20.
  • Arlı, M. ve Yazıcıoğlu, Y. (1993). Tiftik el sanatları. Ankara Keçisi ve Tiftik Kongresi’93 içinde (ss. 35-37). Ankara: Orta Anadolu İhracatçıları Birliği.
  • Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı. (2012). Küçükbaş hayvancılık çalıştayı raporu. 12.03.2016 tarihinde http://www.daka.org. tr/panel/files/files/yayinlar/kucukbas_2012.pdf adresinden erişildi.
  • Davaslıgil, Ş. (1966). Türkiye tiftiklerinin kıymetlendirilmesi. Tiftik Elyafı Menşei, Özellikleri, Kullanıldığı Yerler, İşlenmesi. Ankara: TÜBİTAK Projesi: MAG-55. Kısım 1.
  • Dellal, G.,Eliçin, A., Tuncel, E., Erdoğan, Z., Taşkın, T., Cengiz, F., vd. (2010). Türkiye’de hayvansal lif üretiminin durumu ve geleceği. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi içinde (ss. 735-757). Ankara: TMMOB Ziraat Mühendisliği Odası.
  • Doğruol, H. (t.y.). Bir Anadolu zenginliğinin Ayaş’ta biçimlenmesi: Tiftik Yünü. Dün, bugün ve Daima: Tiftik Ürünleri ve Kültürel Zenginlikleri ile Ayaş içinde. Ankara: VEKAM.
  • Duran, H. (2011). Tiftik. Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ev Ekonomisi El Sanatları Anabilim Dalı Dönem Projesi.
  • Erdoğan, Z. ve Jirousek, C. (2005). Ankara (Angora) goathair: The Turkish Mohair Tradition. R. T. Marchese (Ed.).TheFabric of Life içinde (ss. 209-224). New York: Global Academic Publishing.
  • Ertem, F. (1970). Tiftik ihracatının murakabesine dair nizamname gereğince sınıflandırılan ve ihraç edilen tiftiklerimizin bazı teknolojik özellikleri ve dünya standartlarına intibak imkanları üzerinde araştırmalar. Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Lif Teknolojisi ve Köy El Sanatları Ev Ekonomisi Kürsüsü.
  • Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü (2014). 2013 yılı tiftik raporu. 12.03.2016 tarihinde http:// koop.gtb.gov.tr/data/5342b6ec487c8ea5e4b4d9c2/2013%20 Tiftik%20Raporu.pdf adresinden erişildi.
  • Gürtanın, N. (1972). Siirt ili dahilinde yetiştirilen tiftik keçilerinin lifleri ve bunların mamulleri üzerinde yapılan bazı teknolojik araştırmalar.Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Lif Teknolojisi ve Köy Sanatları- Ev Ekonomisi Kürsüsü.
  • İmer, Z. (1993). Ankara sofları. Ankara Keçisi ve Tiftik Kongresi’93 içinde (ss. 38-42). Ankara: Orta Anadolu İhracatçıları Birliği. Kaya, F., Ergenekon, C. (1989). Mekikli el dokumacılığı. Ankara: G.Ü.M.E.F. Yayınevi.
  • Su, K. (1982). Tiftik ve sofçuluk. Türk Etnoğrafya Dergisi, VIII, 59-77.
  • Şahin, G. (2013a). Türkiye’de Ankara keçisi (Capra Hircus Ancryrensis) yetiştiriciliğinin dünü bugünü ve yarını. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,11(2), 338-352.
  • Şahin, G. (2013b). Coğrafi bir simge olarak Ankara keçisinin Türkiye’deki mevcut durumu. Milli Folklor, 25(97), 195-209.
  • Tamur, E. (2003). Ankara keçisi ve Ankara tiftik dokumacılığı. Ankara: Ankara Ticaret Odası Yayınları.
  • Tamur, E. (t.y.). Tarihte ve günümüzde Ankara tiftik ürünleri. Dün, bugün ve Daima: Tiftik ürünleri ve kültürel zenginlikleri ile Ayaş içinde. Ankara: VEKAM.
  • Taş, H. (2006). XVII. yüzyılda Ankara. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Tortora, P.G ve Merkel, R. S. (2009). Camlet. Fairchild’s Dictionary of Textiles içinde (s.89). New York: Fairchild Publications.
  • Tuncel, E. (1993). Dünya’da Ankara keçisi yetiştiriciliği ve tiftik üretimi. Ankara Keçisi ve Tiftik Kongresi’93 içinde (ss. 16- 24). Ankara: Orta Anadolu İhracatçıları Birliği.
  • TÜİK. (2016). Tarım, hayvancılık istatistikleri. 12.03.2016 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/hayvancilikapp/hayvancilik. zul adresinden erişildi.
  • TS 250 EN 1049-2: Tekstil dokunmuş kumaşlar- Yapı analiz metotları-kısım 2- Birim uzunluktaki iplik sayısının tayini. (1996). Ankara: Türk Standartları Enstitüsü.
  • TS 7128 EN ISO 5084: Tekstil- Tekstil ve tekstil mamullerinin kalınlık tayini. (1998). Ankara: Türk Standartları Enstitüsü.
  • TS EN 1173: Tekstil-kumaşlar-genişlik ve uzunluğun tayini. (1998). Ankara: Türk Standartları Enstitüsü.
  • Yetim, F. (2004). Kastamonu el dokumacılığı ve üretilen dokumaların bazı özellikleri ile işleme teknikleri üzerine bir araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi- Ev Ekonomisi (El Sanatları) Anabilim Dalı.
  • Yıldırım, Z. (1989a). Ankara ve Bolu illerinde üretilen esas sınıf tiftiklerin bazı fiziksel özellikleri ile kullanım şekilleri üzerine karşılaştırılmalı bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ev Ekonomisi Anabilim Dalı, Ankara.
  • Yıldırım, Z. (1989b). Türkiye’de tiftik üretim bölgeleri ile elde edilen tiftiklerin tüketim şekilleri. (Yayınlanmamış Seminer çalışması) Ankara Üniversitesi- Fen Bilimleri Enstitüsü Ev Ekonomisi Anabilim Dalı Semineri.
  • Yıldız, D., Gültiken, M. ve Polat, D. (2004). Ankara keçisi tiftiğinin taramalı elektron mikroskobu ile incelenmesi. Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 51, 225- 227.
  • Yılmaz, A. (1987). Tiftik ihracatımızda durum değerlendirmesi. Ankara: Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi.
APA YANAR A, AKPINARLI H (2016). Geleneksel Ankara Sof Dokumaları. , 170 - 179.
Chicago YANAR AYŞEM,AKPINARLI HATİCE FERİHA Geleneksel Ankara Sof Dokumaları. (2016): 170 - 179.
MLA YANAR AYŞEM,AKPINARLI HATİCE FERİHA Geleneksel Ankara Sof Dokumaları. , 2016, ss.170 - 179.
AMA YANAR A,AKPINARLI H Geleneksel Ankara Sof Dokumaları. . 2016; 170 - 179.
Vancouver YANAR A,AKPINARLI H Geleneksel Ankara Sof Dokumaları. . 2016; 170 - 179.
IEEE YANAR A,AKPINARLI H "Geleneksel Ankara Sof Dokumaları." , ss.170 - 179, 2016.
ISNAD YANAR, AYŞEM - AKPINARLI, HATİCE FERİHA. "Geleneksel Ankara Sof Dokumaları". (2016), 170-179.
APA YANAR A, AKPINARLI H (2016). Geleneksel Ankara Sof Dokumaları. Ankara Araştırmaları Dergisi, 4(2), 170 - 179.
Chicago YANAR AYŞEM,AKPINARLI HATİCE FERİHA Geleneksel Ankara Sof Dokumaları. Ankara Araştırmaları Dergisi 4, no.2 (2016): 170 - 179.
MLA YANAR AYŞEM,AKPINARLI HATİCE FERİHA Geleneksel Ankara Sof Dokumaları. Ankara Araştırmaları Dergisi, vol.4, no.2, 2016, ss.170 - 179.
AMA YANAR A,AKPINARLI H Geleneksel Ankara Sof Dokumaları. Ankara Araştırmaları Dergisi. 2016; 4(2): 170 - 179.
Vancouver YANAR A,AKPINARLI H Geleneksel Ankara Sof Dokumaları. Ankara Araştırmaları Dergisi. 2016; 4(2): 170 - 179.
IEEE YANAR A,AKPINARLI H "Geleneksel Ankara Sof Dokumaları." Ankara Araştırmaları Dergisi, 4, ss.170 - 179, 2016.
ISNAD YANAR, AYŞEM - AKPINARLI, HATİCE FERİHA. "Geleneksel Ankara Sof Dokumaları". Ankara Araştırmaları Dergisi 4/2 (2016), 170-179.