Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri

sezer, cemal

Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri

Cemal SEZER (Yrd. Doç. Dr., Abant ùzzet Baysal Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü.)

Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM

2 0

Yıl: 2015 Cilt: 0 Sayı: 38 Sayfa Aralığı: 157 - 175 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri

Öz:

Ermenilerin önde gelen komitelerinden olan HÖnçak ve Taûnaksutyun, Birinci Dünya SavaûÖ sÖrasÖnda baİÖmsÖz bir devlet kurma amacÖyla ùtilaf Devletlerinin yanÖnda faaliyetlerini yoİun bir ûekilde sürdürmüûtür. Bu faaliyetlerin baûÖnda ùtilaf Devletleri içerisinde özellikle Rusya'nÖn safÖnda savaûmak için gönüllü asker toplamak ve OsmanlÖ Devleti ile ilgili her türlü bilgiye ulaûarak, bunlarÖ ùtilaf Devletlerine bildirmek olmuûtur. OsmanlÖ Devleti, Komite üyelerinin yürütmüû olduİu yÖkÖcÖ davranÖûlara karûÖ kayÖtsÖz kalmamÖû, onlarÖn kimliklerini tespit etmeye ve onlardan gelebilecek zararlÖ faaliyetleri engellemeye çalÖûmÖûtÖr. OsmanlÖ Devleti, komiteciler hakkÖnda bilgi edinmek için parayla tuttuİu Ermeni muhbirlerden özellikle faydalanmÖûtÖr. YalnÖz RuslarÖn, OsmanlÖ Devleti ile ilgili istihbarat toplanmasÖnda Ermenilerin yanÖsÖra Türklerden de yararlandÖİÖnÖ belirtmek gerekmektedir. DolayÖsÖyla bütün bu ifade edilenler doİrultusunda HÖnçak ve Taûnaksutyun komitelerinin faaliyet yürüttüİü yerler içerisinde Romanya önemli bir ülke olarak yerini almaktadÖr. AraûtÖrmada; adÖ geçen komitelerin Romanya'daki faaliyetleri incelenmiûtir.

Anahtar Kelime:

Operations of Armenian Hinchak and Dasnaktsutyun Committees in Romania During World War I

Öz:

Hinchak and Dasnaktsutyun, leading Armenian committees, carriedout its operations intensively in company with the Allies in order tofound an independent state. One of the prominent activities was torecruit voluntary soldiers to fight on Allies' side, especially for Russia andobtain all sort of information about the Ottoman State and report themto the Allies. The Ottoman State reacted to those subversive activities done by the committees and it tried to identify them and preventpotential damages. The Ottoman State particularly benefited from thehired Armenian informers. On the other hand, it is crucial to state thatRussia benefited not only from the Armenians, but also the Turks ingetting information about the Ottoman State. Accordingly, Romania wasan important place where Hinchak and Dasnaktsutyun committeescarried out their operations. The operations of the mentionedcommittees were studied in this paper.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Birinci Dünya Harbi Kataloøu (BDH)
ab- BaûbakanlÖk OsmanlÖ Arûivi (BOA)
Bâb-Ö Âli Evrak OdasÖ (BEO)
Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umûmîye Müdüriyeti 2. úube Belgeleri (DH.EUM.2.ûb.)
Dâhiliye Nezareti E mniyet-i Umûmîye Müdüriyeti 5. úube Belgeleri (DH.EUM.5.ûb.)
Hariciye Nezareti Tasnifi Siyasî KÖsÖm EvrakÖ (HR.SYS.)
Arûiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, I, Yay. Haz. Ahmet Tetik, Genelkurmay ATASE ve Genelkurmay Denetleme BaûkanlÖøÖ YayÖnlarÖ, Ankara 2005.
Arûiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, II, Yay. Haz. Ahmet Tetik, Genelkurmay ATASE ve Genelkurmay Denetleme BaûkanlÖøÖ YayÖnlarÖ, Ankara 2005. DùLAN Hasan, FransÖz Diplomatik Belgelerinde Ermeni OlaylarÖ 1914-1918, V, TTK YayÖnlarÖ, Ankara 2005.
OsmanlÖ Belgelerinde Ermeni-Rus ùliûkileri (1907-1921), III, Devlet Arûivleri Genel Müdürlüøü YayÖnlarÖ Nu: 80, Ankara 2006.
OsmanlÖ Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve ùskânÖ (1878-1920), Devlet Arûivleri Genel Müdürlüøü YayÖnlarÖ Nu: 91, Ankara 2007.
AKÇORA, Ergünöz, "Ermeni Sorunu ve Türklere YaptÖklarÖ Katliamlarda Ermeni Komitelerinin Yeri", Yeni Türkiye, Ermeni Sorunu Özel SayÖsÖ II, 38, (2001), s. 751-761 . ARMAO÷LU, Fahir, 19. YüzyÖl Siyasi Tarihi (1789-1914), TTK YayÖnlarÖ, Ankara 2003.
--------------------------, 20. YüzyÖl Siyasi Tarihi (Cilt 1-2: 1914-1995), AlkÖm YayÖnevi, Ankara (BasÖm YÖlÖ Yok).
AYDIN, Mithat, "Ermeni KomitacÖlÖøÖnÖn Romanya Boyutu (1886-1916)", Yeni Türkiye, Ermeni Meselesi Özel SayÖsÖ III, 62, (2014), s. 1809-1820.
Ermeni Komitelerinin AmaçlarÖ ve Eylemleri (Meûrutiyet'in ùlanÖndan Önce ve Sonra), Haz. Ahmet Tetik ve Diøerleri, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt BaûkanlÖøÖ YayÖnlarÖ, Ankara 2008.
ÇARKCIYAN, Rahip G., Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler, Kesit YayÖnlarÖ, ùstanbul 2006.
GÖYÜNÇ, Nejat, "Türkler ve Ermeniler", Yeni Türkiye, Ermeni Meselesi Özel SayÖsÖ I, 60, (2014), s. 25-73.
GÜRÜN, Kamuran, Ermeni DosyasÖ, Remzi Kitabevi, ùstanbul 2005 KILIÇ, Musa, "OsmanlÖ Hâriyecisi'nin Ermeni Elçi ve MaslahatgüzarlarÖ", Yeni Türkiye,
Ermeni Meselesi Özel SayÖsÖ I, 60, (2014), s. 687-696.
UÇAROL, Rifat, Siyasi Tarih [1789-2010], Der YayÖnlarÖ: 391, ùstanbul 2010.
URAS, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, , Belge YayÖnlarÖ, ùstanbul 1987.
YILDIRIM, Bülent, Bulgaristan'daki Ermeni Komitelerinin OsmanlÖ Devleti Aleyhine Faaliyetleri (1890-1918), TTK YayÖnlarÖ, Ankara 2014.

APA	sezer c (2015). Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri. , 157 - 175.
Chicago	sezer cemal Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri. (2015): 157 - 175.
MLA	sezer cemal Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri. , 2015, ss.157 - 175.
AMA	sezer c Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri. . 2015; 157 - 175.
Vancouver	sezer c Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri. . 2015; 157 - 175.
IEEE	sezer c "Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri." , ss.157 - 175, 2015.
ISNAD	sezer, cemal. "Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri". (2015), 157-175.

APA	sezer c (2015). Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 0(38), 157 - 175.
Chicago	sezer cemal Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM 0, no.38 (2015): 157 - 175.
MLA	sezer cemal Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, vol.0, no.38, 2015, ss.157 - 175.
AMA	sezer c Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM. 2015; 0(38): 157 - 175.
Vancouver	sezer c Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM. 2015; 0(38): 157 - 175.
IEEE	sezer c "Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri." Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 0, ss.157 - 175, 2015.
ISNAD	sezer, cemal. "Birinci Dünya Savaı Sırasında Ermeni Hınçak ve Taşnaksutyun Komitelerinin Romanya'daki Faaliyetleri". Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM 38 (2015), 157-175.