Yıl: 2017 Cilt: 1 Sayı: 18 Sayfa Aralığı: 137 - 156 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ

Öz:
Özellikle benimsenen ekonomik anlayış çerçevesinde biçimlenen kalkınma planları içerdiği kamu politikalarında meydana gelen değişimi anlamada önemli metinlerdir. Bu bağlamda çalışmada Türkiye'nin planlama anlayışında yaşanan dönüşüm, planların temel hedefleri üzerinden çözümlenmiştir. Çalışmada öncelikle Türkiye'nin erken dönem planları incelenmiştir. Kalkınma planlarının uygulanmaya başlamasından günümüze kadar olan dönem "kalkınma dönemi" ve "rekabet dönemi" olarak iki ana boyutta analiz edilmiştir. Her boyut için ilgili kavramsal çerçeve ayrıca incelenmiştir. Devletin kuruluş evresinde hazırlanan ilk iki sanayi planı, siyasal alanda gerçekleşen dönüşümün ekonomik alan ile tamamlanmasının aracı olarak görülmüştür. 1946 İvedili Sanayi Planı da bu planların devamı niteliğinde olmuştur. 1947 planıyla başlayan süreci, 1963'te uygulanmaya konan beş yıllık planlar izlemiş ve planlar değişen sistemin yol haritası olmuştur. 1960'larda benimsenen içe yönelik birikim modelinin sermayeyi dış rekabetten korunması ve bütünsel ilerlemenin gerçekleşmesi kalkınma kavramının öne çıkmasını sağlarken, 1980'lerde dışa açılmanın zorunluluğu altında rekabet gücünü arttırmak temel hedef olmuştur. Değişen ekonomik anlayış planlar üzerinde belirleyici olurken bu değişimin çözümleneceği kavramlar planlara yansımıştır
Anahtar Kelime:

Konular: Siyasi Bilimler İşletme Kamu Yönetimi İktisat İşletme Finans Uluslararası İlişkiler

THE TRANSFORMATION OF PLANNING FROM DEVELOPMENT TO COMPETITION IN TURKEY

Öz:
Especially, the development plans shaped in accordance with the framework of adopted economic understanding are important texts to understand the changes occurred in public policy. In this context, the transformation of Turkey’s planning concept was analysed over the basic objectives of the plan. The early period plans of Turkey were primarily investigated in this study. The period from the beginning of implementation of development plans to present were analysed in two main dimension as “development stage” and “competition period”. The related conceptual framework for each dimension was also investigated. The first two industrial plans prepared at the phase of establishment of the state, was seen as a tool of completing the transformation occurring in the political area with economic area. 1946 Urgency Industrial Plan had also been as a continuation of these plans. The process that began with the 1947 plan was followed by five-year plans implemented in 1963 and plans had been the road map of changing system. While the protection of capital from foreign competition by inward accumulation model adopted in the 1960s and realization of holistic advancement were providing to distinguish the concept of development, the main objective had been to increase competitiveness under the necessity of open economy in the 1980s. While changing economic understanding was becoming decisive on plans, concepts to analyse this change were reflected in the plan
Anahtar Kelime:

Konular: Siyasi Bilimler İşletme Kamu Yönetimi İktisat İşletme Finans Uluslararası İlişkiler
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akçay, Ü. (2006). Türkiye’de Planlama Deneyimine DPT Üzerinden Bakmak. Türkiye’de Kapitalizmin Gelişimi, (Haz. Demet Yılmaz, Ferhat Akyüz, Fuat Ercan, Koray R. Yılmaz, Tolga Tören, Ümit Akçay), Ankara: Dipnot, 229-258.
  • Akçay, Ü. (2007). Kapitalizmi Planlamak, İstanbul: SAV.
  • Âli İktisat Meclisi (1933). Âli İktisat Meclisi Raporları Türkiye’de Sanayi Nasıl Teessüs ve İnkişaf Edebilir. Ankara: Başvekâlet Matbaası. Aslan, O. E. (1998). Devlet Planlama Teşkilatı: 1980 Sonrası Dönüşüm. Amme İdaresi Dergisi, 31(1), 103-123.
  • Ay, İ. C. (2012). II. Dünya Savaşı Ulusal Planlama Faaliyetleri: 1946 İvedili Sanayi Planı ve 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı’nın Karşılaştırmalı Analizi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 62(1), 147-172.
  • Başkaya, B. (1986). Devletçilikten 24 Ocak Kararlarına. Ankara: Birlik Yayınları. Berkes, N. (1965). İkiyüz Yıldır Neden Bocalıyoruz, İstanbul: Yenigün Haber Ajansı.
  • Coşar, N. (2005) Demokrat Parti Dönemi Maliye Politikası. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(1), 29-58.
  • Çamuroğlu Çığ, E. ve Çığ, Ü. (2013). Neoliberal Akılsallığın Bir Semptomu Olarak Kriz İletişimi ve Yönetimi. Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 79-97.
  • Dirlikyapan, M. D. (2014). Kadro Hareketi ve Bir Kadro Kitabı Olarak Ankara. Erdem, 66, 53-69.
  • Dobb, M. (1981). Kapitalizm Sosyalizm Azgelişmiş Ülkeler ve İktisadi Kalkınma. Ankara: AÜ SBF Yayınları.
  • Doğan, B. B. (2011). Kalkınma İktisadını XX. Yüzyıldaki Gelişim Süreci, İktisat Politikalarına Etkisi ve Son Yürmi Yıllık Konjonktürün Disiplinin Geleceğine Olası Etkisi. Kocaeli Üniversitesi SBE Dergisi, 22(2),41-83.
  • DPT (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967). http://ekutup.dpt.gov.tr/plan1.pdf, (Erişim: 25.11.2014).
  • DPT (1968). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972). http://ekutup.dpt.gov.tr/plan2.pdf, (Erişim: 26.11.2014).
  • DPT (1973). Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973-1977). http://ekutup.dpt.gov.tr/plan3.pdf, (Erişim: 27.11.2014).
  • DPT (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983). http://ekutup.dpt.gov.tr/plan4.pdf, (Erişim: 27.11.2014).
  • DPT (1984). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/5/plan5.pdf, (Erişim: 25.11.2014).
  • DPT (1989). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1995). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/4/plan6.pdf, (Erişim: 25.11.2014).
  • DPT (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/3/plan7.pdf, (Erişim: 25.11.2014).
  • DPT (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/2/plan8.pdf, (Erişim: 25.11.2014).
  • DPT (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013). http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/1/plan9.pdf, (Erişim: 25.11.2014).
  • DPT (2013). Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018), http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/12/Onuncu%20Kalk%C4%B1nma%20Plan%C4%B1.pdf, (Erişim: 25.11.2014).
  • Edis Şahin, Y. (2009). Sosyal Devlet ve Yönetiş imci Devletin Kamu Politikalarında Yaşanan Değişim: IV. Ve IX. Kalkınma Planları Örnekleri. Toplum ve Demokrasi, 3(5), 57-72.
  • Ekiz, C. ve Somel, A. (2007). Türkiye’de Planlama ve Planlama Anlayışının Değişimi. Mülkiye, 31(256), 97-106.
  • Ercan, E. (2003). Türkiye’nin Kalkınma Seçeneklerinin Eleştirisi ve Alternatif Bir Çerçeve. Ekonomik Yaklaşım, 49(4), 262-300.
  • Ercan, F., Gültekin-Karakaş, D. ve Tanyılmaz, K. (2008).Türkiye’de Sermaye Birikimi, Sanayileşme Politikaları ve Sektörel Değişmeler. Türkiye Ekonomisi (Ed. Gülten Elmas Arslan), Ankara: GÜ İletişim Fakültesi Basımevi, 213-252.
  • Eşiyok, B. A. (2009). Sanayi Planlarından 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı’na: Bir Dönüşümün Kısa Bir Öyküsü. Memleket, Siyaset, Yönetim, 4(11), 86-131.
  • Fülberth, G. (2014). Kapitalizmin Kısa Tarihi, İstanbul: Yordam.
  • George, S. (2009). Neoliberalizmin Kısa Tarihi. Neoliberal İktisadın Marksist Eleştirisi, (Ed. Gülsüm Akalın ve Uğur Selçuk Akalın), İstanbul: Kalkedon, 33-47.
  • Gülalp, H. (1987). Gelişme Stratejileri ve Gelişme İdeolojileri. Ankara: Yurt Yayınları.
  • Günçe, E. Türkiye’de Planlamanın Dünü-Bugünü-Yarını. ODTÜ Gelişme Dergisi, Özel Sayı, 117-132.
  • Gürçağ Tuna, Ş., Yaman Öztürk, M. ve Ercan, F. (2008). Günümüz Gerçeğinden Hareketle Geçmişe Bakmak (2006-1960) Kalkınma mı Sermaye Birikimi mi? “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 10(4), 59-82.
  • Güzelsarı, S. (2003). Neo-Liberal Politikalar ve Yönetişim Modeli. Amme İdaresi Dergisi, 36(2), 17-34.
  • Hamitoğulları, B. (1980). Karma Ekonomi, Planlama ve Büyümeye İlişkin Bazı Yanılgılar Üzerine. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 35(1), 167- 186.
  • Harvey, D. (2015). On Yedi Çelişki ve Kapitalizmin Sonu. İstanbul: Sel Yayıncılık. Hopkins, T. K. ve Wallerstein, I. (1999). Geçiş Çağı. İstanbul: Avesta.
  • Hüsrev, İ. (1932). Türkiye’de El-Sanayi. Kadro Fikir Mecmuası, 19-24.
  • Hüsrev, İ. (1934). Beş Senelik Programın Manası. Kadro Fikir Mecmuası, 27, 26- 30.
  • İnan, A. (1972). Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyetinin Birinci Sanayi Planı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • İnan, A. (1989). Türkiye Cumhuriyeti’nin İkinci Sanayi Planı. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • Karacal, H. (1981). Sosyal Planlamanın Problemleri Üzerine. ODTÜ Gelişme Dergisi, Özel Sayı, 263-286.
  • Keyder, Ç. (2004). Ulusal Kalkınmacılığın İflası. İstanbul: Metis.
  • Küçük, Y. (1981). Türkiye’de Planlama Kavramının Gelişimi Üzerine. ODTÜ Gelişim Dergisi, Özel Sayı, 79-113.
  • Mıhçı, M. (2001). Göreli Geri Kalmışlıktan Kurtulma “Hamlesi” ve Türkiye’de Planlı Kalkınma Dönemi. Mülkiye Dergisi, 231, 149-196.
  • Mıhçıoğlu, C. (1988). Yine Devlet Planlama Örgütünün Kuruluşu Üzerine. AÜ SBF Dergisi, 43(1), 113-146.
  • Nedim, V. (1932). Niçin ve Nasıl Sanayileşmemiz Lazım. Kadro Fikir Mecmuası, 6, 13-18.
  • Nedim, V. (1933). Sanayileşme Davası. Kadro Fikir Mecmuası, 24, 17-21.
  • Nedim, V. (1934). Pamuk Sanayii Pamuk Ziraatinde İnkılap İstiyor. Kadro Fikir Mecmuası, 31, 16-21.
  • Ölçen,A. N. (1982). 1923-1938 Döneminde Birinci ve İkinci Sanayi Planları. Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi Semineri. Ankara: AÜ SBF Yayınları.
  • Öney, E. (1980). İktisadi Planlama. Ankara: AÜ SBF Yayınları.
  • Övgün, B. (2008). 1947: Uluslararası İç Politika. Açıklamalı Yönetim Zamandizini 1940-1949, (Ed. Birgül Ayman Güler), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 849-867.
  • Övgün, B. (2010). Devlet ve Planlama. Ankara: Siyasal Kitabevi.
  • Özgür, Ö. (1976). Sanayileşme ve Türkiye. İstanbul, 1976: Gerçek Yayınevi.
  • Robinson, W. I. (2011). Küresel Kapitalizm ve Ulusötesi Kapitalist Hegemonya: Kuramsal Notlar ve Görgül Deliller. Praksis, 8, 125-168.
  • Sabır, H. (2010). Rekabet ve Kalkınma. İstanbul: Der’in Yayınları.
  • Sevkal, M.N. (2007). Kalkınma Politikalarındaki Değişim ve Kamu Yönetimine Etkisi.
  • (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
  • Sezen, S. (1999). Devletçilikten Özelleştirmeye Türkiye’de Planlama. Ankara: TODAİE.
  • Somel, A. (2009). Türkiye’de Kalkınma Planlaması Efsanesi. Dönemler ve Zihniyetler, (Tanıl Bora, Murat Gültekin), İstanbul: İletişim Yayınları, 319-333.
  • Somel, A. (2010). Forum Dergisi. İstanbul: Yazılama Yayınevi.
  • Soyak, A. (2003). Türkiye’de İktisadi Planlama: DPT’ye İhtiyaç Var mı? Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(2), 167-182.
  • Soyak, A. (2013). İktisadi Planlama ve Türkiye Deneyimi. İstanbul: Der Yayınları. Stiglitz, J. E. (2013). Küreselleşen Dünyada Kalkınma. Neoliberal Küreselleşme ve Kalkınma (Der. Fikret Şenses), İstanbul: İletişim Yayınları, 231-306.
  • Süreyya, Ş. (1934). Rakamların Anlattığı Sanayi. Kadro Fikir Mecmuası, 26, 37- 42.
  • Şaylan,G. (1981). Planlama ve Bürokrasi. ODTÜ Gelişme Dergisi, Özel Sayı, 183- 204.
  • Şevki, M. (1933). Teknikte İstiklal. Kadro Fikir Mecmuası, 22, 33-36.
  • Tekeli, T. (1979-1980). II. Dünya Savaşı Sırasında Hazırlanan Savaş Sonrası Kalkınma Plan ve Programları. ODTÜ Gelişme Dergisi, Özel Sayı, 289-327.
  • Tekeli, T. (1981). Dört Plan Döneminde Bölgesel Politikalar ve Ekonomik Büyü- menin Mekansal Farklılaşması. ODTÜ Gelişme Dergisi, Özel Sayı, 369-388.
  • Tekeli, T. ve İlkin, S. (2009). Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu. İstanbul: Bilge Kültü Sanat.
  • Tezel, Y. S. (1993). 1934 Sanayi Programı ve Türkiye’de İktisadi Devletçilik’in Tarihindeki Yeri. Görüş Dergisi, 12, 82-89.
  • Tezel, Y. S. (1994). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Timur, T. (1968). Türk Devrimi, Ankara: Ankara SBF Yayınları.
  • Timur, T. (2004). Türkiye Nasıl Küreselleşti. Ankara: İmge Yayınevi.
  • Türkay, M. (2005). 1945'den 2000'lere Söylem ve Gerçeklik Arasında "Kalkınma’nın Halleri. Ekonomik Yaklasim, 16(55), 31-42
  • Türkcan, E. (2009). Dünya’da ve Türkiye’de Bilim, Teknoloji ve Politika. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Uçar, A. Y. (2014). Kapitalizmde Planlama: Tarihsel ve Toplumsal Çözümleme. Amme İdaresi Dergisi, 47(3) 43-68.
  • Ülengin, F., Önsel, Ş., Karaata, S., Aktaş, E. ve Kabak, Ö. (2010). Türkiye’nin Kü- resel Rekabet Düzeyi 2010. İstanbul: TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu (REF) ve Sektörel Dernekler Federasyonu.
  • Ünlü Soylu, P. ve Yaktı, Ö. (2012). Devletçiliğe Yönelmede Bir Köşe Taşı: Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı. History Studies, Prof. Dr. Enver Konukçu Armağanı, 365-379. Wallerstein, I. (2003). Liberalizmden Sonra. İstanbul: Metis.
  • Wallerstein, I. (2009). Kalkınmacılık ve Küreselleşmeden Sonrası Ne? Küreselleşme, (Ed. Kudret Bülbül), Ankara: Orion, 109-128.
  • Yılmaz, A. (2005). Neo-liberal Dönüşüm Sürecinde Türkiye’de Devlet Toplum İlişkileri, Toplumsal Sınıf Merkezli Bir Yaklaşım. MÜ İİBF Dergisi, 20(1), 107-140.
  • Yücel F. (Der) (2014). Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı. Ankara: TMMOB.
APA Erat V, Arap I (2017). KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ. , 137 - 156.
Chicago Erat Veysel,Arap Ibrahim KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ. (2017): 137 - 156.
MLA Erat Veysel,Arap Ibrahim KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ. , 2017, ss.137 - 156.
AMA Erat V,Arap I KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ. . 2017; 137 - 156.
Vancouver Erat V,Arap I KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ. . 2017; 137 - 156.
IEEE Erat V,Arap I "KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ." , ss.137 - 156, 2017.
ISNAD Erat, Veysel - Arap, Ibrahim. "KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ". (2017), 137-156.
APA Erat V, Arap I (2017). KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 1(18), 137 - 156.
Chicago Erat Veysel,Arap Ibrahim KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi 1, no.18 (2017): 137 - 156.
MLA Erat Veysel,Arap Ibrahim KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, vol.1, no.18, 2017, ss.137 - 156.
AMA Erat V,Arap I KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi. 2017; 1(18): 137 - 156.
Vancouver Erat V,Arap I KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi. 2017; 1(18): 137 - 156.
IEEE Erat V,Arap I "KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ." Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 1, ss.137 - 156, 2017.
ISNAD Erat, Veysel - Arap, Ibrahim. "KALKINMADAN REKABETE TÜRKİYE’DE PLANLAMANIN DÖNÜŞÜMÜ". Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi 1/18 (2017), 137-156.