Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini
Yıl: 2011 Cilt: 0 Sayı: 122 Sayfa Aralığı: 237 - 256 Metin Dili: İngilizce İndeks Tarihi: 29-07-2022
Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini
Öz: Türkiye'nin yakın iktisat tarihine bakacak olursak, 1990'Iarda girilmiş olan fi-- nansallaşma sürecinin maliyetinin ağır olduğunu görüyoruz. Yüksek reel faizler ve fa-- iz ödemelerinin bütçeye getirdiği yük nedeniyle büyümesinin önüne geçilemeyen ka-- mu açıkları döneme damgasını vurmuştur. Bu durum, hem devletten finans kesimine, yani devlete yüksek faizle borç verebilecek sermayesi olan kesime bir kaynak aktarı-- mı anlamına gelmiştir, hem de bir borç sarmalı yaratarak ülkenin 1990'Iar boyunca fi-- nansal krizlere maruz kalmasına yol açmıştır. Bu çalışma, sözkonusu iç borç sarmalı-- na girilmesinde Hazine'nin Merkez Bankası kaynaklarını kullanmak yerine faiz ödeye-- rek piyasadan borçlanmasını gündeme getiren bono ve tahvil piyasalarının kurulma-- sının önemine dikkat çekerek 1990'lardaki finansallaşma sürecinin değerlendirmesini yapan Türkiye iktisat tarihi literatürüne bir katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Çalış-- manın ikinci amacı ise, ülke ekonomisine yön veren politikaların uygulamaya konul-- masında neo--liberal inanç sisteminin benimsenmesinin önemine dikkat çekmek ola-- caktır. "Gerçek piyasa ekonomisi" kurma idealiyle oluşturulan politikalar zinciri, bek-- lenmeyen ve istenmeyen sonuçlar doğurmuştur. Bu makalede ele alınan iç borç sar-- malı bu politikalar zincirinin bir sonucudur. ABD'de ekonomi eğitimi almış, oradaki finansal sistemi yakından tanımış ve benzer bir sistemi burada kurmaya çalışan bü-- rokrat ve siyasetçiler, dünyada finansal sistemi en gelişmiş ülke ekonomisine dair öğ-- rendiklerini burada uygulayarak halkın refahı ve ekonominin sağlığı açısından çok da olumlu sonuçlar doğurmayan bir ekonomik gerçeklik yaratmışlardır. Türkiye'de 1980'lerde uygulamaya konulan finansal sistemi yeniden düzenlemeye ve kurmaya yönelik politikalara baktığımızda ekonomi disiplinin sadece ekonomik gerçeklikle-- ri açıklamadığını aynı zamanda bir gerçeklik kurduğunu çok net bir şekilde gözleye-- biliyoruz. Bu gerçekliği oluşturanların sadece politikacı ve bürokrat gibi sosyal aktör-- ler değil aynı zamanda monetarist teori, bankalararası finans piyasası, bu piyasanın kurulmasını sağlayan teknolojik altyapı ve yazılımlar, bankalararası piyasalarda alınıp satılması için çıkarılan hazine kağıtları gibi teknikler ve aygıtlar olmuştur.
Anahtar Kelime: Konular:
Türkiye’nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini
Öz: Türkiye’nin yakın iktisat tarihine bakacak olursak, 1990'Iarda girilmiş olan fi— nansallaşma sürecinin maliyetinin ağır olduğunu görüyoruz. Yüksek reel faizler ve fa— iz ödemelerinin bütçeye getirdiği yük nedeniyle büyümesinin önüne geçilemeyen ka— mu açıkları döneme damgasını vurmuştur. Bu durum, hem devletten finans kesimine, yani devlete yüksek faizle borç verebilecek sermayesi olan kesime bir kaynak aktarı— mı anlamına gelmiştir, hem de bir borç sarmalı yaratarak ülkenin 1990’Iar boyunca fi— nansal krizlere maruz kalmasına yol açmıştır. Bu çalışma, sözkonusu iç borç sarmalı— na girilmesinde Hazine'nin Merkez Bankası kaynaklarını kullanmak yerine faiz ödeye— rek piyasadan borçlanmasını gündeme getiren bono ve tahvil piyasalarının kurulma— sının önemine dikkat çekerek 1990’lardaki finansallaşma sürecinin değerlendirmesini yapan Türkiye iktisat tarihi literatürüne bir katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Çalış— manın ikinci amacı ise, ülke ekonomisine yön veren politikaların uygulamaya konul— masında neo—liberal inanç sisteminin benimsenmesinin önemine dikkat çekmek ola— caktır. "Gerçek piyasa ekonomisi" kurma idealiyle oluşturulan politikalar zinciri, bek— lenmeyen ve istenmeyen sonuçlar doğurmuştur. Bu makalede ele alınan iç borç sar— malı bu politikalar zincirinin bir sonucudur. ABD'de ekonomi eğitimi almış, oradaki finansal sistemi yakından tanımış ve benzer bir sistemi burada kurmaya çalışan bü— rokrat ve siyasetçiler, dünyada finansal sistemi en gelişmiş ülke ekonomisine dair öğ— rendiklerini burada uygulayarak halkın refahı ve ekonominin sağlığı açısından çok da olumlu sonuçlar doğurmayan bir ekonomik gerçeklik yaratmışlardır. Türkiye'de 1980'lerde uygulamaya konulan finansal sistemi yeniden düzenlemeye ve kurmaya yönelik politikalara baktığımızda ekonomi disiplinin sadece ekonomik gerçeklikle— ri açıklamadığını aynı zamanda bir gerçeklik kurduğunu çok net bir şekilde gözleye— biliyoruz. Bu gerçekliği oluşturanların sadece politikacı ve bürokrat gibi sosyal aktör— ler değil aynı zamanda monetarist teori, bankalararası finans piyasası, bu piyasanın kurulmasını sağlayan teknolojik altyapı ve yazılımlar, bankalararası piyasalarda alınıp satılması için çıkarılan hazine kağıtları gibi teknikler ve aygıtlar olmuştur.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Bibliyografik
- Arrighi, Giovanni (1994) The Long Twentieth Century, Verso, Londra. Adelman, Irma (2000) “Redrafting the Architecture of the Global Financial System-Editor’s Introduction", World Development, 28 (6), 1053-60.
- Babb, Sarah (2001) Managing Mexico: Economists from Nationalism to Neoliberalism, Princeton University Press, Princeton, NJ.
- Babb, Sarah ve M. Fourcade-Grounchias (2002) “The Rebirth of the Liberal Creed: Paths to Neoliberalism in Four Countries", American Journal of Sociology, 108(3): 533—79.
- Balkan, Erol ve E. Yeldan (1998) "Financial Liberalization in the Developing Countries: The Turkish Experience", Financial Reform in Developing Countries (der. ]. Fanelli ve R. Medhore), MacMiIIan Press, Londra.
- Bello, Walden (2006) "The Capitalist Conjuncture: Over-accumulation, Financial Crises, and the Retreat from Globalization", Third World Quarterly, 27 (8):1345-1367.
- BDDK (2003) Bankacılık Sektörü Yeniden Yapılandırma Programı Gelişme Raporu VII). http:/lwww.
- bddk.org.tr/turkce/Raporlar/Diger_RaporIar/1525BSYYP_Ge|isme_102003.pdf.Erişim tarihi, 17 Aralık 2006.
- Binay, Şükrü ve K. Kunter (1999) "Türkiye'de Mali Liberalleşmede Merkez Bankası'nın Rolü 1980 97", iktisat, İşletme ve Finans, 154 (Ocak): 24-48.
- Blyth, Mark (2002) Great Transformations: Economic Ideas and Institutional Change in the Twentieth Century, Cambridge University Press, Cambridge.
- Boratav, Korkut, E.Ye|dan ve A. Köse (2001) "Turkey: Globalization, Distribution and Social Policy, 1980-1998”, External Liberalization, Economic Performance and Social Policy. (der. L.Tay|or), OXford University Press, New York.
- Boratav, Korkut ve E. Yeldan (2002) “Turkey, 1980—2000: Financial Iiberalization, Macroeconomic (in)stabi|ity, and Patterns of Distribution”, CEPA and The New School for Social Research, mimeo, http://www.bi|kent.edu.tr/~ye|dane/crisis.htm, erişim tarihi, Haziran 2004.
- Barry, Andrew ve D. Slater, D. (2005) The Technological Economy, Routledge, Londra. Çalışkan, Koray (2007) "Neo-liberal piyasa nasıl işler?: Pamuk, iktidar ve fiyat", Toplum ve Bilim, 108: 52-87.
- Çalışkan, Koray (2010) Market Threads: How Cotton Farmers and Traders Create Global Commodity, Princeton University Press, Princeton, NJ.
- Callon, Michel (1998) "Introduction: the embeddedness of economic markets in economics", The Laws of the Markets (der. M. Callon), Blackwell, Cambridge, s. 1—57.
- Callon, Michel (2007) "What does it Mean to Say that Economics is Performative7", Do Economists Make Markets: On thePerformativity of Economics (der. D.Mackenzie, F. Muniesa and S. Lucia), Princeton University Press, Princeton, NJ, 5. 311-357.
- Campbell, John (1998) "Institutional Analysis and the Role of Ideas in Political Economy", Theory and Society, 27: 377-409.
- Centeno, Miguel A. (1997) Democracy Within Reason: Technocratic Revolution in Mexico, Pennsylvania State University Press, University Park.
- Cizre-Sakallıoglu, Ü. ve E.Yeldan (2000) "Politics, Society and Financial Liberalization: Turkey in the 19905", Development and Change, 31 (1): 481-508.
- Dornbusch, Rudi (2002) "A Primer on Emerging-Market Crises", Preventing Currency Crises in Emerging Markets (der. S. Edwards ve J.A. Frankel), The University of Chicago Press, Chicago.
- Ercan, Hakan, E.Taymaz ve E.Yeldan (2010) Kriz ve Türkiye: Kriz Tedbirlerinin Etki Değerlendirmesi, Uluslararası Çalışma Örgütü, Ankara, http://www.ilo.org/publidlibdoc/ilo/2010/11OBO9_293_ turk.pdf. Erişim tarihi: 10 Mayıs, 2011.
- Gore, Charles (2000) ”The Rise and Fall of the Washington Consensus as Paradigm for Developing Countries", World Development, 28 (5): 789-804.
- Haggard, Stephan ve R. R. Kaufman (1989) ”The Politics of Stabilization and Structural Adjustment", Developing Country Debt and Economic Performance: The International Financial System Volume (der. J. D. Sachs), Chicago University Press, Chicago.
- Haggard, Stephan ve R. R. Kaufman (1992) “The Political Economy of Inflation and Stabilization in Middle-Income Countries", The Politics of Economic Adjustment (der. S. Haggard and R. R. Kaufman), Princeton University Press, Princeton, NJ.
- Hall, Peter, A. (1989) The Political Power of Economic Ideas, Princeton University Press, Princeton.
- Hall, Peter A. (1993) "Policy Paradigms, Social Learning, and the State: The Case of Economic Policymaking in Britain", Comparative Politics, 25 (3): 275-296.
- Harvey, David (2005) Brief History of Neoliberalism, Oxford University Press, New York.
- Hay, Colin (1996) "Narrating Crisis: The Discursive Construction of the 'Winter of Discontent'", Sociology, 30 (2): 253-277.
- Helleiner, Eric (1994) States and the Reemergence of Global Finance: From Bretton Woods to the 19905, Cornell University Press, Ithaca.
- Krippner, Greta (2003) The Fictitious Economy: Financialization, the State and Contemporary Capitalism, Ph.D. Dissertation, University of Wisconsin Madison, Department of Sociology (UMI No. 3113716).
- Mackenzie, Donald, F. Muniesa ve L.Siu (2007) Do Economists Make Markets: On the Performativity ofEconomics (der.), Princeton University Press, Princeton, NJ, 5. 311-357.
- Olson, Mancur (1982) The Rise and Decline of Nations: Economic Growth, Stagflation, and Social Rigidities, Yale University Press, New Haven.
- Öncü, Ahmet ve D. Gökçe (1991) "Macro-Politics of Deregulation and Micro-Politics of Banks". Strong State and Economic Interest Groups: The Post 1980 Experience (der. M. Heper),Walter de Grueyter, New York, 5. 99-117.
- Öniş, Ziya ve C.Kirkpatrick (1998) ”Turkey and the World Bank: Aid and Power", State and Market: The Political Economy of Turkey in Comparative Perspective (der. Z.Öniş), Bogazici University Press, Istanbul.
- öniş, Ziya ve A. F. Aysan (2000) "Neoliberal Globalization, the Nation State and Financial Crises in the Semi-Periphery: Comparative Analysis", Third World Quarterly, 21(1).
- Rodrik, Dani (1998) "Who Needs Capital Account Convertibility7", Should the IMF Pursue Capital-Account Convertibility (der. P. B. Kenen), Princeton University Printing Services, New Jersey.
- Saraçoğlu, Rüşdü (1997) “Türkiye’de Finansal Liberalizasyon", lktisat, İşletme ve Finans, 132 (Mart): 5-18. Skocpol, Theda ve M.Weir (1985) "State Structures and the Possibilities for ‘Keynesian' Responses to the Great Depression in Sweden, Britain and the United States", Bringing the State Back In (der. D. Rueschemeyer, P. B. Evans ve T. Skocpol), Cambridge University Press, New York: 107-163.
- Stiglitz, Joseph. E. (2002) Globalization and its Discontents, W.W. Norton Company, Inc., New York.
- Stiglitz, Joseph. E. (2010) Freefall: America, Free Markets, and the Sinking of the World Economy, W.W. Norton Company, Inc., New York.
- Valdes, Juan G. (1995) Pinochet's Economists: The Chicago School in Chile, Cambridge University Press, New York.
- Wade, Robert ve F. Veneroso (1998) "The Asian Crisis: The High Debt Model Versus the Wall StreetTreasury-IMF Complex", New Left Review, 228: 3-24.
- Weir, Margaret (1989) "Ideas and Politics: the Acceptance of Keynesianism in Britain and the United States", The Political Power of Economic Ideas (der. P.Ha||), Princeton University Press: Princeton.
- Yeldan, Erinç (2001) Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi: Bölüşüm, Birikim ve Büyüme, Iletişim, Istanbul.
| APA | DİNER Ç (2011). Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini. , 237 - 256. |
| Chicago | DİNER Çağla Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini. (2011): 237 - 256. |
| MLA | DİNER Çağla Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini. , 2011, ss.237 - 256. |
| AMA | DİNER Ç Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini. . 2011; 237 - 256. |
| Vancouver | DİNER Ç Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini. . 2011; 237 - 256. |
| IEEE | DİNER Ç "Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini." , ss.237 - 256, 2011. |
| ISNAD | DİNER, Çağla. "Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini". (2011), 237-256. |
| APA | DİNER Ç (2011). Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini. Toplum ve Bilim, 0(122), 237 - 256. |
| Chicago | DİNER Çağla Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini. Toplum ve Bilim 0, no.122 (2011): 237 - 256. |
| MLA | DİNER Çağla Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini. Toplum ve Bilim, vol.0, no.122, 2011, ss.237 - 256. |
| AMA | DİNER Ç Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini. Toplum ve Bilim. 2011; 0(122): 237 - 256. |
| Vancouver | DİNER Ç Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini. Toplum ve Bilim. 2011; 0(122): 237 - 256. |
| IEEE | DİNER Ç "Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini." Toplum ve Bilim, 0, ss.237 - 256, 2011. |
| ISNAD | DİNER, Çağla. "Türkiye'nin kamu açıkları sorununu anlamaya çalışırken: Neo-liberal inanç sistemi ve ekonomi disiplini". Toplum ve Bilim 122 (2011), 237-256. |
