Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği

EKER SAYDAM, Çiğdem; ÖZAY, Özkan

Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği

Çiğdem EKER SAYDAM, (Gümüşhane Üniversitesi, Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Gümüşhane, Türkiye)

Özkan ÖZAY (Gümüşhane Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Gümüşhane, Türkiye)

Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi

2 1

Yıl: 2017 Cilt: 7 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 208 - 220 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği

Öz:

Bu çalışmanın amacı, Ankara Çayı dere yatağı sedimanlarının içermiş olduğu zararlı elementlerin bolluğunu ve kaynağını yorumlamaktır.Ankara Çayı dere yatağı sedimanlarının ortalama Zn, Ni, Cu, Pb, As, Co ve Cd değerleri sırasıyla 111, 65.7, 32, 17.6, 16.4, 16.1 ve 0.2 ppm olarak hesaplanmıştır. İncelenen örneklerin Al/Si oranı ile Cu, Pb, Ni ve Co arasında ve TOK içeriği ile Cu, Pb ve Zn arasında pozitif ilişki gözlenmektedir.Zararlı elementlerin ZF ve Ijeo değerlerine göre söz konusu sedimanlarAs ve Ni bakımından önemli, Co, Zn, ve Cu bakımından genel olarak orta, Pb ve Cd bakımından lokal olarak orta derecede kirlenmiştir. Sedimanlardaki ortalama antropojenik(insan kaynaklı) Pb (%) değeri >100% olarak tespit edilmiştir. Dolayısıyla Pb, Cu, Zn, ve Co elementleri genel olarak jeolojik kaynaklı olmakla beraber yer yerantropojenik katkı söz konusudur.Cdçoğunlukla insan kaynaklı olmakla beraber kısmen jeolojik katkı görülmektedir, ancak Ni ve As’nin tamamen insankaynaklı olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelime:

Harmful Element Content Of The Ankara Stream Bed Sedıments

Öz:

The study aimed to interpret the abundanceand provenance of harmful elements in the bed sediments of the Ankara Stream. Average Zn, Ni, Cu, Pb, As, Co and Cd values in the Ankara Stream sediments are calculated as 111, 65.7, 32, 17.6, 16.4, 16.1 and 0.2 ppm, respectively. The Al/Si ratio of the examined samples exhibit a positive correlation with Cu, Pb, Ni and Co, and TOC content of the examined samples shows a positive correlation with Cu, Pb ve Zn. The EF and Igeovalues indicated that the sediments were significantly polluted by As and Ni and generally moderately polluted by Co, Zn, and Cu, and locally moderately polluted by Pb and Cd.Pb anthropogenic contribution was estimated at an average of >100% in the sediments.Therefore, Pb, Cu, Zn, and Co elements are generally geologically sourced and there is locally an anthropogenic contribution. Cadmium is mostly anthropogenic but partly a geological contribution, but it is thought that Ni and As are completely anthropogenic sourced.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Aiman, U., Mahmood, A., Waheed, S. ve Malik, R.N. 2016. Enrichment, geoaccumulation and risk surveillance of toxic metals for different environmental compartments from Mehmood Booti dumping site, Lahorecity, Pakistan. Chemosphere144 2229–2237.
Akyürek, B., Duru, M., Sütçü, Y.F., Papak, İ., Şaroğlu, F., Pehlivan, N., Gönenç, O., Granit, S. Ve Yaşar, T. 1997. 1/100000 Ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye JeolojiHaritaları Ankara-İ29 Paftası Jeoloji Etütleri Dairesi Ankara, 55.
Álvarez-Iglesias, Rubio, B. ve Millos, J. 2012. Isotopic identification of natural vs. anthropogenic lead sources in marine sediments from the inner Ría de Vigo (NW Spain). Sci. Total Environ., 437, 22-35
Bilgin, Z.B., Oğuz, F., Sevin, M., Parlak O., Erdem, Y., Özden ve U.A. 2009. 1/100 000 Ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Ankara-İ28 Paftası. Ankara: Jeoloji Etütleri Dairesi, 11215.
Chen, C.W., Kao, C.M., Chen, C.F. ve Dong, C.D. 2007. Distribution and accumulation of heavy metals in the sediments of Kaohsiung Harbor, Taiwan. Chemosphere66 (8), 1431–1440.
Chester, R. ve Stoner, J. H. 1973. “Pb in particulates from the lower atmosphere of the eastern Atlantic”, Nature, 245, 27-28.
Chow, T.J., Snyder, C.B. ve Earl, J.L. 1975. Isotope ratios of lead as pollutant source indicators. IAEA-SM, Vienna.
Cui, N., Wu, J., Xiang, D., Cheng, S., Zhou, Q., 2013. A field study on seed bank and its potential applications in vegetation restoration of polluted urban river in China. Ecol. Eng., 60, 37-44.
Da Silva, I.S., Abate, G., Lisghtig J. ve Masini, J.C. 2002. Harmfulelement distribution in recent sediments of the Tiete-Pinheiros river system in Sao Paulo state, Brazil. Apple. Geochem.,17, 105-116.
Das, A. veKrishnaswami, S.2007. Elemental geochemistry of river sediments from the Deccan Traps, India: Implications to sources of elements and their mobility during basalts-water interaction. Chemical Geology, 242, 232-254.
Demirak, A., Yılmaz, F., Levent Tuna, A. ve Ozdemir, N. 2006. Harmful elements in water, sediment and tissues of Leuciscus cephalus from stream in southwestern Turkey. Chemosphere63(9), 1451-1458.
Demirkol Kılıç, E. 2015. Çoruh Nehri (Bayburt) Dere Yatağı Çökellerinin Jeokimyasal Özellikleri ve Ağır Metal İçeriğininİncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gümüşhane Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gümüşhane.
Elbaz-Poulichet, F., Holliger, P., Martin, J.M. ve Petit, D. 1986. Stable lead isotope ratios in major French rivers and estuaries. Sci. Total Environ.,54, 61-76.
Feng, H., Han, X., Zhang, W. ve Yu, L. 2004. A preliminary study of heavy metal contamination in Yangtze River intertidal zone due to urbanization. Mar. Pollut. Bull. 49 (11),910-915.
Fu, J., Zhao, C., Luo, Y., Liu, C., Kyzas, G.Z., Luo, Y., Zhao, D., An, S., Zhu, H., 2014. Heavy metals in surface sediments of the Jialu River, China: their relations to environmental factors. J. Hazards. Mater. 270, 102-109.
Ghrefat, H.A., Abu-Rukah, Y., Rosen, M.A., 2011.Applicationof geoaccumulation index and enrichment factor for assessing metal contamination in the sediments of Kafrain Dam, Jordan. Environ. Mont. Assess., 178 (1-4), 95-109.
Garrels, R. M. ve Mackenzie, F. 1971. Evolution of Sedimentary Rocks. New York: W.W.Norton.
Gümüş, M.K. 2016. Ankara Çayı’na Ait Eski Alüvyonlarının Jeokimyasal ve İzotopik Özelliklerinin İncelenmesi.Yüksek Lisans Tezi, Gümüşhane Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gümüşhane.
Hanif N., Eqani, S.A.M.A.S., Ali A.M., Cincinelli, A., Ali, N., Katsoyyiannis, I,A., Tanveer, Z.I. ve Bokhari, H. 2016. Geo-accumulation and enrichment of trace metals in sediments and their associated risks in the Chenab River, Pakistan. J. Geochem. Explor., 165, 62-70
Iqbal, J. ve Shah, M.H. 2014. Occurrences, risk assessment, and source apportionment of harmful elements in surface sediments from Khanpur Lake, Pakistan. J. Anal. Sci. Technol. 5 (1), 1-12
Ilkem, A., Adisa, S.2011. Runoff effect on eutrophic lake water quality and heavy metal distribution in recent litoral sediment. Chemosphere, 82, 259-267.
Kalender, L. ve Uçar, S.Ç. 2013. Assesment of metal contamination in sediments in the tributaries of the Euphrates River, using pollution indices and determination of the pollution source, Turkey. J. Geochem. Explor., 134, 73-84.
Liao, J.B., Chen, J., Ru, X., Chen J., Wu, H., Wei, C. 2017. Heavy metals in river surface sediments affected with multiple pollution sources, South China: Distribution, enrichment and source apportionment. J. Geochem. Explor., 176, 9-19.
Lin, J.G., Chen,S.Y. 1997. The Relationship Between Adsorbtion of Heavy Metal and Organic Matter in River Sediments. Environment International, 24, 345-352.
Liu, W.X., Li X.D., Shen, Z.G., Wang, D.C., Wai, O.W.H.veLi, Y.S. 2003. Multivariate statistical study of heavy metal enrichment in sediments of the Pearl River Estuary, Environ Pollut, 121, 377-388.
Millot, R., Allègre, C-J. ve Gaillrdet, J. 2004. Lead isotopic systematic of major river sediments: a new estimate of the Pb isotopic composition of the Upper Continental Crust. Chem. Geol., 203, 75-90.
Monna, F., Lancelot, J., Croudace I.W., Cunday, A.B. ve Lewis, J.T. 1997. Pb isotopic composition of airborne particulate material from France and southern United Kingdom: implication or Pb pollution sources in urban areas. Environ Sci Technol, 31, 2277-2286.
Muller, G. 1969. Index of geoaccumulation in sediments of the Rhine River. Geo. J,. 2 (3), 108-118.Nesbitt, H.W. ve Wilson, R.E. 1992.Recent chemical weathering of basalts. Am. J. Sci., 292, 740-777.
Nilin, J., Moreira, I.B., Aguiar, J.E. Marins, R., Moledo De Souza Abessa, D., Monteiro, Da Cruz Lotufo, T., Costa-Lotufo, L.V., 2013. Sediment quality assessment in a tropical estuary: the case of Ceará River, northeastern Brazil. Mar. Environ.Res., 91, 89-96.
N’guessan, Y.M., Probst, J.L., Bur, T. ve Probst, A. 2009. Trace elements in stream bed sediments from agricultural catchments (Gascogne region, S-W France): Where do they come from?. Science Of The Total Environment, 407, 2939-2952.
Oskierski, H.C., Sindern, S., Lima, R.F.S. ve Petta, R.A. 2009. Geogenic and anthropogenic lead isotope signatures in the urban environment of Natal (NE-Brazil). Environ. Geol., 58, 1811-1817.
Owens, P.N.,Batalla, R.J., Collins, A J., Gomez, B., Hicks, D. M. ve Horrowitz, A. J. 2005. Fine-grained sediment in river systems: environmental significance and management issues. River Res. Appl., 21, 693-717.
Özkan, Ö. 2016. Ankara Çayı Dere Yatağı Çökellerinin Jeokimyasal, İzotopik Özellikleri ve Ağır Metal İçeriği, Yüksek Lisans Tezi, Gümüşhane Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gümüşhane.
Park, J. ve Presley, B.J. 1997. Trace metal contamination of sediments and organisms from the Swan Lake area of Galveston Bay. Environ. Pollut.,98, (2), 209-221.
Roussiez V., Ludwig, W., Probst, J.L. ve Monaco, A. 2005. Background levels of harmful elements in surficial sediments of the Gulf of Lions (NW Mediterranean): an approach based on 133Cs normalization and lead isotope measurements. Environ. Pollut., 138, 167-177.
Ryu, J., Khim, J.S., Kang, S., Kang, D., Lee, C., Koh, C., 2011. The impact of heavy metal pollution gradients in sediments on benthic macrofauna at population and community levels. Environ. Pollut., 159, 2622-2629.
Sultan, K. ve Shazili, N.A. 2010. Geochemical baselines of major and trace elements in the tropical sediments of the Terengganu River basins, Malaysia. Internatiınal Journal of Sediment Research, 25, 340-354.
Taylor, S.R. ve McLennan, S.M. 1985.The Continental Crust: Its Composition and Evolution. Oxford: Blackwell Scientific Publishing.
Turekian, K.K. ve Wedepohl, K.H. 1961. Distribution of the elements in some major units of the earth’s crust. Geol. Soc. Am.Bull., 72 (2), 175-192.
Varol, M. 2011. Assesment of harmful element contamination in sediments of the Tigris River (Turkey) using pollution indices and multivariate statistical techniques. J. Hazard. Mater.195, 355-364.
Vèron, A., Flament P., Bertho, M.L., Alleman, L., Flegal, R. ve Hamelin, B. 1999. Isotopic evidence of pollutant lead sources in Northwestern France. Atmos. Environ. 33, 3377-3388.
Xio, R., Bai, J., Huang, L., Zhang, H., Cui, B. ve Liu, X. 2013. Distribution and pollution, toxicity and risk assessment of harmful elements in sediments from urban and rural rivers of the Pearl River delta in southern China. Ecotoxicology,22 (10), 1564-1575.
Zhang, J. ve Liu, C.L. 2002. Riverine composition and estuarine geochemistry of particulate metals in China—weathering features, anthropogenic impact and chemical fluxes. Estuar. Coast. Shelf Sci., 54 (6), 1051–1070.
Zhang, B., Song, X., Zhang, Y., Han, D., Tang, C., Yu, Y., Ma, Y. 2012. Hydrochemical characteristics and water quality assessment of surface water and groundwater in Songnen plain, Northeast China. Water Res., 46, 2737-2748

APA	EKER SAYDAM Ç, ÖZAY Ö (2017). Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği. , 208 - 220.
Chicago	EKER SAYDAM Çiğdem,ÖZAY Özkan Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği. (2017): 208 - 220.
MLA	EKER SAYDAM Çiğdem,ÖZAY Özkan Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği. , 2017, ss.208 - 220.
AMA	EKER SAYDAM Ç,ÖZAY Ö Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği. . 2017; 208 - 220.
Vancouver	EKER SAYDAM Ç,ÖZAY Ö Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği. . 2017; 208 - 220.
IEEE	EKER SAYDAM Ç,ÖZAY Ö "Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği." , ss.208 - 220, 2017.
ISNAD	EKER SAYDAM, Çiğdem - ÖZAY, Özkan. "Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği". (2017), 208-220.

APA	EKER SAYDAM Ç, ÖZAY Ö (2017). Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 7(2), 208 - 220.
Chicago	EKER SAYDAM Çiğdem,ÖZAY Özkan Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 7, no.2 (2017): 208 - 220.
MLA	EKER SAYDAM Çiğdem,ÖZAY Özkan Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, vol.7, no.2, 2017, ss.208 - 220.
AMA	EKER SAYDAM Ç,ÖZAY Ö Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi. 2017; 7(2): 208 - 220.
Vancouver	EKER SAYDAM Ç,ÖZAY Ö Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi. 2017; 7(2): 208 - 220.
IEEE	EKER SAYDAM Ç,ÖZAY Ö "Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği." Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 7, ss.208 - 220, 2017.
ISNAD	EKER SAYDAM, Çiğdem - ÖZAY, Özkan. "Ankara Çayı Dere Yatağı Sedimanlarının Zararlı Element İçeriği". Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 7/2 (2017), 208-220.