Yıl: 2016 Cilt: 2 Sayı: 38 Sayfa Aralığı: 47 - 54 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi

Öz:
Mâtürîdiyye mezhebinin kurucusu olan İmam Ebû Mansûr Mâtürîdî eserlerinde tasavvufî konulara fazla yer vermemiş ise de, kendisine nisbet edilen Pendnâme (Fevâid) isimli Farsça eser tasavvuf ve ahlâk hakkındadır. Sonraki dönemlerde yazılan eserlerde onun kerâmet sahibi bir zât (velî) olduğu kabul edilmiş, hatta ismi, Ali Şîr Nevâyî tarafından tasavvuf ehlinin söz ve menkıbelerine dâir bir eser olan Nesâyimü'l-mahabbe'ye dâhil edilmiştir. Bu durum İmam Mâtürîdî'nin sonraki dönemlerde Orta Asya'da yaşayan mutasavvıflar tarafından benimsendiği şeklinde yorumlanabileceği gibi, onun -eserlerinde izi pek görülmese bile- şahsî hayatında gerçekten zühd ve tasavvufa meyilli bir âlim olduğu şeklinde de yorumlanabilir. İmam Mâtürîdî'nin takipçileri olan Mâtürîdiyye âlimlerinden Necmeddin Ömer Nesefî tasavvuf ehlinin farklı gruplarına dair küçük bir risâle kaleme almış ve yanlış yoldaki sûfîleri eleştirmiştir. Başka bir Mâtürîdî âlimi Hüsâmeddin Sığnâkî de Şerhu Dâmigati'l-mübtedi'în ve nâsırati'l-mühtedîn isimli eserinde doğru yoldaki mutasavvıfları takdir ederken, bâtıl yolda olanları eleştirmiştir. Ahmed Yesevî'nin şeyhleri arasında sayılan Yusuf Hemedâni'nin sözlerini ihtivâ eden Makâmât-ı Yusuf-i Hemedânî'de Mâtürîdî akâidinin izlerine rastlanmaktadır. Yesevî şeyhlerinden Hoca İshak b. İsmail Ata'nın Hadîkatü'l-ârifîn isimli eser ile Hazînî'nin Cevâhiru'l-ebrâr'ında İmam Mâtürîdî'ye referanslar vardır. Nakşbendiyye tarikatının kurucusu Bahâeddin Nakşbend'in müridlerinden Buharalı Hoca Muhammed Pârsâ Risâle müntehabe min akîdeti Ebi'l-Kâsım es-Semerkandî isminde Mâtürîdî akâidine dâir Farsça bir eser kaleme almıştır. Nakşbendî şeyhlerinden Hindistanlı İmâm-ı Rabbânî hem iyi bir Mâtürîdî âlimi hem de bu mezhepte müctehid olarak kabul edilirdi. Nakşbendiyye'nin Hâlidiyye kolunun kurucusu kabul edilen Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî de Mâtürîdî ve Eş'arî mezhebleri arasında ihtilaflı bir mesele olan "kesb" konusunda el-Ikdü'l-cevherî fi'l-fark beyne kesbeyi'l-Mâtürîdî ve'l-Eş'arî isminde Arapça bir risâle kaleme almıştır. Fıkıhta Hanefî mezhebinin yaygın olduğu Orta Asya ile Afganistan ve Hindistan gibi bölgelerde itikadî mezheb olarak çoğunlukla Mâtürîdîlik kabul edilmiştir. Bu bölgelerin mutasavvıfları da Mâtürîdîliği benimsemiş, tasavvufî eserlerinde İmâm Mâtürîdî'ye veya Mâtürîdî akâidine atıf yapmışlardır. Özellikle Orta Asya söz konusu olduğunda, bu bölgedeki Türk ve Tacik halkın din anlayışı fıkıhta Hanefî, itikadda Mâtürîdî, tasavvufta Yesevî veya Nakşbendî temelleri üzerine binâ edilmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Diğer Erişim Türü: Erişime Açık
APA TOSUN N (2016). Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi. , 47 - 54.
Chicago TOSUN NECDET Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi. (2016): 47 - 54.
MLA TOSUN NECDET Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi. , 2016, ss.47 - 54.
AMA TOSUN N Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi. . 2016; 47 - 54.
Vancouver TOSUN N Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi. . 2016; 47 - 54.
IEEE TOSUN N "Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi." , ss.47 - 54, 2016.
ISNAD TOSUN, NECDET. "Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi". (2016), 47-54.
APA TOSUN N (2016). Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 2(38), 47 - 54.
Chicago TOSUN NECDET Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 2, no.38 (2016): 47 - 54.
MLA TOSUN NECDET Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, vol.2, no.38, 2016, ss.47 - 54.
AMA TOSUN N Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi. 2016; 2(38): 47 - 54.
Vancouver TOSUN N Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi. 2016; 2(38): 47 - 54.
IEEE TOSUN N "Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi." Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 2, ss.47 - 54, 2016.
ISNAD TOSUN, NECDET. "Mâtürîdiyye ve Tasavvuf İlişkisi". Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 2/38 (2016), 47-54.