Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği
Yıl: 2016 Cilt: 2 Sayı: 38 Sayfa Aralığı: 25 - 46 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği
Öz: Yakın tarihte restore edilen Çelebioğlu Külliyesi, İlhanlı Devleti hükümdarı Olcaytu tarafından Sultaniye şehrinde yaptırılmış İran'ın en eski hângâh/dergâhıdır. Eser Mevlevîliğin İran'a geçiş sürecini başlatan yapı olarak kabul edilir. Türkiye'de pek bilinmeyen bu tarihî külliyenin önemi, eserin ilk mevlevîhânelerden biri olma ihtimalidir. İran'da külliye ile ilgili tarihî ve mimari çalışmaların son yıllarda tamamlanması ile eserin mevlevîhânelerle benzerliği belirmiştir. Külliyede Anadolu Mevlevî dergâhı planıyla kendine özgü bir yapıya sahip Mevlâna Celaleddin Rumi'nin torunu Sultan Veled'in oğlu Ulu Arif Çelebi için yaptırılan bir hângâhla Mevlânâ muhibbi Gazan Han ve Olcaytu'nun (ö.716/1316) gözdesi ve Barakîlerin şeyhi Barak Baba için yaptırılan bir türbe yer almaktadır. Külliye bu gün Sultaniye'de ayakta kalan ender mekânlardan biridir.
Anahtar Kelime: Konular:
Çelebioğlu Complex: The Earliest Representation of the Mawlawiyya in Iran
Öz: Recently restored Çelebioğlu Complex is the oldest hângâh which was built by Olcaytu, in the last period of the Anatolian Seljuks , in the city of Sultaniye, Iran. The Mawlawi/Mevlevî order initiated this building during the Seljuk period in Iran, and they also practiced the Mawlawiyah teaching there. In this respect, we will mostly focus on the hypothesis that this historic complex is one of the first mevlevîhânes, which is hardly known in Turkey. In recent years, along with the completion of historical and cultural work on the Çelebioğlu Complex in Iran, this work has been suggested to be a mevlevîhâne. Therefore the main purpose of this article is to draw attention to the Çelebioğlu Complex as one of the oldest of the mevlevîhânes.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Abdülmelik Dafiu'l-Ğurur Edibu'l-Memalik, Ruzname-i Sefernamey-i Azerbaycan, trc. İrec Efşar, Tahran: Harezmi Yay., 1349/1971.
- Akkuş, Mustafa, "Ulu Arif Çelebi Dönemi Mevlevîliğin Gelişmesinde İlhanlıların Etkisi" "Der Einfluss der Ilkhane auf die Entwicklung des Mevlevî-Ordens in der Zeit Ulu von Arif Çelebi", Forschungszeitschrift Über Alevitentum Und Bektaschitendum Hausen (Wied) Deutschland: 2012. VII. s. 78-100.
- Blair, Sheila S. - Bloom, Jonathan M.,, Huner ve Mimariy-i İslami, trc. Erdeşir İşragi, Tehran: Suruş Yayınları, 1381/2003.
- Eflaki, Ahmet Dede, Menâkibü'l-Ârifîn, trc. Tahsin Yazıcı, Ankara: Mearif Vekâleti, 1954.
- Evliya Çelebi, Seyhatname, haz. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, IV, İstanbul: YKY, 2006.
- Gölpınarlı, Abdulbaki, Mevlâna'dan Sonra Mevlevîlik, İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri, 1983.
- Habergozariy-i Miras-i Arya, İftitah-i Mecmuey-i Tarihîy-i Çelebioğlu der Sultaniye Http: // www.chtn.ir / web forms, (chtn.ir)(erişim 08.12.2016). İşpirli, Mehmet, "Çelebi Maddesi", DİA, VIII, 259.
- Karamustafa, Ahmet, Tanrının Kuraltanımaz Kulları, İstanbul: Y.K.Yay., 2007.
- Karger, Ali, "Hângâh-ı Çelebioğlu", İrfan, Sayı: 5, 1388/2010, s. 123.
- Karpuz, Haşim, "Türkiye Dışındaki Osmanlı Mevlevîhânelerine Toplu Bakış" , Dünya Mevlevîhâneleri, edit. Haşim Karpuz ve diğerleri, Konya, Konya Valiliği Yay., 2006, s. 15-23.
- Kaşani, Ebu'l-Kasım, Tarih-i Olcaytu, thk. Mehin Hambeli, Tahran: Bungah-i Tercüme ve Neşr-i Kitab, 1348/1970.
- Kazımzade, M. Rıza, "Aramgâh-i Çelebioğlu, Meremmet ve ihya", Kitab-i Mah-i Huner, 1388/2010, s. 68-71.
- Köprülü, Fuat, "İslam Sufi Tarikatlerine Türk Moğol Şamanlığının Tesiri", trc. Yaşar Altan, Ankara Ü. İ. F. Dergisi, Sayı: 18, s. 141-152.
- Kuş, Ahmet ve Diğerleri, Türkiye Mevlevîhâneleri Fofograf Albümü, Konya: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., 2006.
- Küçük, Sezai,"Halep Mevlevîhânesi", İLAM Araştırma Dergisi, 1998, III, sayı: 2, s. 73-106.
- Matrakçı Nasuh Silahi, Beyan-i Menazill-i Sefer-i Irakyen, thk. Hüseyin Yurdaydın, Ankara: TTK, 1977.
- Mir Fethullah Seyyid Ali Asgar, "Sultaniye", Miras-i Ferheng, sayı: 13, 1374/1996.
- Mirza Muhsin Kiyani, Tarih-i Hângâh der İran, Tahran: Kitabhaney-i Tahuri, 1369/1991.
- Muhammed Ali Muhlis, Coğrafyay-i Tarih-i Sultaniye, Bica: 1364/1986.
- Muhammed Rıza Nikbaht, Hângâh ve Aramgâh-i Çelebioğlu, Tecrübe-i Der Meremmet ve İhya, Tahran: İntişrat-i Genc-i Hüner, 1388/2010.
- Nikbaht, Muhammed Rıza, "Çelebioğlu", Danişmaney-i Cihan-i İslam, Tahran: 1387/2009.
- Ocak, Ahmet Yaşar, "Barak Baba", DİA, V, 61-62.
- Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı İmparatorluğu Marjinal Sufilik Kalenderiler, 14 ve 17 yüzyıl, Ankara: TTK., 1992.
- Önder, Mehmet, "Konya'da Mevlâna dergâhı arşivi ve Mevlevîhâneler", Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 1994, sayı: 14, s. 139.
- Öney, Gönül, "İran ve Anadolu Selçuklu Türbelerinin Mukayesesi, AÜİF Türk ve İslam Sanatları Tarihî enstitüsü Yıllık Araştırma Dergisi, sayı: 3, Ankara: 1981, s. 41-66.
- Sadık Samimi, "Sultaniye Aramgâh-i Sultan Muhammed Hudabende Olcaytu" Bastanşinasi, sayı: 1, 1359/1981.
- Seçkin, Aydın, "Türkiye'deki Önemli Mevlevîhâneler ve Mevlevîhânelerin Yaşatılmasında Vakıflar Genel Müdürlüğünün Rolü", Dünyada Mevlâna İzleri Bildiriler 2, 2010, s. 1-45
- Subuti, Huşeng, Binahay-i Aramgâh-i Ustan-i Zencan, Zencan: Zengan Yayınevi, 1377/1999.
- Subuti, Huşeng, Tarih-i Zencan, Zencan: Çap-i Dovvom, Danişgah-i Zencan, 1377/1999.
- "Sultaniye", Dairetu'l-Mearif-i Bozorg-i İslami, Mücelled-i 11, 1381/2003, s. 630- 632.
- "Sultaniye", Danişnamey-i Edeb-i Farisi, Mücelled-i 6, 1383/2005, s. 180. Şarden, Jan, Seyahatnamey-i Şarden, trc: Muhammed Abbasi, Tahran: 1336/1958.
- Taceddin Ebul Fazl Davud, Tarih-i Benaketi, tahk. Cafer Şuar Tahran: Encumen-i Asar-i Milli.
- Tanrıkorur, Barihüda, "Türk Kültür ve Mimarlık Tarihînde Mevlevîhânenin Yeri ve Önemi" III. Milli Mevlâna Kongresi Tebliğler, Konya, Şelçuk Üniversitesi Basımevi, 1988, s. 61-71.
- Tanrıkorur, Barihüda, Türkiye Mevlevîhânelerinin Mimari Özellikleri, Katalog, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihî, 2002, II, 240.
- Taşgın, Ahmet, Alevilik Yazıları, Ardahan: 2011.
- Taverniye, Sefernamey-i Tavarniye, trc. Ebu Turab Nuri Senayi, İsfahan: 1369/1991.
- Tefik, Cemile - Erdem, Ömer, "Bir Toplum Yapısı Olarak Mevlevîhâneler" Uluslararası Dü- şünce ve Sanatta Mevlâna Sempozyum Bildirileri, 25-28 Mayıs, 2006 Çanakkale, s. 675-688.
- Türkiye'de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, II, ilaveli baskı, Vakıflar: Ankara Genel Müdürlüğü, 1983.
- Valioğlu, Mehmet, Ulu Arif Çelebi ve Divanının Tenkitli Metni (Yayınlanmamış Dokora Tezi), Ankara Üniversitesi Doğu Dilleri Edebiyatı, Erzurum 1991.
- Yazıcı, Tahsin, "Arif Çelebi", DİA, III, 363-364.
| APA | doğan turay e (2016). Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği. , 25 - 46. |
| Chicago | doğan turay esra Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği. (2016): 25 - 46. |
| MLA | doğan turay esra Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği. , 2016, ss.25 - 46. |
| AMA | doğan turay e Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği. . 2016; 25 - 46. |
| Vancouver | doğan turay e Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği. . 2016; 25 - 46. |
| IEEE | doğan turay e "Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği." , ss.25 - 46, 2016. |
| ISNAD | doğan turay, esra. "Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği". (2016), 25-46. |
| APA | doğan turay e (2016). Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 2(38), 25 - 46. |
| Chicago | doğan turay esra Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 2, no.38 (2016): 25 - 46. |
| MLA | doğan turay esra Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, vol.2, no.38, 2016, ss.25 - 46. |
| AMA | doğan turay e Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi. 2016; 2(38): 25 - 46. |
| Vancouver | doğan turay e Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi. 2016; 2(38): 25 - 46. |
| IEEE | doğan turay e "Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği." Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 2, ss.25 - 46, 2016. |
| ISNAD | doğan turay, esra. "Çelebioğlu Külliyesi; Mevlevîliğin İran'daki ilk Temsilciliği". Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 2/38 (2016), 25-46. |
