OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ
Yıl: 2017 Cilt: 0 Sayı: 26 Sayfa Aralığı: 105 - 140 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022
OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ
Öz: Onsekizinci yüzyılın ortalarında I. Mahmud (1730 - 1754) tarafından inşa ettirilen su kemeri (inşa tarihi 1731) ve üzerinde yer alan hayvan figürlerinin kökeni bu yazının konusunu oluşturmaktadır. Süsleme programı açısından oldukça zengin olan yapı, hayvan figürlü konsol taşları ile özel bir öneme sahiptir. Bu figürler Türk kültüründe, İslamiyet öncesinden günümüze kadar uzanan dini sembolizm ile ilişkilendirilebilir. Eski Türk inançlarında hayvanlara özel bir anlam verildiği ve Türk sanatında bütün hayvan figürlerinin mitolojik ve sembolik birer anlamları olduğu bilinmektedir. Anadolu Selçuklu mimarisinin farklı örneklerinde karşımıza çıkan hayvan figürlerinin de bu inanışların bir yansıması olduğu kabul edilir. Kullanılış şekilleri ve sembolize ettikleri anlamlar bakımından I. Mahmud Kemeri'ndeki figürler, Anadolu Selçuklu mimarlığındaki örneklerle ilişkilendirilebilir ve bu geleneğin geç bir yansıması olarak değerlendirilebilir.
Anahtar Kelime: An Unknown Example of Figurative Art in Ottoman Architecture: Mahmud I Aqueduct
Öz: The subject of this article is the figures and their origins on the aqueduct which was commissioned by Mahmud I (1730 - 1754) during mid eighteenth century. The structure is quite rich with regards to ornamentation, especially sculptural corbels in the form of animal head. The animal figures on the Mahmud I Aqueduct can be based on a deep religious symbolism extending in Turkish culture from pre-Islamic beliefs to the present. It is known that in old Turkish beliefs animals were given a special meaning, and in Turkish art, all figures within the context of animal style had symbolic and mythological meanings, especially the animal figures of Anatolian Seljuk architecture, which are seen on different types of buildings, are considered as the reflection of these beliefs. Due to the form of usage and the animals they symbolize, the figures on the Mahmud I Aqueduct (built in 1731) can be related to Anatolian Seljuk architecture and can be considered as a late example of this deep-rooted tradition.
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Arseven, Celal Esad, Constantinople de Byzance a Istanbul, Traduit du Turc par l'Auteure, Renouard, Paris, 1909.
- Atasoy, M. Celalettin, Kandilli'de Tarih, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayın İşletmesi, İstanbul, 2010.
- Aydın, Mehmet, "Konya'daki Manevi Halk İnançlarının Dinler Tarihi Acı- sından Tahlili", Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, l, 1985, s.19-35.
- Aydıner, Mesut, Subhi Tarihi, Sami ve Şakir Tarihleri ile Birlikte İnceleme ve Karşılaştırmalı Metin, Kitabevi, İstanbul 2007.
- Boran, Ali, "Divriği Kale Camii'indeki Arslan Figürlerinin İkonografik Yorumu", Ortaçağ'da Anadolu, Aynur Durukan'a Armağan, Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, Ankara, 2002, s.123-134.
- Çeçen, Kazım, Taksim ve Hamidiye Suları, ISKI Yayınları, İstanbul, 1991.
- Çıblak, Nilgün, "Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağ- lı Uygulamalar", Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), 15, 2004, s.103-125.
- Çoruhlu, Yaşar, Anadolu Selçuklu Taş Tezyinatında Orta Asya İle Bağ- lantılar, İstanbul, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 1988.
- Çoruhlu, Yaşar, Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi, Seyran Yayınları, İstanbul, 1995.
- Erdmann, Kurt, Das Anatolische Karakansaray des 13.Jahrhunderts, Berlin, 1961.
- Erdoğan, Muzaffer, Lale Devri Baş Mimarı Kayserili Mehmed Ağa, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul Enstitüsü Neşriyatı, İstanbul, 1962.
- Esin, Emel, "Türk Sanatında At", Orta Asya'dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2004, s.257-315.
- Evliya Çelebi, Seyahatname, Türkçeleştiren; Zuhuri Danışman, Zuhuri Danışman Yayınevi, İstanbul, 1969.
- Fındıklılı Şemdanizade Süleyman Efendi, Mür'i't-tevarih, ed. M. Münir Aktepe, İÜ Edebiyat Fakültesi, İstanbul, 1976 .
- Gabriel, Albert, Monuments Turcs d'Anatolie, Amasya-Tokat-Sivas, Constantinople, 1934.
- Gurlitt, Cornelius, İstanbul'un Mimari Sanatı, çev.Rezan Kızıltan, Enformasyon ve Dökümantasyon Hizmetleri Vakfı, Ankara, 1999.
- Güler, A. Sinan, "Onsekizinci Yüzyılda Hassa Mimarlar Teşkilatı", Onsekizinci Yüzyılda Osmanlı Kültür Ortamı, Sanat Tarihi Derneği Yayını, İstanbul, 1998, s.145-150.
- Gündoğdu, Hamza, Tokat'tan Birkaç Figürlü Kabartma Hakkında", Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 13, 2004, s.65-93.
- İşipek, Ali Rıza, Cezayirli Gazi Hasan Paşa, Deniz Basımevi Müdürlü- ğü, İstanbul, 2009.
- Kayra, Cahit ve Üyepazarcı, Erol, Kandilli, Vaniköy, Çengelköy, Mekânlar ve Zamanlar, İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Dairesi Başkanlığı 1993.
- Kurtaran, Uğur, Sultan Birinci Mahmud ve Dönemi, 1730-1754, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora tezi, Konya, 2012.
- Oral, Zeki, "Konya'da Ala'ud-din Camii ve Türbeleri I, Yapılar, Kitabeler", Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yıllık Araştırmalar Dergisi, 1, 1956, s.45-62.
- Ögel, Semra, Anadolu Selçukluları'nın Taş Tezyinatı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1966.
- Ögel, Semra, "Selçuk Sanatında Çift Gövdeli Aslan", Belleten, XXVI, 103, 1962, s.529-536.
- Öney, Gönül, "Anadolu Selçuk Mimarisinde Aslan Figürü", Anadolu, 13, 1971, s.1-64.
- Öney, Gönül, "Anadolu Selçuklularında Heykel, Figürlü Kabartma ve Kaynakları Hakkında Notlar", Selçuklu Araştırmaları Dergisi, 1, Ankara, 1969, s, 187-197.
- Öney, Gönül, Anadolu Selçuklu Mimari Süsleme ve El Sanatları, T. İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1988.
- Önge, Yılmaz, "Anadolu'da Ejder Başlı Madeni Çeşme Lüleleri", Selçuklu Araştırmaları Dergisi, I, Ankara 1969, s.183-185.
- Özme, Adil, "Günümüze Ulaşamayıp Yayın ve Arşiv Kaynaklarından Saptanan Ruha (Urfa) Hanları Üzerine Bir Bakış", Sanat Tarihi Dergisi, XV/1, 2006, s.97-111.
- Pardoe, Julia, The Beauties of the Bosphorus, London, 1835.
- Semiz, Nisa, Sivas Behram Paşa Hanı Restorasyon Projesi, İstanbul, İTÜ Fen Bilimleri Ensitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2007.
- Şahin, Soner, Değişim Sürecinde Osmanlı mimarlığı, III. Ahmed ve I. Mahmud Devri, 1703-1754, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul, 2009.
- Tuncer, Akın, Anadolu Türk Dönemi Sanatında Aslan Figürü, İstanbul, İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul, 2012.
- Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988.
- Yüngül, Naci, Taksim Suyu Tesisleri, İstanbul Belediyesi Sular İdaresi, İstanbul, 1957.
| APA | Sahin S, SÖNMEZER Ş (2017). OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ. , 105 - 140. |
| Chicago | Sahin Soner,SÖNMEZER ŞÜKRÜ OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ. (2017): 105 - 140. |
| MLA | Sahin Soner,SÖNMEZER ŞÜKRÜ OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ. , 2017, ss.105 - 140. |
| AMA | Sahin S,SÖNMEZER Ş OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ. . 2017; 105 - 140. |
| Vancouver | Sahin S,SÖNMEZER Ş OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ. . 2017; 105 - 140. |
| IEEE | Sahin S,SÖNMEZER Ş "OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ." , ss.105 - 140, 2017. |
| ISNAD | Sahin, Soner - SÖNMEZER, ŞÜKRÜ. "OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ". (2017), 105-140. |
| APA | Sahin S, SÖNMEZER Ş (2017). OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ. Sanat Tarihi Yıllığı, 0(26), 105 - 140. |
| Chicago | Sahin Soner,SÖNMEZER ŞÜKRÜ OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ. Sanat Tarihi Yıllığı 0, no.26 (2017): 105 - 140. |
| MLA | Sahin Soner,SÖNMEZER ŞÜKRÜ OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ. Sanat Tarihi Yıllığı, vol.0, no.26, 2017, ss.105 - 140. |
| AMA | Sahin S,SÖNMEZER Ş OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ. Sanat Tarihi Yıllığı. 2017; 0(26): 105 - 140. |
| Vancouver | Sahin S,SÖNMEZER Ş OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ. Sanat Tarihi Yıllığı. 2017; 0(26): 105 - 140. |
| IEEE | Sahin S,SÖNMEZER Ş "OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ." Sanat Tarihi Yıllığı, 0, ss.105 - 140, 2017. |
| ISNAD | Sahin, Soner - SÖNMEZER, ŞÜKRÜ. "OSMANLI MİMARİSİNDE FİGÜRLÜ TASVİR SANATI HAKKINDA DAHA ÖNCE BİLİNMEYEN BİR ÖRNEK: I. MAHMUT SU KEMERİ". Sanat Tarihi Yıllığı 26 (2017), 105-140. |
