Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları

Yıl: 2017 Cilt: 21 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 1217 - 1247 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları

Öz:
Farklı bölgelerden Anadolu'ya yapılan göçlere sûfîler de iştirak etmiş ve bu coğrafyada meskûn olmayan mahaller dâhil olmak üzere tekkelerini kurmuşlardır. Bu tekkeler Anadolu'yu yurt edinmek üzere bu topraklarda seyahat eden ayende ve revendenin iaşe ve ibatesini temin etmiştir. Bu kapsamda tekke mutfağı, hayatın devamını sağlayan önemli bir maddi kültür unsurudur. Aynı zamanda tekke mutfağının, dervişlerin maneviyatının oluşmasında önemli bir yeri bulunmaktadır. Pek çok konuda Yesevî kültürünün izlerini taşıyan Anadolu tekke mutfağı, özellikle Mevlevîlik ve Bektaşîlik gibi tarikatlarda dervişlerin terbiyesi hususunda bir eğitim ocağı olarak kabul edilmiştir. Buna bağlı olarak tekke mutfağında bulunan bazı eşyanın ve yiyeceklerin sûfîlerin zihnindeki değerler sisteminin oluşmasına katkı sağladığı anlaşılmaktadır. Bu çerçevede Anadolu tekke mutfağında mukaddes kabul edilen birçok yiyeceğin ve eşyanın gerek Yesevî geleneğin düşünce sistemini, gerek bazı tekke uygulamalarını izah eden bir yönünün olduğu görülmektedir. Sofra ve sofra ile bağlantılı birçok unsur ve derviş çeyizi arasında önemli bir yeri olan Ahmed Yesevî ile ilgili halifelik nişanları, bu yapıyı destekleyen önemli hususlardandır
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

Traces of Khwāja Aḥmad al-Yasawī in the Anatolian Lodge Cuisine Legendary Sources of Dervish Lodge

Öz:
Sufis have participated in migrations to Anatolia from different regions. They have established their lodges including places that are not suitable for residence. These buildings have provided food and safe beds for those traveling to this area. For this reason, the lodge cuisine is an important material culture that provides life for the people. At the same time, the lodge cuisine has an important place in the formation spirituality of the dervishes. In many subjects, Anatolian lodge cuisine carries the traces of Yasawī culture. Especially in the sects like Mawlawiyya and Bektāshiyya, the kitchen is like an education quarry about the dressage of the dervishes. Accordingly, it is seen that some of the dishes and foods in the lodge cuisine have created a system of values in the minds of the dervishes. In this framework, it is seen that these foods and goods have a connection to explain the structure of the Yasawī tradition. An important aspect that supports this idea is the fact that some dervish dowries which found in some legends have some items associated with the tableware
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfü’l-ḫafâ’ ve müzîlü’l-ilbâs. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
  • Adsız. Erkânnâme. haz. Doğan Kaplan. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
  • Adsız. Fütüvvetnâme. 12879/Y003.04: 120b -132b . Marmara Üniversitesi Nadir Eserler Koleksiyonu.
  • Adsız. Yeniçeri Ocağı Kanun ve Kaideleri. 956/0097: 2a -103a . İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı.
  • Algar, Hamid. “Arslan Baba”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3: 400. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
  • Ambrosio, Alberto Fabio. Bir Mevlevinin Hayatı. çev. Ayşe Meral. İstanbul: Kitap Yayınları, 2012.
  • Andrews, Peter Alford. Türkiye’de Etnik Gruplar. çev. Mustafa Küpüşoğlu. İstanbul: Ant Yayınları, 1992.
  • Arbaş, Hamit. “Anadolu Mevlevîliğinde Tuz”. Tuz Kitabı içinde, ed. Emine Gürsoy Naskali ve Mesut Şen, 113-122. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2004.
  • Ata, Ahmet. “Türkmenlerde Tuz Kutsallığı”. Tuz Kitabı içinde, ed. Emine Gürsoy Naskali ve Mesut Şen, 86-92. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2004.
  • Atalay, Besim. Bektaşilik Edebiyatı. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1340.
  • Bahâ Said Bey. Türkiye’de Alevi, Bektaşi Ahi ve Nusayri Zümreleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
  • Bice, Hayati. Hoca Ahmed Yesevî. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
  • Bober, Phyllis Pray. Sanat, Kültür ve Mutfak. çev. Ülkün Tansel. Kitap İstanbul: Yayınevi, 2003.
  • Bozkurt, Nebi. “Hurma”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18: 391-393. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
  • Bursevî, İsmâil Hakkı. Rûhu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. İstanbul: Eser Neşriyat, 5, 1389.
  • Dierl, Anton Jozef. Anadolu Aleviliği. çev. Fahrettin Yiğit. İstanbul: Ant Yayınları, 1991.
  • Duran, Hamiye. Hacı Bektaş Velî Velâyetnâmesi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
  • Eflâkî, Ahmed. Ariflerin Menkıbeleri. çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986.
  • Elçin, Şükrü. “Tuz Ekmek Hakkı Deyimi Üzerine”. Halk Edebiyatı Araştırmaları içinde, 74-81. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 1977.
  • Evliyâ Çelebi. Seyahatnâme. haz. Mümin Çevik. İstanbul: Üçdal Neşriyat, t.s.
  • Gölpınarlı, Abdülbâki. “Burgāzî Fütüvvet-Nâme’si”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1953-1954.
  • Gölpınarlı, Abdülbâki. Melâmîlik ve Melâmîler. İstanbul: Devlet Matbaası, 1931.
  • Gümüş, Hülya. “Türk Mutfak Kültüründe Çorba”. Yüksek Lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, 2011.
  • Gündüz, Tufan. “Hacı Bektaş Velî’nin Yol Arkadaşı Kolu Açık Hacım Sultan Velâyetnâmesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 55 (2010): 71–96.
  • Gürsoy, Ülkü. “Türk Kültüründe Ağaç Kültü ve Dut Ağacı”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 61 (2012): 59-71.
  • Halıcı, Nevin. Mevlevi Mutfağı. İstanbul: Metro Yayınları, 2007.
  • Halvetî, İbrâhim Kuşadavî. Mektûbât. Ali Emîrî, 1173: 3a-24a. Millet Ktp.
  • Hocazâde, Ahmed Hilmi. Hadîkatü’l-evliyâ. İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1902.
  • Hüseynî, Muhammed b. Alâeddîn. Fütüvvetnâme. 9670/3: 21b -91a . Milli Ktp.
  • İbn Fadlân, Ahmed b. el-Abbâs b. Hammâd. Seyahatnâme. çev. Ramazan Şeşen. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2013.
  • Kaplan, Doğan. “Konya Koyunoğlu Kütüphanesinde Bulunan Alevilik ve Bektaşilikle ilgili Yazma Eserler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 62 (2012): 305–324.
  • Komisyon. Hadislerle İslam. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1, 2013.
  • Köprülü, Mehmed Fuad. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.
  • Küleyb, Abdülmelik Alî. Ravdatü’z-zâhidîn. Cidde: Dârü’l-Matbûâtü’l-Hadîse, 1404/1983.
  • Mehmed Rifat. Nefhatü’r-riyâzi’l-âliye fî beyâni tarîkati’l-Kâdiriyye. Ali Emîrî, 1127: 1b -468b . Millet Ktp.
  • Mélikoff, Iréne. Destan’dan Masal’a. çev. Turan Alptekin. İstanbul: Demos Yayınları, 2008.
  • Mélikoff, Iréne. Hacı Bektaş-Efsaneden Gerçeğe. çev. Turan Alptekin. İstanbul: Cumhuriyet Yayınları, 2010.
  • Mélikoff, Iréne. Uyur İdik Uyardılar. çev. Turan Alptekin. İstanbul: Cem Yayınları, 1993. Memiş, Abdurrahman. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî Hazretleri. Malatya: Nasihat Yayınları, 2014.
  • Nablûsî, Abdülgani b. İsmâil. er-Risâletü’l-murâdiyye fî âdâbi’t-tarîkati’n-Nakşibendiyye. Bağ- datlı Vehbi, 002045: 26a -72a . Süleymaniye Ktp.
  • Nadirhan Hasan. “Arslan Bâb ve Ahmed Yesevî”. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 24 (2009/2): 1-10.
  • Necm-i Zerkûb. “Fütüvvetnâme”. İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı içinde, 235-261. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1950.
  • Ocak, Ahmet Yaşar. Türk Sufîliğine Bakışlar. İstanbul: İletişim Yayınları, 1996.
  • Özmen, İsmail. Alevî-Bektaşi Şiirleri Antolojisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 3, 1998.
  • Pakalın, Mehmed Zeki. “Helva Sohbeti”. Osmanlı Deyimler ve Terimler Sözlüğü I içinde, 797-800. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2004.
  • Saîd, Abdülkerîm Kâsım. “es-Sûfiyye fi’l-Yemen”. el-Mevsûa‘tü’l-Yemeniyye. nşr. Ahmed Câbir Afîf. San‘a-Yemen: Müessesetü’l-Afîfü’s-Sekâfiyye, 2003, 3, 1896-1904.
  • Sarıkaya, Mehmet Saffet. Fütüvvetnâme-i Ca‘fer-i Sâdık. İstanbul: Horasan Yayınları, 2008.
  • Schimmel, Annemarie. Sayıların Gizemi. çev. Mustafa Küpüşoğlu. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2011.
  • Schimmel, Annemarie. Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2004.
  • Sühreverdî, Ebü’n-Necîb Ziyâüddîn Abdülkāhir. Dervişliğin Âdâbı: Âdâbü’l-Mürîdîn. çev. Hamide Ulupınar. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2010.
  • Sühreverdî, Şihâbüddîn. Avârifü’l-meârif. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arâbî, 1990.
  • Sünbül Sinân, Yûsuf b. Hüsâm Amâsî. Risâle-i beyân-ı etvâr-ı seb‘a. 8942/2: 11a -19a . Milli Ktp.
  • Şahin, Bekir. “Mevlevîlikte Yemek Âdâbı”. Bilgi Yolu Dergisi 8. sy. (2005): 45-47.
  • Şerîf Ahmed b. Ali. Terceme-i âdâb-ı tarîkat-ı Nakşibendiyye-i Ḫâlidiyye. Süleymaniye Kütüphanesi İzmirli İ. Hakkı Bölümü, nr. 001248, 80 varak.
  • Tahralı, Mustafa. “Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet’inde Dînî-Tasavvufî Unsurlar”. Yesevîlik Bilgisi içinde. Ankara: Ahmed Yesevî Vakfı Yayınları, 1998.
  • Temren, Belkıs. Bektaşiliğin Eğitsel ve Kültürel Boyutu. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, 1994.
  • Timurtaş, Faruk K. Yunus Emre Divanı. İstanbul: Kervan Kitapçılık, 1972.
  • Tosun, Necdet. Ahmed Yesevî. Ankara: SFN Yayıncılık, 2015.
  • Tosun, Necdet. “Tasavvuf Kültüründe Meyve”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 5. sy. 13 (2004): 289–300.
  • Tosun, Necdet. “Tasavvuf Kültüründe Tekke Yemekleri”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 5. sy. 12 (2004): 123-135.
  • Tosun, Necdet. “Yesevîliğin İlk Dönemine Aid Bir Risâle: Mir’âtü’l-Kulûb”. İLAM Araştırma Dergisi 2. sy. 2 (1997): 41-85.
  • Tükdoğan, Orhan. Alevî-Bektaşî Kimliği / Sosyo-Antropolojik Araştırma. İstanbul: Timaş Yayınları, 1995.
  • Uşşakî, Mehmed Salâhî Edirnevî. Terceme-i tuhfetü’l-Uşşâk. Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Bölümü, nr. 4327/4, 1883, 25a -45b . Yerasimos, Marianna. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nde Yemek Kültürü. yay. Çağatay Anadol. İstanbul: Kitap Yayınları, 2011.
  • Yesevî, Hoca Ahmed. Dîvân-ı Hikmet. Ankara: Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları, 2016.
  • Yola, Şenay. “Cerrâhiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 416-420. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
  • Yücer, Hür Mahmut. Sa‘dîlik. İstanbul: İnsan Yayınları, 2010.
  • Zahîr, İhsân. Dirâsâtü fi’t-tasavvuf. Pakistan: Dârü’l-İmâm el-Mücedded li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1426/2006.
  • Zerrûk, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed Ebü’l-Abbas el-Fâsî. Usûlü’t-tarîkati’ş-Şâzeliyye. Sü- leymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, A. Tekelioğlu Bölümü, 992, 9a -12b .
APA Gündüzöz G (2017). Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları. , 1217 - 1247.
Chicago Gündüzöz Güldane Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları. (2017): 1217 - 1247.
MLA Gündüzöz Güldane Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları. , 2017, ss.1217 - 1247.
AMA Gündüzöz G Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları. . 2017; 1217 - 1247.
Vancouver Gündüzöz G Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları. . 2017; 1217 - 1247.
IEEE Gündüzöz G "Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları." , ss.1217 - 1247, 2017.
ISNAD Gündüzöz, Güldane. "Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları". (2017), 1217-1247.
APA Gündüzöz G (2017). Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21(2), 1217 - 1247.
Chicago Gündüzöz Güldane Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21, no.2 (2017): 1217 - 1247.
MLA Gündüzöz Güldane Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, vol.21, no.2, 2017, ss.1217 - 1247.
AMA Gündüzöz G Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2017; 21(2): 1217 - 1247.
Vancouver Gündüzöz G Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. 2017; 21(2): 1217 - 1247.
IEEE Gündüzöz G "Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları." Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21, ss.1217 - 1247, 2017.
ISNAD Gündüzöz, Güldane. "Anadolu Derviş Sofrasında Hoca Ahmed Yesevî’nin İzleri Derviş Lokmasının Menkıbevî Referansları". Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/2 (2017), 1217-1247.