Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri

KAYDU AKBUDAK, ILKAY; BASIBÜYÜK, ZEYNEL; İşler, Fikret; Öztüfekçi Önal, Ayten; GuRBuZ, MELTEM

Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri

İlkay Kaydu AKBUDAK, (Ahi Evran Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Kırşehir, Türkiye)

Zeynel BAŞIBÜYÜK, (Ahi Evran Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Kırşehir, Türkiye)

Meltem GÜRBÜZ, (Mersin Üniversitesi, Takı Teknolojisi ve Tasarımı Yüksekokulu, Çiftlikköy, Mersin, 33343, Türkiye)

Ayten Öztüfekçi ÖNAL, (Munzur Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Aktuluk Mahallesi, Tunceli, 62000, Türkiye)

Fikret İŞLER (Çukurova Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık, Balcalı, Adana, 01330, Türkiye)

Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi

19 1

Yıl: 2018 Cilt: 33 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 211 - 220 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri

Öz:

Doğu Anadolu'daki Geç Miyosen volkanizmasının örneklerinden biri olan Yamadağ Volkanitleri Malatya iliArguvan ilçesi sınırları içerisinde geniş alanlar kaplamaktadır. Araştırmanın konusunu oluşturan süstaşları buvolkanitlere ait bazaltların boşluklarında, birkaç cm'den yaklaşık 30-40 cm'ye kadar değişen boyutlarda veyumrular şeklinde bulunmaktadır. Bu oluşumlar yaklaşık doğu batı yönünde uzanan damarlar halinde yayılımgösteren ve süstaşları içerisinde önemli yere sahip, opal (opal-CT) ve krizokol oluşumlarıdır. Opal oluşumlarıbeyaz, kahverengi, sarı ve yeşilimsi gibi değişik renklerde, krizokol oluşumları ise mavimsi-yeşilimsi renktedir. Hem opal hem de krizokoller genelde masif yapıda ve taze yüzeyleri mumsu parlaklıktadır.Süstaşlarının mineralparajenezi ve oluşum koşulları XRD, SEM, FT-IR jeokimyasal bileşimleri ICP-MS analizi, gemolojik özellikleri ise elmas kaplama testere, sinter elmas aşındırıcı diskler ve polisaj makinesi kullanılarak, kaboşon ve fasetli kesimteknikleri uygulanarak belirlenmiştir. Opaller genellikle tridimit mineralinden oluşmakta, bazı örneklerde ise tridimit'e kuvars ve kristobalit mineralleri de eşlik etmektedir. EDX incelemelerinde opallerde Fe ve Al, krizokoldeise Cu'ca zenginleşmesi gözlenmektedir. ICP-MS analizlerinde krizokollerin LIL elementlerden Ba ve Sr ile HFSelementlerinden ide U'ca daha çok zenginleşmiş olduğu belirlenmiştir. Yapılan gemolojik çalışmalar sonucunda,özellikle mumsu parlaklıkta ve masif yapıdaki krizokol ve opallerin renk, sertlik, dayanıklılık, renklerin homojendağılımı, işlenebilirlik gibi özelliklerinin süstaşı olarak kullanılmaya elverişli oldukları tespit edilmiştir

Anahtar Kelime:

Doğu Anadolu’daki Geç Miyosen volkanizmasının örneklerinden biri olan Yamadağ Volkanitleri Malatya ili

Öz:

Yamadağ Volcanics which is one of the examples of the Late Miocene volcanism in Eastern Anatolia covers largeareas within the boundaries of Arguvan county of Malatya. The gemstones, subject of this research range from afew centimeters to about 30-40 cm in size and are formed in the cavities of the basalts beonging to Yamadağvolcanics. These gemstones seem to have formed as veins extending in east-west direction and consist of opal (opal-CT) and chrysocolla. Opal formations have various colours such as white, brown, yellow and greenish, while chrysocolla formations are bluish-greenish in color. both opal and chrysocolla are of massive type and their freshsurfaces display waxy luster. Mineral paragenesis and formation conditions of gemstones and are determined byapplying XRD, SEM, FT-IR techniques. ICP-MS technique is used for the determination of the geochemicalcompositions. The gemological characteristics are identified via cabochon and facet cut techniques by usingdiamond coating blade, sintered diamond abrasive discs and polishing machine. Opals are usually composed oftridymite minerals, also in some cases quartz and cristobalite minerals accompany the tridymite minerals. The EDXmeasurements reveal, enrichment of Fe and Al in opals, and of Cu in chrysocolla. The ICP-MS measurements, in chrysocollas reveal, enrichments in LIL elements such as Ba, Sr and in HFS elements such as U. Consequently,gemological studies show that the chrysocolla and opals in study area, which have waxy luster and massivestructure, are suitable for utilization as a gemstone due to its color, hardness, durability, homogeneous distributionof color and processability

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

1. Vieil M., Çavuşoğlu İ., Celep O., Alp I., Yılmaz A.O., Opal ve Genel Özellikleri, 5. Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, İzmir, Türkiye, 13-14 Mayıs, 2004.
2. Fritsch E., Gaillou E., Ostroumov M., Rondeau B., Devouard B., Barreau A., Relationship between nanostructure and optical absorption in fibrous pink opals from Mexico and Peru. European Journal of Mineralogy 16, 743-752, 2004.
3. Koivula J.I. and Fryer C.W., Green opal from East Africa. Gems & Gemology 20, 226-227, 1984.
4. Gaillou E., Delaunay A., Rondeau B., Bouhnik Le Coz M., Fritsch E., Cornen G. and Monnier C., The geochemistry of gem opals as evidence of their origin. Ore Geology Reviews, 34, 127-133, 2008.
5. McOrist G.D., Smallwood A., Trace elements in colored opals using neutron activation analysis. Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry 198, 499-510, 1995.
6. Bartoli F., Bittencourt Rosa D., Doirisse M., Meyer R., Philippy R., Samama J.C., Role of aluminium in the structure of Brazilian opals. European Journal of Mineralogy 2, 611-619, 1990.
7. Jones J.B. and Segnit E.R., The Nature Of Opal I. Nomenclature And Constıtuent Phases, Journal of the Geological Society of Australia, 18, 1, 57-68, 1971.
8. Brajkovic A., Rolandi V., Vignola P., Grizzetti R., Blue and pink opals from Acari, Peru - their optical, structural and spectroscopic features. The Australian Gemmologist 23, 3-15, 2007.
9. Rossman G.R., Colored varieties of the silica minerals. In P.J. Heaney, C.T. Prewitt,, G.V. Gibbs, Eds., SilicaPhysical Behavior, Geochemistry and Materials Akbudak ve ark. / Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University 33:1 (2018) 211-219 219 Applications. Mineralogical Society of America, Reviews in Mineralogy 29, 433-467, 1994.
10. Chukrov F.V., Zviagin A.J., Gorshkov L.P., Yermilova Y.S., Rudnitskaya, Chrysocollas. International Geology Survey 11, 570–581, 1968.
11. Koivula J.I., Tannous M., Lab Note, Chrysocolla « owl » agate. Gems and Gemology 39, 314, 2003.
12. Crane M.J., Sharpe J.L., Williams P.A., Formation of Chrysocolla and Secondary Copper Phosphates in the Highly Weathered Supergene Zones of Some Australian Deposits. Records of the Australian Museum, 53, 49– 56, 2001.
13. Thompson W.A., Chrysocolla pseudomorphs from Ray, Arizona. Mineralogical Record 11, 248–250, 1980.
14. Koivula J.I., Fryer C.W., Keller C.P., Opal from Queretaro, occurrence and inclusions. Gems and Gemology 19, 87-98, 1983.
15. Smallwood A.G., Chemical and physical evaluation of Australian Precious Opal. Unpublished M.Sc. thesis, University of Technology, Sydney, Australia, 1999.
16. Koivula J.I., Kammerling R.C., Fritsch E., Gem News, Chalcedony colored by mineral inclusions. Gems and Gemology 29, 208-209, 1993.
17. Vasconcelos P., Cohen B., Calos N., Color in quartz, from atomic substitutions to nanoinclusions. Australian Gemmologist 21, 278, 2002.
18. Hatipoğlu M., Babalık H., Chamberlain S.C., Gemstone Deposits in Turkey, Rocks and Minerals, 85/2, 124-133, 2010.
19. Selim H., Türkiye’nin Değerli ve Yarı Değerli Mücevher Taşları, İstanbul, 2014.
20. Yılmaz Y., New evidence and model on the evoluation of the southeast Anatolian Orogen. Geological Society of America Bulletin 105, 251-71, 1993.
21. Ekici T., Arguvan-Arapgir (MALATYA) Arasında Malatya Fayı Boyunca Gözlenen Neojen Volkaniklerinin Petrolojisi. (Doktora Tezi). Çukurova üniversitesi, Adana, 2003.
22. MTA, 1/500.000 Türkiye Jeoloji Haritası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, 2002.
23. Kaydu İ., Malatya ve Çevresindeki Süstaşı Oluşumlarının Mineralojik, Jeokimyasal İncelemesi Ve Gemolojik Özellikleri. (Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana, 2014.
24. Wilson M.J., The structure of opal-CT revisited. Journal of Non-Crystalline Solids, 405, 68-75, 2014.
25. Antonio P.L., Gronchi C.C., Oliveira R.A., Khoury H.J., Caldas L.V., TL and OSL dosimetric properties of Opal gemstone for gamma radiation dosimetry. Radiation Measurements, 90, 219-223, 2016.
26. Caucia F., Marinoni L., Ghisoli C., Leone A., Gemological, physical and chemical properties of prase opals from Hanety Hill (Tanzania). Periodico di Mineralogia, 85, 41-50, 2016.
27. Marel H.M.V., Bentelspacher H., Atlas of infrared spectroscopy of clay minerals and their admixtures (NY: Elsevier Science Publishers), 1976.
28. Çelik M., Karakaya N., Sistematik Mineraloji. Bizim Büro Basımevi, Konya. 71-72, 274-276, 1998.
29. Akbudak İ.K., Gürbüz M., Önal A.Ö., İşler F., Yamadağ Volkanitlerindeki Krizokollerin Mineralojik ve Gemolojik Özellikleri, Uluslararası Katılımlı Doğu Anadolu Jeoloji Sempozyumu (DAJEO2015), Van, Türkiye, 210-211, 07-11 Eylül, 2015. 30. Kurešević L., Vušović O., Delić-Nikolić I., Geology Of
Gemstone Deposıt Ugljarevac (Central Serbıa) And Contrıbutıons To Genetıc Model. Geologica Macedonica, 31 (1), 67-76, 2017.
31. Kurešević L., Dević S., Silica veins in GajLazine locality (central Serbia) as gemstone. Geologica Macedonica, 28, 2, 185–192, 2014.
32. Laurs Brendan M., Chrysocolla chalcedony from Spain., The Journal of Gemmology, 34 (6), 472, 2015.
33. Akbudak İ.K., Gürbüz M., Başıbüyük Z., Ulus Ü., Aydıncık (Yozgat) Kalsedonlarının Mineralojik, Jeokimyasal ve Gemolojik İncelemesi, Ahi Evran Üniversitesi, PYO-MÜH.4001.15.002 Nolu Bilimsel Araştırma Projesi Raporu, Kırşehir, Türkiye, 2016.

APA	KAYDU AKBUDAK I, BASIBÜYÜK Z, GuRBuZ M, Öztüfekçi Önal A, İşler F (2018). Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri. , 211 - 220.
Chicago	KAYDU AKBUDAK ILKAY,BASIBÜYÜK ZEYNEL,GuRBuZ MELTEM,Öztüfekçi Önal Ayten,İşler Fikret Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri. (2018): 211 - 220.
MLA	KAYDU AKBUDAK ILKAY,BASIBÜYÜK ZEYNEL,GuRBuZ MELTEM,Öztüfekçi Önal Ayten,İşler Fikret Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri. , 2018, ss.211 - 220.
AMA	KAYDU AKBUDAK I,BASIBÜYÜK Z,GuRBuZ M,Öztüfekçi Önal A,İşler F Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri. . 2018; 211 - 220.
Vancouver	KAYDU AKBUDAK I,BASIBÜYÜK Z,GuRBuZ M,Öztüfekçi Önal A,İşler F Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri. . 2018; 211 - 220.
IEEE	KAYDU AKBUDAK I,BASIBÜYÜK Z,GuRBuZ M,Öztüfekçi Önal A,İşler F "Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri." , ss.211 - 220, 2018.
ISNAD	KAYDU AKBUDAK, ILKAY vd. "Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri". (2018), 211-220.

APA	KAYDU AKBUDAK I, BASIBÜYÜK Z, GuRBuZ M, Öztüfekçi Önal A, İşler F (2018). Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 33(1), 211 - 220.
Chicago	KAYDU AKBUDAK ILKAY,BASIBÜYÜK ZEYNEL,GuRBuZ MELTEM,Öztüfekçi Önal Ayten,İşler Fikret Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi 33, no.1 (2018): 211 - 220.
MLA	KAYDU AKBUDAK ILKAY,BASIBÜYÜK ZEYNEL,GuRBuZ MELTEM,Öztüfekçi Önal Ayten,İşler Fikret Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, vol.33, no.1, 2018, ss.211 - 220.
AMA	KAYDU AKBUDAK I,BASIBÜYÜK Z,GuRBuZ M,Öztüfekçi Önal A,İşler F Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi. 2018; 33(1): 211 - 220.
Vancouver	KAYDU AKBUDAK I,BASIBÜYÜK Z,GuRBuZ M,Öztüfekçi Önal A,İşler F Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi. 2018; 33(1): 211 - 220.
IEEE	KAYDU AKBUDAK I,BASIBÜYÜK Z,GuRBuZ M,Öztüfekçi Önal A,İşler F "Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri." Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 33, ss.211 - 220, 2018.
ISNAD	KAYDU AKBUDAK, ILKAY vd. "Yamadağ volkanitleri (Arguvan-Malatya) içerisinde silisli süstaşı oluşumları mineralojik, jeokimyasal, gemolojik özellikleri ve ekonomik önemleri". Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi 33/1 (2018), 211-220.