Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı

Murat POYRAZ, (Ahi Evran Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Kırşehir.)
Lütfi NAZİK (Ahi Evran Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Kırşehir.)
Türk Coğrafya Dergisi
35 0
Yıl: 2017 Cilt: 0 Sayı: 68 Sayfa Aralığı: 43 - 56 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı

Öz:
Sahip olduğu jeotektonik özellikleri nedeniyle, yoğun tektonik bir bölgede bulunan Türkiye'nin % 40 ı, çözünmeye uygun kayaçlardan meydana gelmiş?r. Yer yer 4000 metre yüksel?lere çıkan ve doğu-ba? yönlü Tektonik Birlikler ve bunların örtüleri şeklinde uzanan bu kayalar üzerinde, karstlaşmayı belirleyen kökensel ve şekillendirici faktörlerin kısa mesafeler dahilinde büyük değişiklikler göstermesine bağlı olarak; morfojene?k ve morfometrik özellikleri belirgin sınırlarla birbirinden ayrılan 6 karst bölgesi ve 11 karst alanı ayırt edilir. Antalya Traverten Platosu - Sakarya Ovası ve Çarşamba/Bafra Deltaları - Çukurova Ovası tara?ndan köşelendirilmiş olan, kuzey-güney yönünde, Anadolu karasının Karadeniz ve Akdeniz'e doğru en fazla genişlemiş (gerilmiş) bölümü yer alır. Birbirinden farklı tektonik birlik, coğrafi bölge ve iklim özelliklerine sahip olan ve 'Orta Anadolu Platoları Kuşağı' olarak adlandırılan bu bölge; oluşum ortam ve kökenleri farklı olan ülkemizin en karakteris?k platoluk alanlarından (Küre Dağları çevresi Platoları, İç Anadolu Platoları ve Taşeli Platosu) meydana gelmiş?r. Türkiye kars?na karakteris?ğini veren, morfometrik ve morfojene?k özellikleri bakımından diğer bölgelerden kesin sınırlarla ayırt edilen Orta Toroslar, Orta Anadolu ve Orta - Ba? Karadeniz karst alanları, bu kuşak üzerinde yer alırlar. Çok dönemli - tek/çok kökenli gelişim özelliği gösteren ve sürekli yenilenen, iç içe geçmiş orojenik derin karst (kuyluçlar, derin ve uzun mağara sistemleri) ile derin kapalı havza kars?na (dip karst) ait şekillerin (obruk ve traverten konileri ile jips topoğrafyası), yanal ve düşey doğrultuda büyük boyutlara ulaş?ğı bu kuşaktaki karstlaşma; Pliyosen'den beri, sürekli yenilenerek kesin?siz olarak gelişim halindedir. Oluşum ve gelişim özellikleri birbirlerine benzemeyen karst bölgelerinin, kuzey-güney yönünde yan yana gelerek oluşturdukları bu kuşağın, günümüzdeki konumunu almasında; Anadolu'nun neotektonik dönemdeki tektonik rejimi (sıkışmagerilme ve göreceli olarak blok halinde yükselme) belirleyici olmuştur.
Anahtar Kelime:

Konular: Coğrafya Jeoloji

A region that characterise the general karst geomorphology of Turkey: Central Anatolia Plateau karst zone

Öz:
Turkey as a country that is located on a dense tectonic ac vity area due to geotectonic proper es, is consisted of soluble rocks by 40%. On these rocks that some mes climb 4000 m high and E-W oriented tectonic assembly, morphogene c and morphometrically prominently different 6 karst zone and 11 karst area can be dis nguished due to huge differences in short distances in gene c and structural fac- tors. In the direc on of N-S the most expanded and stressed part of Anatolia to Black Sea and Medi- terranean that is surrounded by Antalya traver ne plateau – Sakarya plain, Çarşamba/Bafra deltas and Çokurova plain takes part. This region is called “Central Anatolian Plateau Karst Zone” has various tectonic assemblies, geographical regions, climate proper es and is consisted of characteris c plateau areas (Küre Mt plateaus, Central Anatolian plateaus and Taşeli plateau) that differs by genera on en- vironments and origins. Central Taurus, Central Anatolia and Central – Western Black Sea karst areas that differ by morphometric and morphogene c proper es and gives the characteris c to karst at Tur- key are located on this zone. This karst, which shows a mul ple period – single/mul ple originated de- velopment proper es and regenerated, interwoven, orogenic deep karst (kuyluç, deep and long cave systems) and deep closed basin karst shapes (cenote, traver ne cones and gypsum topography) reach to huge dimensions in ver cal and horizontal direc ons is regenerated since Pliocene and in con nuous development. The tectonic regime (compression-stress and rela vely uprising as a block) in Neotectonic period of Anatolia has been a determiner on the current loca on of these N-S oriented zone of karst that does not show similarity by genera on and development proper es
Anahtar Kelime:

Konular: Coğrafya Jeoloji
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Atalay, İ. (1988). Toros Dağlarında Karstlaşma ve KarsƟk Alanların Ekolojisi. Jeomorfoloji Dergisi, Sayı 16.
  • Bayarı, C.S, Pekkan, E. and Özyurt, N. (2009). Obruks, as giant collapse dolines caused by hypogenic karsƟficaƟon in central Anatolia, Turkey: Analysis of likely formaƟon processes, Hydrogeology Journal, Volume 17, Issue 2, pp 327-345.
  • Bener, M. (1965). Göksu Vadisi ve Taşeli platolarında karst. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
  • Bilgin, T. (1963). Gaziantep baƨsındaki platoda bazı karsƟk şekillerin teşekkülü ile vadi yamaçlarının tekamülü arasındaki münasebetler. İst. Üniv. Coğr. Enst. Derg., No 13, 164-170.
  • Biricik, S. A. (1992). Obruk Platosu ve Çevresinin Jeomorfolojisi. Marmara Üniv., Yayın no.531, İstanbul.
  • Canik, B., Çörekçioğlu, İ. (1985). “The formaƟon of sinkholes (Obruk) between Karapınar and Kızören-Konya”, Karst water Resources (Procedings of the Ankara-Antalya Symposium, IAHS Publ. No.161, 193-205.
  • Çılgın, Z., Bayrakdar, C., Oliphant, J. S. (2014). An example of polygeneƟc geomorphologic development (Karst-Glacial-Tectonics) on Munzur Mountains: Kepir Cave-Elbaba spring karsƟc system. InternaƟonal Journal of Human Sciences, 11(1), 89-104.
  • Çiner, A., Aydar, E., Dirik, K., Rojay, B., Ersoy, O., Sayın, E., Çubukçu, E., Yıldırım, C. ve Kutluay, A. (2011). Vertcal Anatolian Movement Project. TÜBİTAK Proje No: 107Y333.
  • Darkot, B. ve Erinç, S. (1951). Aksu baƨsında Antalya traverten taraçaları. İstanbul Üniversitesi Coğrafya EnsƟtüsü Dergisi, 2, 53-65, İstanbul.
  • Dirik, K., Erol, O. (2003). Tectonomorphologic evoluƟon of Tuzgolu and surrounding area, central Anatolia-Turkey. Turkish AssociaƟon of PetroleumGoelogists Special PublicaƟon 5, 27-46.
  • Doğan, U., Özel, S. (2005). Gypsum karst and its evoluƟon east of Hafik (Sivas, Turkey). Geomorphology 71 (3-4), 373-388.
  • Doğan, U., Yılmaz, M. (2011). Natural and induced sinkholes of the Obruk Plateau and Karapınar-Hotamış Plain, Turkey. Journal of Asian Earth Sciences 40, 496–508.
  • Doğu, A.F., Çiçek, İ., Gürgen, G. (1995). Orta Toroslar (Seydişehir-Gülnar) Karstlaşma Tipleri. Türkiye Coğrafyası Araşƨrma ve Uygulama Merkezi Dergisi 3: 130-139.
  • Efe, R., Atalay, İ., Soykan, A., Cürebal, İ., Sarı, C. (2008). The FormaƟon of Antalya TraverƟne Deposit and KarsƟc Ground Water Systems.
  • In: Efe, Cravins, Ozturk, Atalay (Eds). Nature Environment and Culture in the Mediterranean Region. Part I. Chapters Six, pp.93-108, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle, UK.
  • Ekmekçi, M. (2003). Review of Turkish karst with emphasis on tectonic and paleogeographic controls. Acta Carsologica, vol. 32, No. 2, Ljubljana
  • Ekmekçi, M. (2005). Karst in Turkish Thrace: CompaƟbility between Geological History and Karst Type. Turkish Journal of Earth Sciences (Turkish J. Earth Sci.), Vol. 14, pp. 73-90.
  • Erinç, S. (1973). Türkiye’nin şekillenmesinde neotektoniğin rolü ve jeomorfoloji-jeodinamik ilişkileri. Jeomorfoloji Dergisi 5, 11-26.
  • Erinç, S. (1984). Karadeniz çanağının jeomorfolojik ve yapısal özelliklerinin morfometrisi. Istanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğ- rafya EnsƟtüsü Bülteni, 1, 15-22.
  • Erol, O. (1968). Cihanbeyli güneyinde, Bolluk Gölü çevresindeki traverten konileri. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 24-25.
  • Erol, O. (1983). Türkiye'nin genç tektonik ve neotektonik gelişimi. Jeomorfoloji Dergisi Sayı:11 , 1-22.
  • Erol, O. (1990). Konya-Karapınar Kuzeybaƨsındaki Obrukların Jeomorfolojik Gelişimi ile Konya ve Tuz Gölü Pleyistosen Plüviyal Gölleri arasındaki İlişkiler. İ. Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Ens. Bülteni. Sayı 7. 5-49, İstanbul.
  • Eroskay, S.O. and Günay, G. (1979). Tecto-geneƟc classificaƟon and hydrogeological properƟes of the karst regions in Turkey. Proceedings of Int. Sypm. On Karst Hydrogeology-Antalya Turkey.
  • Göncüoğlu, C., Dirik, K. and Kozlu, H., (1997). General characterisƟcs of pre-Alpine and Alpine Terranes in Turkey: explanatory notes to the terrane map of Turkey. Annales Ge´ologiques des Pays Helle´nique, 37, 515-536.
  • Herak, M., (1977). Tecto-geneƟc approach to the classificaƟon of karst terrains. KRS Jugoslavie, 9/3, Yugoslavia.
  • Karabıyıkoğlu, M., (2003). Konya Havzası’nın Geç Kuvaterner Evrimi. İst. Üniv. Sosyal Bilimler Enst., Coğrafya Anabilim Dalı, Doktora Tezi (yayımlanmamış).
  • Klimchouk, A., Bayarı, S., Nazik, L., Törk, K., (2006). Glacial destrucƟon of cave systems in high mountains, with a special reference to the Aladağlar massif, Central Taurus, Turkey. Acta Carsologica, 35/2.
  • Koçyiğit, A. (2000). Orta Anadolu’nun Genel Neotektonik Özellikleri ve Depremselliği. Haymana-Tuzgölü-Ulukışla basenlerinin uygulamalı çalışması Bildiri Özleri, TPJD Bülteni, Özel sayı 5, 1-26, Aksaray.
  • Koçyiğit, A., Erol, O. (2001). A tectonic escape structure: Erciyes pullapart basin, Kayseri, Central Anatolia, Turkey. Geodinamica Acta, 14, 1-13.
  • Kurçer, A. ve Gökten, Y. E. (2014). Tuz Gölü Fay Zonunun Neotektonik Dönem Özellikleri, Depremselliği, Geometrisi ve Segment Yapısı. MTA Dergisi, Sayı 149, 19-69.
  • Kuzucuoğlu, C., Parish, R., Karabıyıkoğlu, M. (1998) The dune systems of the Konya Plain (Turkey) . Their relaƟon to the environmental changes in Central Anatolia during Late Pleistocene and Holocene. Geomorphology, 23, 257-271.
  • Nazik, L. (1986). Beyşehir Gölü yakın güneyi karst jeomorfolojisi ve karsƟk parametrelerin incelenmesi. Jeomorfoloji Dergisi, Sayı 14, 65-77.
  • Nazik, L. (1992). Beyşehir Gölü güneybaƨsı ile Kembos Polyesi arasının karst jeomorfolojisi. İst. Üni. Deniz Bil. ve Coğr. Enst., Doktora Tezi, Yayımlanmamış.
  • Nazik, L. (2003). Mağaraların oluşum ve gelişim özellikleri. Mağara Ekosisteminin Türkiye’de Korunması ve Değerlendirilmesi, Sempozyum I Bildiriler Kitabı, s.1-19, Alanya.
  • Nazik, L. (2004). The karst regions of Turkey (According to the Morphogenesis and Morphometric ProperƟes). Proceeding of Int. Symp. on Earth System Sciences, 77-82, Istanbul-Turkey.
  • Nazik, L. (2005). Mağara Nedir, Nasıl Oluşur? Ulusal Mağara Günleri Sempozyumu Bildirileri Kitabı, s. 1-18, Beyşehir.
  • Nazik, L. (2010). Türkiye Morfolojisinde Kanyonlara Yeni Bir Yaklaşım: Mağara Kanyonlar. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, 11-13 Ekim, Afyonkarahisar.
  • Nazik, L., Mengi, H., Özel, E., Bircan, A. ve Beydeş, S. (1995). Zonguldak yakın çevresinin doğal mağaraları. MTA Raporu, Derleme No: 9764, Ankara.
  • Nazik, L., Törk, K., Özel, E., Aksoy, B. ve Acar, C. (1998). Kuzey ve kuzeydoğu Trakya’nın doğal mağaraları. MTA Raporu, Derleme No: 10088, Ankara.
  • Nazik, L. and Törk, K. (2000). Taurus Karst Belt and the Cave FormaƟon and Development an This Belt. Int. Symp. and Field Seminar on “Present state and Future Trends of Karst Studies” Sept. 17-26, Marmaris-Turkey.
  • Nazik, L., Törk, K., Özel, E., Tuncer, K, (2004). Konya Ovasının Hidrolojik-Hidrojeolojik Gelişiminde Karstlaşmanın Etkisi. I. Yeralƨ Suları Ulusal Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 23-24 Aralık, 95-104, Konya.
  • Nazik, L., Törk, K., Tuncer, K., Özel, E., İnan, H., Savaş, F. (2005). Türkiye Mağaraları. Ulusal Mağara Günleri Sempozyumu, Bildirler Kitabı, 31-46, Beyşehir, Konya.
  • Nazik, L., Tuncer, K., Törk, K., Savaş, F., Özel, E., Akgöz, M., Akçakaya, U., Acar, C. ve İnan, H. (2009). Konya kuzeyi (Selçuklu, Meram, Karatay, Yunak, Ilgın, Kadınhanı, Tuzlukçu, Sarayönü, Alƨnekin, Akşehir, Doğanhisar, Derbent ve Hüyük ilçeleri) doğal mağaraları. MTA Raporu, Derleme No: 11116, Ankara.
  • Nazik, L. ve Tuncer, K. (2010). Türkiye Karst Morfolojisinin Bölgesel Özellikleri. Türk Speleoloji Dergisi, Karst ve Mağara Araşƨrmaları Dergisi, Sayı 1, 7-19.
  • Nazik, L., Tuncer, K., Poyraz, M. ve Feridun, D. (2012). Türkiye Karst Morfolojisinin Gelişim Dönemleri. III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, Hatay.
  • Nazik, L. ve Poyraz, M. (2015). Türkiye Karst Morfolojisinde Neotektoniğin Rolü. IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı, s.203-213, Samsun.
  • Nazik, L. and Poyraz, M., (2016). A CharacterisƟc Zone RepresenƟng Quaternary Development Of KarsƟc Morphology In Turkey: Central Taurides-Central Anatolia-Central PonƟdes KarsƟc Zone. Proc. The Quaternary Symposium of Turkey, TURQUA, İTÜ, İstanbul.
  • Nazik, L. and Poyraz, M. (2016a). Pamukkale Underground: Kaklık Cave (Denizli-TURKEY). ICWSR 2016, 2nd InternaƟonal Conference On The Changing World And Social Research, October 14-16, 2016, Barcelona-Spain.
  • Nazik, L., Poyraz, M. and Karabıyıkoğlu, M. (2017). KarsƟc landscapes and landforms in Turkey. For arƟcles to be published in Geomorphological Landscapes of Turkey (Springer Verlag) (Baskıda).
  • Özgül, N. (1984). StraƟgraphy and Tectonic evoluƟon of the central Taurides: O. Tekeli ve M.C. Göncüoğlu (Ed), Geology of the Taurus Belt: Procceedings Int. Sym., 26-29 September, Ankara, Turkey, 77- 99.
  • Özsayın, E., Çiner, A., Gojay, B., Dirik, K., Melnick, Fernández-Blanco, Gertoƫ, G., Schildgen, T., Garcin, Y., Strecker, M.,Sudo. (2013).
  • Plio-Quaternary extensional tectonics of the Central Anatolian Plateau: a case study from the Tuz Gölü Basin, Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, Vol 22: 691-714, TÜBİTAK.
  • Öztürk, M. Z., Şimşek, M. ve Ulu, M. (2005). Tahtalı Dağları (Orta Toroslar) karst platosu üzerinde dolin ve uvala gelişiminin CBS tabanlı analizi. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 65, 59-68.
  • Pekkan, E. (2004). Konya Obruklarının Oluşumu ve Hidrojeolojik Özellikleri. H.Ü. Fen Bil. Enst. Jeol. Müh. Böl. Hidrojeoloji Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
  • Rojay, B., Özsayın, E., Çiner, A. (2012). Post-Miocene Tectonics from Black Sea to Mediterrenean Sea along Central Anatolian Plateau. Geophysical Research Abstracts, Vol.14, EGU 2012-8818.
  • Şaroğlu, F., Güner, Y. (1981). Doğu Anadolu’nun jeomorfolojik gelişiminde etki eden öğeler, Jeomorfoloji, tektonik, volkanizma ilişkileri. TJK Bülteni, C. 24, 39-50
  • Şenel, M., Gedik, İ., Dalkılıç, H., Serdaroğlu, M., Bilgin, A.Z., Uğuz, M.F., Bölükbaşı, A.S., Korucu, M. ve Özgül, N. (1996). Isparta Büklümü Doğusunda, Otokton ve Allokton Birimlerin StraƟgrafisi. MTA Dergisi 118, 111-160.
  • Şenel, M., Selçuk, H., Durukan, E., Arbas, A. H., Örçen, S. ve Bilgin, C. (1989). Çameli (Denizli)-Yeşilova (Burdur)-Elmalı (Antalya) ve Dolayının Jeolojisi. MTA Raporu, Derleme No. 9429 (yayımlanmamış), Ankara.
  • Şengör, A. M. C., Görür, N., Şaroğlu, F. (1985). Strike-slip faulƟng and related basin formaƟon in zones of tectonic escape: Turkey as a case study. In Strike-Slip DeformaƟon, Basin FormaƟon, and SedimentaƟon, edited by K. T. Biddle and N. ChrisƟe-Blick, Spec. Publ. Soc. Econ. Paleontol. Mineral., 37, 227–264.
  • Tuncer, K. (2015). Asılı kalmış karst alanına en güzel örneklerden biri: Sarıcakaya-Beyyayla Karst Platosu, Bilecik-Eskişehir. IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildirileri Kitabı, s. 176-177, Samsun.
  • Zeybek, İ. (2010). Canik Dağlarının güneydoğu bölümünde karstlaşma ve karsƟk şekiller. Doğu Coğrafya Dergisi 24: 93-115.
APA Poyraz M, NAZİK L (2017). Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı. , 43 - 56.
Chicago Poyraz Murat,NAZİK LÜTFİ Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı. (2017): 43 - 56.
MLA Poyraz Murat,NAZİK LÜTFİ Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı. , 2017, ss.43 - 56.
AMA Poyraz M,NAZİK L Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı. . 2017; 43 - 56.
Vancouver Poyraz M,NAZİK L Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı. . 2017; 43 - 56.
IEEE Poyraz M,NAZİK L "Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı." , ss.43 - 56, 2017.
ISNAD Poyraz, Murat - NAZİK, LÜTFİ. "Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı". (2017), 43-56.
APA Poyraz M, NAZİK L (2017). Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı. Türk Coğrafya Dergisi, 0(68), 43 - 56.
Chicago Poyraz Murat,NAZİK LÜTFİ Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı. Türk Coğrafya Dergisi 0, no.68 (2017): 43 - 56.
MLA Poyraz Murat,NAZİK LÜTFİ Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı. Türk Coğrafya Dergisi, vol.0, no.68, 2017, ss.43 - 56.
AMA Poyraz M,NAZİK L Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı. Türk Coğrafya Dergisi. 2017; 0(68): 43 - 56.
Vancouver Poyraz M,NAZİK L Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı. Türk Coğrafya Dergisi. 2017; 0(68): 43 - 56.
IEEE Poyraz M,NAZİK L "Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı." Türk Coğrafya Dergisi, 0, ss.43 - 56, 2017.
ISNAD Poyraz, Murat - NAZİK, LÜTFİ. "Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı". Türk Coğrafya Dergisi 68 (2017), 43-56.
Sayfa Oluşturulma Tarihi
23-04-2024 4:39

İLETİŞİM

TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin

Yüzüncüyıl, İşçi Blokları Mahallesi

Muhsin Yazıcıoğlu Caddesi No:51/C

06530 Çankaya / ANKARA +90 (312) 298 92 00

trdizin@tubitak.gov.tr

TÜBİTAK ULAKBİM Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi Cahit Arf Bilgi Merkezi © Tüm Hakları Saklıdır. Gizlilik Politikası Kullanım Şartları