Yıl: 2017 Cilt: 0 Sayı: 59 Sayfa Aralığı: 119 - 154 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ

Öz:
15. yüzyılın ikinci yarısı ile 16. yüzyılın ilk yarısı arasında Anadolu'da yaşamış olan İbrâhim Gülşenî, tasavvuf ve tarikatlar tarihinde Halvetî tarikatının bir kolu olan Gülşenîliğin kurucusu olarak bilinir. Kaynakların hemen tümünde İbrâhim Gülşenî'nin tasavvuf yönünün olduğu kadar edebî yönünün de kuvvetli olduğu dile getirilmiştir. Öyle ki Türkçe, Farsça ve Arapça eserler veren İbrâhim Gülşenî, velud bir şair olarak söz konusu üç dilde divan oluşturacak düzeyde şiirler söylemiştir. Divanlarının dışında tasavvuf içerikli manzum eserler de kaleme alan İbrâhim Gülşenî, özellikle Mevlânâ'nın Mesnevisine nazire olarak kaleme alpdığı Ma'nevî adlı Farsça mesnevisi ile Türkçe şiirleri onun Türk tasavvuf edebiyatı içinde haklı bir şöhret kazanmasına vesile olmuştur İbrâhim Gülşenî'nin tasavvuf edebiyatına katkı sağladığı bir başka eseri iseçalışmamıza konu olan Kıdemnâme adlı 246 beyitlik tasavvufî mesnevisidir. Bumakalede daha önceki çalışmalarda Kıdemnâme'nin 16. yüzyıl şairlerinden veİbrâhim Gülşenî'nin torunu olan Seyyid Mehmed Hâletî'ye aidiyeti zannıdüzeltilmiş ve yapılan tespitler ışığında bu eserin İbrâhim Gülşenî'ye ait olduğusonucuna varılmıştır. Makalede, Gülşenî ve eserleri hakkında muhtasar bilgiverildikten sonra, Kıdemnâme'nin tespit edilen nüshaları tanıtılmış, eserinmuhtevası ve dil hususiyetleri üzerinde durulmuş ve son olarak tespit edilen üçnüshanın mukayesesi yapılmak suretiyle eserin tenkitli metni verilmiştir.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Kültürel Çalışmalar Edebiyat Edebi Teori ve Eleştiri

İBRAHİM GÜLŞENÎ AND HIS SUFIC MESNEVI NAMED KIDEMNÂME

Öz:
İbrahim Gülşenî, who lived in Anatolia between the second half of the 15th century and the first half of the 16th century, is known as the founder of Gülşenîlik, a branch of the Halveti sect in the history of mysticism and sects. Almost in all of the sources is given utterance to the fact that İbrâhim Gülşenî was very skilful in the field of literary and mysticism. İbrâhim Gülşenî who generated literary works in Turkish,Arabic and Persian poeticised in the languages mentioned and this shows how prolific he was . İbrâhim Gülşenî who was wrote up sufic verses in addition to his divans,Turkish poems that he composed brought him into prominence in Turkish sufi literature along with his mesnevi named Ma‘nevî that he committed to paper particularly in answer to Mevlânâ’s MesneviAnother work that İbrâhim Gülşeni contributed to Sufi literature isKıdemnâme, the subject of our work, which is his mystical mesnevi that consistsof 246 couplets. In this write-up,some amends about the owner of Kıdemnâme,.which was supposed to belong to 16th century poet Sayyid Mehmed Hâletî, thegrandson of İbrâhim Gülşeni ,have been made and concluded that this workbelongs to İbrâhim Gülşeni.In the article, after having been given briefinformation about Gülşeni and his works, the copies of Kıdemnâme have been introduced, the content of the work and language features have been emphasizedand finally the criticism of the work have been put on paper by being comparedwith the last three copies found.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Kültürel Çalışmalar Edebiyat Edebi Teori ve Eleştiri
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akay, M. (1996). İbrâhim Gülşenî’nin Divanı: Metin-Dil Hususiyetleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
  • Akkuş, M. (1996). “Nef’i Divanı’nın Metin Tenkidi Öncesi Nüshalar Şeceresinin Tespiti Üzerine”. GÜFEF Sosyal Bilimler Dergisi, 1: 63- 90.
  • Aksoyak, İ. H. (2007). “Kefeli Hüseyin’in Raz-name Adlı Eserinde Nüsha Ailesi Kurmada izlenen Yöntem”. II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni, 10-12 Nisan 2006, Kayseri. 635-641.
  • Ali Emîrî (1328). Tezkire-i Şu’arâ-yı Âmid. Dersaadet: Matbaâ-yı Âmidî.
  • Ali Emirî (1328). Tezkire-i Şu’arâ-yı Amid. İstanbul: Matbaâ-yı Amire.
  • Allahverdiyeva, Ş. (2011). “Azerbaycan Ağızlarında Kullanılan Arkaik Zarf-Fiiller”. Karadeniz (Black Sea-Черное Море) Sosyal Bilimler Dergisi, (3) 11: 70-80.
  • Alpay Tekin, G. (1979), “Hamdullah Hamdî’nin Yeni Bir Leylâ ve Mecnun Nüshası ve Metin Tenkidi Hakkında Bazı Düşünceler”, Journal of Turkish Studies, Ali Nihad Tarlan Hatıra Sayısı, 3: 307-342.
  • Ateş, A. (1941-1942). “Metin Tenkidi Hakkında”. Türkiyat Mecmuası, VII-VIII: 253-267.
  • Avşar, Z. (2008). “Tenkitli Metin Neşrinde İmla Sorunu Üzerine Yeni Düşünce ve Öneriler”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, (3) 6: 59-95.
  • Aydemir, Y. (2007). “Metin Neşrinde Mecmuaların Rolü ve Karşılaşılan Problemler”. II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni. 10-12 Nisan 2006, Kayseri, 673-685.
  • Azamat, N. (2000). “İbrâhim Gülşenî”. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 21: 301-304.
  • Bayraktar, N. (2004). Türkçede Fiilimsiler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Bilkan, A. F. (1996). “Nabi Divanlarının Nüsha Şecerelendirilmesi”. GÜFEF Sosyal Bilimler Dergisi, 1: 91-118.
  • Bursalı Mehmed Tahir. (2000). Osmanlı Müellifleri (C I-III), Ankara: Bizim Büro Basımevi.
  • Canım, R. (2000). Latifî, Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratu’n-nuzemâ. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
  • Cebecioğlu, E. (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
  • Çeltik, H. (1996). “Tenkitli Metin Yöntemi Açısından Üç Şeyh Galib Divanı”. Bilig, 2: 284-289.
  • Çeltik, H. (2007). “Tenkitli Divan Metinlerinde Nazım Şekilleri Problemleri”. II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni. 10-12 Nisan 2006, Kayseri, 696-705.
  • Dosay, M. ve Remzi Demir. (1995). “Bilim Tarihinde Metin Çalışmalarının Önemi”, Felsefe Dünyası, 7: 60-69.
  • Genç, İ. (2000). Esrar Dede Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay.
  • Gülsevin G. ve Erdoğan Boz. (2010). Eski Anadolu Türkçesi, Ankara: Gazi Kitabevi.
  • Gülşenî, İbrâhim b. Muhammed. Kıdemnâme. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Türkçe Yazmaları Koleksiyonu. Demirbaş no: OE_Yz_1282/05
  • Gülşenî, İbrahim. Kıdem-nâme. Ankara Milli Kütüphane Türkçe Yazmalar Koleksiyonu. Demirbaş no: 06 Mil Yz A 2920/2.
  • Gülşenî, İbrahim. Kıdem-nâme. İstanbul Milet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum Eserler Koleksiyonu, No: 97 .
  • Horata, O. (1992). “Klâsik Edebiyatımıza Ait Metinlerin Neşrinde Karşılaşılan İmlâ ile İlgili Bazı Problemler”, İLESAM I. Eski Türk Edebiyatı Kollogyumu, 17-18 Ocak 1992, Ankara.
  • İlaydın, H. (1972). “Metin Sağlamlığı Sorunu”, Türk Dili, (26) 250: 286-291.
  • İnce, A. (1992). “Tenkidli Metin Kurmada Karşılaşılan Güçlükler”, İLESAM I. Eski Türk Edebiyatı Kollogyumu, 17-18 Ocak 1992, Ankara.
  • Kılıç, A. (2004). “Günümüzde Metin Neşri veya Edisyon Kritik: Genel Görünümler, Problemler, Öneriler”, I. Kırşehir Kültür Araştırmaları Bilgi Şöleni, 8-10 Ekim 2003 Bildiriler, Kırşehir, 331-346.
  • Kılıç, F. (1996). “Meşairü’ş-şu’ara ve Tenkitli Metni Oluştururken İzlenen Yöntem”, GÜFEF Sosyal Bilimler Dergisi, 1: 23-42.
  • Kiremitçi, İ. (2001). Hayâlî-i Gülşenî Divanı Üzerine Bir İnceleme. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi SBE.
  • Koç, Mustafa ve Eyyüp Tanrıverdi (hzl.) (2014). Muhyî-i Gülşenî, Menâkıb-ı İbrahîm-i Gülşenî. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
  • Konur, H. (2000). İbrâhim Gülşenî: Hayatı, Eserleri, Tarikatı. İstanbul: İnsan Yay.
  • Bilkan, A. F. (1996). “Nabi Divanlarının Nüsha Şecerelendirilmesi”. GÜFEF Sosyal Bilimler Dergisi, 1: 91-118.
  • Bursalı Mehmed Tahir. (2000). Osmanlı Müellifleri (C I-III), Ankara: Bizim Büro Basımevi. Canım, R. (2000). Latifî, Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratu’n-nuzemâ. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
  • Cebecioğlu, E. (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları. Çeltik, H. (1996). “Tenkitli Metin Yöntemi Açısından Üç Şeyh Galib Divanı”. Bilig, 2: 284-289.
  • Çeltik, H. (2007). “Tenkitli Divan Metinlerinde Nazım Şekilleri Problemleri”. II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni. 10-12 Nisan 2006, Kayseri, 696-705.
  • Dosay, M. ve Remzi Demir. (1995). “Bilim Tarihinde Metin Çalışmalarının Önemi”, Felsefe Dünyası, 7: 60-69.
  • Genç, İ. (2000). Esrar Dede Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay.
  • Gülsevin G. ve Erdoğan Boz. (2010). Eski Anadolu Türkçesi, Ankara: Gazi Kitabevi.
  • Gülşenî, İbrâhim b. Muhammed. Kıdemnâme. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Türkçe Yazmaları Koleksiyonu. Demirbaş no: OE_Yz_1282/05
  • Gülşenî, İbrahim. Kıdem-nâme. Ankara Milli Kütüphane Türkçe Yazmalar Koleksiyonu. Demirbaş no: 06 Mil Yz A 2920/2.
  • Gülşenî, İbrahim. Kıdem-nâme. İstanbul Milet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum Eserler Koleksiyonu, No: 97 .
  • Horata, O. (1992). “Klâsik Edebiyatımıza Ait Metinlerin Neşrinde Karşılaşılan İmlâ ile İlgili Bazı Problemler”, İLESAM I. Eski Türk Edebiyatı Kollogyumu, 17-18 Ocak 1992, Ankara.
  • İlaydın, H. (1972). “Metin Sağlamlığı Sorunu”, Türk Dili, (26) 250: 286-291.
  • İnce, A. (1992). “Tenkidli Metin Kurmada Karşılaşılan Güçlükler”, İLESAM I. Eski Türk Edebiyatı Kollogyumu, 17-18 Ocak 1992, Ankara.
  • Kılıç, A. (2004). “Günümüzde Metin Neşri veya Edisyon Kritik: Genel Görünümler, Problemler, Öneriler”, I. Kırşehir Kültür Araştırmaları Bilgi Şöleni, 8-10 Ekim 2003 Bildiriler, Kırşehir, 331-346.
  • Kılıç, F. (1996). “Meşairü’ş-şu’ara ve Tenkitli Metni Oluştururken İzlenen Yöntem”, GÜFEF Sosyal Bilimler Dergisi, 1: 23-42.
  • Kiremitçi, İ. (2001). Hayâlî-i Gülşenî Divanı Üzerine Bir İnceleme. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi SBE.
  • Koç, Mustafa ve Eyyüp Tanrıverdi (hzl.) (2014). Muhyî-i Gülşenî, Menâkıb-ı İbrahîm-i Gülşenî. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
  • Konur, H. (2000). İbrâhim Gülşenî: Hayatı, Eserleri, Tarikatı. İstanbul: İnsan Yay.
  • Tulum, M. (2000). Tarihî Metin Çalışmalarında Usul-Menâkıbu’l-kudsiyye Üzerine Bir Deneme, İstanbul: Deniz Kitabevi.
  • Tuman, Mehmet Nail (2001). Tuhfe-i Nâilî. Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.
  • Ünver, İ. (1992). “Arap Harfli Türkçe Metinlerin Çevirisinde Karşılaşılan Yanlışlar”, Türk Dili, 483: 789-798.
  • Ünver, İ. (1993a). “Eski Türk Edebiyatıyla İlgili Sorunlarımız”, Türk Dili, 500: 118-126.
  • Ünver, İ. (1993b). “Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”, Türkoloji Dergisi, XI: 51-89
  • Yavuz, Y. Ş. (2002), “Kıdem,”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 25: 394-395.
  • Yıldırım, Ali (2007), “Metin Tenkidi ile İlgili Hususlar ve Kâmî Divanı Örneği”, II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni, 10-12 Nisan 2006, Kayseri, 799-811.
APA ÇALKA M (2017). İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ. , 119 - 154.
Chicago ÇALKA MEHMET SAIT İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ. (2017): 119 - 154.
MLA ÇALKA MEHMET SAIT İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ. , 2017, ss.119 - 154.
AMA ÇALKA M İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ. . 2017; 119 - 154.
Vancouver ÇALKA M İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ. . 2017; 119 - 154.
IEEE ÇALKA M "İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ." , ss.119 - 154, 2017.
ISNAD ÇALKA, MEHMET SAIT. "İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ". (2017), 119-154.
APA ÇALKA M (2017). İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(59), 119 - 154.
Chicago ÇALKA MEHMET SAIT İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 0, no.59 (2017): 119 - 154.
MLA ÇALKA MEHMET SAIT İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.0, no.59, 2017, ss.119 - 154.
AMA ÇALKA M İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2017; 0(59): 119 - 154.
Vancouver ÇALKA M İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2017; 0(59): 119 - 154.
IEEE ÇALKA M "İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ." Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0, ss.119 - 154, 2017.
ISNAD ÇALKA, MEHMET SAIT. "İBRAHİM GÜLŞENÎ VE KIDEMNÂME ADLI TASAVVUFÎ MESNEVİSİ". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 59 (2017), 119-154.