Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır)

Can, İlkay Nur

Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır)

Ali ÇELİK (Arş. Gör., Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Hadîs Ana Bilim Dalı, com).)

Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi

3 0

Yıl: 2016 Cilt: 4 Sayı: 8 Sayfa Aralığı: 157 - 181 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır)

Öz:

Hadis rivâyetinde bulunan ve sika kabul edilen bazı râvîlerin, ömürlerinin sonlarına doğru geçirdikleri rahatsızlıklardan dolayı rivâyetleri tenkid edilmiştir. Bu rahatsızlıklardan biri sayılan ve zabt kusurlarından kesretu'lğalat (hata) ve sûu'l-hıfzla yakından ilintili olan "ihtilât", hadis râvîsinin yaşlanma veya aniden bir felaketle karşılaşmasından dolayı hafıza bozukluğuna uğraması neticesinde rivâyetlerini birbirine karıştırması demektir. Söz konusu rahatsızlığı geçiren râvîlerin rivâyetleri, bazışartlar dâhilinde kabul edilmişken bu şartları haiz olamayanların rivâyetleri ise ya reddedilmiş ya da temkinli davranılarak haklarında herhangi bir hüküm verilmeden tevakkuf edilmiştir. Araştırma konumuz olan Basralı râvîlerden bazıları, hadis münekkitlerince tevsik edildiği halde ömürlerinin sonlarına doğru ihtilâta uğramış ve rivâyetleri tartışılır hale gelmiştir. Yaptığımız incelemeler neticesinde Basra'da ihtilâta uğraması sonucunda muhtelit diye cerh edilen râvîlerin rahatsızlık tarihleri tespit edilmiştir. Rahatsızlık tarihleri tespit edilen muhtelitlerin hadis rivayetindeki ehliyet durumları ve rivâyetleri hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur. Ayrıca râvîlerimizin yaşadığı belde olan Basra tarihi hakkında bilgi verilip ilk üç asırda Basra'da hadis ilminin gelişimine kısaca değinilmiştir

Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

The Confused Narrators From Basra (The First Three Hijri Centuries)

Öz:

because of the diseases they had close to their death. For example, one of these diseases; the disease of confusing information that is one of the defects of me- morization associated with multitude of mistakes and weakness of memory is narrators’ confusing narrations as a result of aging or encountering a sudden catastrophe. While the narrations of the narrators who had this disease were accepted in certain conditions; the narrations that didn’t have the determined criterions were either rejected or kept waiting cautiously without any provision given about them. Although some of the narrators from Basra who are the subject of our research were found safe by hadith criticisers; they confused information in the last period of their lives and their narrations started to be discussed. As a result of our examinations, the illness times of the narrators criticized of being confused as a result of confusing information in Basra were fixed. Evaluations about the ilnnes times fixed-confused narrators’ competence in hadith narrating and narrations are made. Also brief information about Basra, the town our narrators lived in, is given and the development of hadith science in Basra in the first three centuries is examined

Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

el-Alâî, Ebû Saîd Selâhaddîn Halîl b. Keykeldî, Kitâbu’l-Muhtelitîn, thk. Rıfat Fevzî Abdülmuttalib-Ali Abdülbasit Mezîd, Mektebetü’l-Hancî, Kâhire 1996.
Aşıkkutlu, Emin, Hadiste Ricâl Tenkîdi, İFAV, İstanbul 1997.
Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İFAV, İstanbul 2013.
Bakır, Abdulhâlık, “Basra”, DİA, V, Ankara 1992.
el-Belâzurî, Ahmed b. Yahya b. Cabir, Fütûhu’l-Buldân, thk. Abdullâh Enis
et-Tübbâ- Ömer Enis et-Tübbâ, Beyrut 1987.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, et-Tarihü’l-Kebîr, Darü’lKutubi’l-İlmiyye, Beyrut trz, I-XII.
-------- es-Sahîh, thk. Muhammed Nizâr Temîm-Heysem Nizâr Temîm, Dâru’l-Kamer, Beyrut trz.
el-Hamîsî, Abdurrahmân b. İbrâhîm, Mu‘cemu’l-‘Ulumi’l-Hadîsi’n-Nebevî, Dâru İbn Hazm, Sana’, trz.
Halaçoğlu, Yusuf, “Basra”, DİA, V Ankara 1992.
Hartman, Richard, “Basra”, İslam Ansiklopedisi, Tevsiʻ, Besim Darkot-M,
Tayyib Gökbilgin, M.E.B., II, Eskişehir 1997.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit, el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye, thk. Zekeriyyâ Umeyrât, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1971.
----------Târîhu Bağdâd, thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrût 2001, I-XVII.
Hayyât, Halîfe, Târîhu Halîfe b. Hayyât, thk. Ekrem Ziya Ömerî, Dâru’tTâyyube, Riyad 1985
---------- Kitâbü’l Tabakât, thk. Ekrem Ziya Ömeri, Câmiʻatü’l Bağdâd, Bağdad 1967
İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah el-Curcânî, el-Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl, thk. Âdil Ahmed- Alî Muhammed, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut trz, I-IX.
İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman er-Râzî, Kitâbu’l-Cerh ve’t-Taʻdîl, Dârü’lKütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1953, I-IX.
İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Muhammed b. Muhammed, el-Kâmil fi’t-Târîh, thk. Ebu’l-Fida Abdullah el-Kâdî, Beyrut 1987, I-XI.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şehâbeddîn Ahmed b. Hacer el-Askalânî, Nuhbetü’lFiker fî Mustalahi Ehli’l-Eser, thk. Abdulhumeyd b. Sâlih, Dâru İbn Hazm, Beyrut 2006.
----------Tehzîbü’t-tehzîb, thk. İbrâhîmZeybak-Âdil Mürşid, Müessesetu’rRisâle, Beyrut trz, I-IV.
---------- Takrîbu’t-Tehzîb, thk. Âdil Mürşid, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 1999
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, Kitâbu’lMecruhîn mine’l-Muhaddisîn, thk. Hamdî Abdulmecîd es-Selefî, Dâru’lSami‘î, Riyâd 2000, I-II.
----------Kitabü’s-Sikât, thk. Muhammed Abdu’l-Müʻid Hân, Dâiretü’lMeârifi’l-Osmâniyye, Haydarâbâd 1973, I-X.
----------Meşâhiru Ulemâi’l-Emsâr, thk. Mecdî b. Mansûr, Dâru’l-Kutubi’l- ʻİlmiyye, Beyrut 1995.
İbn Manzur, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânu’lArab, thk. Abdullâh Ali el-Kebîr-Muhammed Ahmed Hasbillâh-Hâşim Muhammed eş-Şâzelî, Daru’l-Me‘ârif, Kahire trz.
İbn Saʻd, Muhammed b. Saʻd b. Munîʻ, Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr, thk. Alî Muhammed Ömer, Mektebetü’l Hancı, Kâhire 2001, I-XI.
Kandemir, M. Yaşar, “Affân b. Müslim”, DİA, I, Ankara 1988.
Kaya, Mehmet Fatih, Hadis Usûlünde İhtlât, Rıhle Kitap, İstanbul 2011.
Saîd, Abdulcabbâr, İhtilâtu’r-Ruvâti’s-Sikât, Mektebetü’r-Rüşd, 2005 Riyâd
İbn Receb el-Hanbelî, Zeynuddîn Ebi’l-Ferec Abdirrahmân b. Ahmed, Şerhu ‘İleli’t-Tirmizî, thk. Nureddîn Itr, Dâru’l-Maslâh, Dımaşk 1978.
el-Mizzî, Ebû’l-Haccâc Yusûf b. ez-Zekî, Tehzîbu’l-Kemal fî Esmai’r-Rical, thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut 1983, I-XXXV.
Nâcî, Abdülcebbâr, el-Medârisü’l-Târîhiyeti’l-İslâmiye (Medresetü’l-Basrati Enmûzecen), Merkezü’l-Âkâdemî lî Ebhâs, Beyrut 2013.
---------- Târihu’l-Hareketi’l-Fikriyye fi’l-Basrati fi’l-ʻAsri’l-İslâmî, Dârü’l-Hikme Câmiʻatü’l-Basra, Basra 1991.
Nesâî, Ahmed b. Şu‘ayb, Kitâbü’d-Du‘afâ ve’l-Metrûkîn, thk. Mahmûd İbrâhim Zâyed, Darü’l-Ma‘rife, Beyrut 1986.
Sâlih, Ahmed Ali, et-Tanzîmâtü’l-İçtimâ’iyye ve’l-İktisâdiyye fi’l-Basra, Matbaʻatü’l-Maʻârif, Bağdat 1953.
Sandıkçı, Kemal, İlk Üç Asırda İslam Coğrafyasında Hadîs, DİB, Ankara 1991
Suyûtî, Celâleddin Abdurrahman b. Muhammed, Tabakâtü’l-Huffâz, Dâru’lKutubi’l-İlmiye, Beyrut 1983
Taberî, Ebû’l Cafer Muhammed b. Cerîr, Tarihu’l-Taberi, thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim, Dâru’l-Me’arif, Kahire 1967, I-XI
Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ b. Hammâd, Kitâbü’dDuafâi’l-Kebîr, thk. Abdulmut‘î Emîn Kal‘acî, I-IV, Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, Beyrut 1998, I-IV
el-İclî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Abdullah, Ma’rifetü’s-sikât, thk. Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî, Matbaʻtü’l Medine, Kahire 1404, I-II
Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman, Tezkiretü’l-Huffâz, Darü’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut trz, I-IV
----------TezhîbuTehzîbu’l-Kemal fî Esmai’r-Rical, thk. Ğuneym Abbâs ĞuneymMecdî’s-Seyyid Emîn, el-Fâruku’l-Hadîs, Kahire 2003, I-XI
---------Mîzânü’l–İʻtidâl fî Nakdi’r-Ricâl, thk. Ali Muhammed Becavî, Darü’lMaʻrife, Beyrut trs, I-IV
--------Siyeru Aʻlâmi’n-Nübelâ, thk. Beşâr Avvâd Maʻrûf, Müessesetü’r Risâle, Beyrut 1988, I-XXV

APA	Can İ (2016). Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır). , 157 - 181.
Chicago	Can İlkay Nur Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır). (2016): 157 - 181.
MLA	Can İlkay Nur Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır). , 2016, ss.157 - 181.
AMA	Can İ Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır). . 2016; 157 - 181.
Vancouver	Can İ Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır). . 2016; 157 - 181.
IEEE	Can İ "Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır)." , ss.157 - 181, 2016.
ISNAD	Can, İlkay Nur. "Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır)". (2016), 157-181.

APA	Can İ (2016). Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır). Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(8), 157 - 181.
Chicago	Can İlkay Nur Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır). Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4, no.8 (2016): 157 - 181.
MLA	Can İlkay Nur Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır). Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.4, no.8, 2016, ss.157 - 181.
AMA	Can İ Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır). Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2016; 4(8): 157 - 181.
Vancouver	Can İ Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır). Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2016; 4(8): 157 - 181.
IEEE	Can İ "Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır)." Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4, ss.157 - 181, 2016.
ISNAD	Can, İlkay Nur. "Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır)". Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/8 (2016), 157-181.