Yıl: 2013 Cilt: 8 Sayı: 12 Sayfa Aralığı: 509 - 532 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Öz:
Bu araştırma kapsamında lise öğretmenlerinin duyusal zeka düzeyleri, eleştirel düşünme eğilimleri ve bu iki değişken arasındaki ilişki incelenmiştir. Bunun yanında duygusal zeka ile eleştirel düşünme eğilimlerinin; cinsiyet, eğitim düzeyi, mesleki kıdem ve branş gibi demografik incelenmiştir. Araştırmada hem genel tarama hem de betimsel ilişkisel model kullanılmıştır. Araştırma 2012-2013 eğitim öğretim yılında Muş ilinde çeşitli liselerde görev yapan 188 öğretmen üzerinde yürütülmüştür. Araştırma kapsamında veri toplamak amacıyla Bar-On Duygusal Zeka ve California Kritik Düşünme Eğilimi ölçekleri kullanılmıştır. Her iki ölçeğe ilişkin güvenirlik ve geçerlik çalışmaları önceki araştırmacılar tarafından yapılmıştır. Bar-On duygusal zeka ölçeği 5'li Likert türü olup, 87 ifade ve 5 alt boyuttan; California eleştirel düşünme eğilimi ölçeği ise 6'lı Likert tipi olup, 51 ifade ve 6 alt boyuttan oluşmaktadır. Verilerin analizinde frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart kullanılmıştır. Öğretmenlerin duygusal zeka düzeylerinin 5'li Likert üzerinden ( x =3,81) ile makul bir düzeyde olduğu; öğretmenlerin duygusal zeka düzeylerinin ise; cinsiyetlerine, mesleki kıdemlerine ve branşlarına göre farklılaşmaz iken, kişisel farkındalık boyutunda ise eğitim düzeyine göre farklılaştığı ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimleri düzeyinin 6'lı Likert üzerinden ( x =4,44) ile görece makul bir düzeyde olup; öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimlerinin; cinsiyetlerine, eğitim düzeylerine ve mesleki deneyimlerine göre farklılaşmaz iken, branşlarına göre farklılaştığı ortaya çıkmıştır. Son olarak duygusal zekanın tüm alt boyutları ile eleştirel düşünme eğilimleri ölçeğinin tüm alt boyutları arasında pozitif yönde anlamlı ilişkiler olduğu ortaya çıkmıştır
Anahtar Kelime:

RELATIONSHIP BETWEEN EMOTIONAL INTELLIGENCE AND CRITICAL THINKING SKILLS OF HIGH SCHOOL TEACHERS

Öz:
Aim of this research was to describe emotional intelligence and critical thinking skills of high school teachers and to examine correlations between these two variables. Additionally to this emotional intelligence and critical thinking skills level were examined in terms of demographic variables such as gender, educational level, seniority in teaching profession and subject-matter. Both descriptive survey and descriptive correlation survey design used as models of this research. Sample of the research consisted of 188 high school teachers, working in various schools of Muş province, in 2012-2013 academic years. BarOn Emotional Quotient Inventory (BarOnEQi) and California Critical Thinking Disposition Inventory (CCTDI) scales were used to collect data. Previous researchers performed validity and reliability of BarOnEQi and CCTDI scales. BarOnEQi was 5 point Likert type and includes 87 items with 5 dimensions whereas CCTDI was 6 point Likert type and includes 51 items with 6 dimensions. Frequency, percentage, means, standard deviation, MANOVA and Pearson coefficient of correlation tests were used to analysis the data. Results showed that emotional intelligence level of teachers were in moderate level (at 5 point Likert, x =3,81) and emotional intelligence level of teachers did not differed in terms of gender, seniority in teaching profession and subject-matter whereas this level differed in dimension of self-awareness in terms of education level of teachers. Critical thinking skills of teachers were relatively in moderate level (at 6 point Likert, x =4,44) and Critical thinking skills of teachers did not differ in terms of gender, education level of teachers and seniority in teaching profession whereas differed in terms of subject-matter. Finally there were positive and significant correlations between emotional intelligence and critical thinking skills scales and among dimensions of both scales
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • ACAR, F. (2002). Duygusal zeka ve liderlik. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 12, 53-68.
  • ACAR, F. T. (2001). Duygusal zeka yeteneklerinin göreve yönelik ve insana yönelik liderlik davranısları ile iliskisi. Doktora tezi, Ġstanbul Üniversitesi.
  • ACAR, T. F. (2001). Duygusal zekâ yeteneklerinin göreve yönelik ve insana yönelik liderlik davranışları ile ilişkisi: Banka şube müdürleri üzerine bir alan araştırması. Doktora Tezi, Ġstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul.
  • AKAR, Ü. (2007). Öğretmen Adaylarının Bilimsel Süreç Becerileri ve Eleştirel Düşünme Beceri Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yüksek lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • AKBAġ, E. (2006). İstanbul ili fatih ilçesi ilköğretim okulu öğretmenlerinin duygusal zekâ düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul, ss.113.
  • AKBIYIK, C. ve SEFEROĞLU, S. (2006). EleĢtirel düĢünme eğilimleri ve akademik baĢarı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 32(2), 90-99.
  • ALPER, A. (2010). Öğretmen adaylarının eleĢtirel düĢünme eğilimler. Eğitim ve Bilim.35(158), 14- 27.
  • APAYDIN T. (1998).DüĢünmek ya da inanmak. Öğretmen Dünyası, Sayı:218, s. 25
  • ATAY, K. (2002). Okul müdürlerinin duygusal zeka düzeyleri ile çatıĢmaları çözümleme stratejileri arasındaki iliĢki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. 8(31), 344-355.
  • AYSEL, L. (2006). Liderlik ve duygusal zeka. Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi.
  • BABADOĞAN, E. (2010). Okul yöneticilerinde duygusal zeka. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11 (1), 119-136.
  • BAR-ON, R. (2006). The Bar-On model of emotional-socialintelligence (ESI). Psicothema, 18, supl., 13-25.
  • BERNSTEĠN, A. D. ve NASH, W. P. (2005).Essentials of psychology. Boston, HoughtonMifflin, CANBULAT, S. (2007). Duygusal zekanın çalışanların işdoyumları üzerindeki etkisinin araştırılması.Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi.
  • CERTEL, Z., ÇATIKKAġ, F., YALÇINKAYA, M. (2011). Beden eğitimi öğretmen adaylarının duygusal zeka ile eleĢtirel düĢünme eğilimlerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi. 13(1), 74-81.
  • ÇEKĠÇ, Sevim. (2007). Matematik öğretmenliği lisans öğrencilerinin eleştirel düşünme gücü düzeylerinin bazı değişkenlere göre düzenlenmesi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
  • ÇETĠN, A. (2008). Sınıf öğretmenliği adayların eleştirel düşünme gücü. Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • ÇETĠNKAYA, Z. (2011). Türkçe öğretmen adaylarının eleĢtirel düĢünmeye iliĢkin görüĢlerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 12(3). 93-108.
  • DOĞAN, S. Ve DEMĠRAL, Ö. (2007). Kurumların baĢarısında duygusal zekanın rolü ve önemi. Yönetim ve Ekonomi dergisi, Celal Bayar Üniversitesi, (14), 1, 209-230.
  • EDĠZLER, G. (2010).Ġnsan kaynakları yönetiminde duygusal zeka ölçüm ve modelleri.Journal of yaşar üniversity, 18 (5), 2970-2984.
  • EMĠR, S. (2013). Öğretmenlerin düĢünme stillerinin eleĢtirel düĢünme eğilimlerini yordama gücü (Ġstanbul-Fatih Örneği). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 13(1), 325-347.
  • ERDOĞDU, M. Y. (2008). Duygusal zekanın bazı değiĢkenler açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 7(23), 62-76.
  • ERGĠN, D. (2008). Okul yönetiminde duygusal zeka ve dönüşümsel liderliğe ilişkin öğretmen algıları.Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi.
  • FACIONE, N. C., FACIONE, P. A., GAINEN, J., ve SANCHEZ, C. A. (1995). The dispositions toward critical thinking.Journal of General Education, 44(1), 1-25.
  • FRAENKEL, J. R., & WALLEN, N. E. (2009).How to design and evaluate research in education (7th ed.). PA: McGraw-Hill.
  • GOLEMAN, D. (1998). Duygusal zekâ. (çev. Banu, S. YÜKSEL). Ġstanbul, Varlık yayınları
  • GÖKÇE, B. (2006). İş hayatında duygusal zeka ve Sivas ili bankacılık sektöründe bir alan arastırması. Yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi.
  • GÜLER, A. (2006) İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin duygusal zekâ düzeyleri ile problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ġstanbul.
  • GÜLLÜCE, A. Ç. (2006). Mesleki tükenmişlik ve duygusal zeka arasındaki ilişki.Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi.
  • GÜLVEREN, H. (2007). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri ve bu becerileri etkileyen eleştirel düşünme faktörleri. Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ġzmir.
  • GÜRġĠMġEK, I., VURAL, D. E. ve DEMĠRSÖZ, E. S. (2008), Öğretmen adaylarının duygusal zekaları ile iletiĢim becerileri arasındaki iliĢki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16,1-16.
  • HARROD, N. R. ve SCHEER, S. D. (2005).An exploration of adolescent emotional intelligence in relation to demographic characteristics.Adolescence, 40, 503-512. http://www.istatistikmerkezi.com/makale,istatistik-korelasyon-analizi,147.html (eriĢim tarihi:10.05.2013)
  • ĠPġĠROĞLU, Z. (1992). Eleştirinin Eleştirisi. Ġstanbul, Cem Yayınevi. JOHNSON, A. (2000). Using creative and critical thinking skills to enhance learning. Boston:Allynand Bacon.
  • KARAKUġ, M. (2008). İlköğretim okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin duygusal zeka yeterliklerinin öğretmenlerin duygusal adanmışlık, örgütsel vatandaşlık ve iş doyumu düzeylerine etkisi. Doktora tezi, Fırat Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
  • KARASAR, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara, Nobel yayıncılık
  • KAYA, Hülya. (1997). Üniversite öğrencilerinde eleştirel akıl yürütme. Doktora tezi, Ġstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
  • KAYSERĠLĠ, T. A., ve GÜNDOĞDU, K. (2010). Okulöncesi öğretmenleri ve öğretmen adaylarının mesleğe iliĢkin tutumları ile duygusal zekaları arasındaki iliĢki. Milli Eğitim, 187, 104-121.
  • KAZANCI, O. (1989). Eğitimde eleştirici düşünme ve öğretimi. Ankara, Kazancı Hukuk Yayınları.
  • KONRAD, S. ve HENDL, C. (2005). BaĢarılı ve mutlu bir hayat için duygularla güçlenmek (EQ).TaĢtan, M. (Çev). Hayat Yayıncılık, Ġstanbul, s. 13-54.
  • KÖKDEMĠR, D. (2003). Belirsizlik durumlarında karar verme ve problem çözme. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • KÜÇÜK, G. (2007). Aday öğretmenlerin eleştirel düşünme becerileri ile duygusal zeka düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Abant izzet baysal üniversitesi, sosyal bilimler enstitüsü, Bolu.
  • KÜRÜM, D. (2002). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü. Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, EskiĢehir.
  • MCBRIDE, R.E., XIANG, P. and WITTENBURG, D. (2002). Dispositions toward critical thinking: The Preservice teacher's perspective. Teachers and Teaching:Theory and Practice,8(1), 29-40.
  • MĠLLER, L. and CONNELLY, M. (1996).Critical thinkingacrossthecurriculumproject, http://mcckc.edu/longview/ctac/corenotes, eriĢim tarihi: 28.10.2013.
  • MUMCUOĞLU, Ö. (2002). Bar-On Duygusal Zekâ Testi (Bar-On EmotionalQuotient InventoryBar-On EQ-i)’nin Türkçe dilsel eşdeğerlik, güvenirlik ve geçerlik çalışması.Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Ġstanbul.
  • ÖZDEMĠR, A. Y. ve Özdemir, A. (2007). Duygusal zeka ve çatıĢma yönetimi stratejileri arasındaki iliĢkilerin incelenmesi: Üniversitede çalıĢan akademik ve idari personel üzerinde uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:18, 393-410.
  • ÖZDEMĠR, S. M. (2005). Üniversite öğrencilerinin eleĢtirel düĢünme becerilerinin çeĢitli değiĢkenler açısından değerlendirilmesi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3) 297-316.
  • ÖZTEKĠN, A. (2006). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan yöneticilerin duygusal zeka becerilerini okul yönetiminde kullanma düzeylerinin değerlendirilmesi.Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi.
  • PAMUKOĞLU, E. (2004). Duygusal zekanın yönetici etkinliğindeki rolünün kadın yöneticiler bağlamında incelenmesi ve bir arastırma.Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi.
  • PAUL, R. and SCRIVEN, M.(2004).National council for excellence in critical thinking instruction, www.criticalthinking.org.UlaĢımtarihi.20 Ekim 2013.
  • SABAN, A. (2002).Öğrenme öğretme süreci. Ankara, Nobel Yayınları
  • SEFEROĞLU, S. ve AKBIYIK, C. (2006). EleĢtirel düĢünme ve öğretimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:30, s. 193-200.
  • SEMERCĠ, Ç. (2003). EleĢtirel düĢünme becerilerinin geliĢtirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 28 (127), 64-70.
  • STYS, Y. ve BROWN, S. L. (2004).A Review of the emotional intelligence literature and implications for corrections.Research Branch Correctional Service of Canada, no: R-150.
  • ġAHĠNEL, S. (2002).Eleştirel düşünme. Ankara, Pegem A Yayıncılık. ġEN, Ü. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının eleĢtirel düĢünme tutumlarının çeĢitli değiĢkenler açısından değerlendirilmesi. Journal of World of Turks. 1(2), 69-89.
  • ġENGÜL, C. ve ÜSTÜNDAĞ, T. (2009). Fizik öğretmenlerinin eleĢtirel düĢünme eğilimi düzeyleri ve düzenledikleri etkinliklerde eleĢtirel düĢünmenin yeri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 36,237-248.
  • TAġKIN, A, K., TAġGIN, Ö., BAġARAN, M, H. Ve TAġKIN, C. (2010). Beden eğitimi ve spor yüksekokul öğrencilerinde duygusal zekâ düzeylerinin bazı değiĢkenlere göre incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi. 12(2), 99-103.
  • TORUN, N. (2011). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile duygusal zeka düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Çukurova üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
  • TUĞRUL, C. (1999). Duygusal zeka. Klinik Psikiyatri, (1), 12-20.
  • YÜKSEL, M. (2006). Duygusal zeka ve performans ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
  • YÜKSEL, M. (2006). Duygusal zeka ve performans iliĢkisi. Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
  • ZAYĠF, K. (2008). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. Yüksek lisans Tezi, Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
APA ERDEM M, İLĞAN A, ÇELİK F (2013). LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ. , 509 - 532.
Chicago ERDEM MUSTAFA,İLĞAN Abdurrahman,ÇELİK Fethullah LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ. (2013): 509 - 532.
MLA ERDEM MUSTAFA,İLĞAN Abdurrahman,ÇELİK Fethullah LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ. , 2013, ss.509 - 532.
AMA ERDEM M,İLĞAN A,ÇELİK F LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ. . 2013; 509 - 532.
Vancouver ERDEM M,İLĞAN A,ÇELİK F LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ. . 2013; 509 - 532.
IEEE ERDEM M,İLĞAN A,ÇELİK F "LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ." , ss.509 - 532, 2013.
ISNAD ERDEM, MUSTAFA vd. "LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ". (2013), 509-532.
APA ERDEM M, İLĞAN A, ÇELİK F (2013). LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ. Turkish Studies (Elektronik), 8(12), 509 - 532.
Chicago ERDEM MUSTAFA,İLĞAN Abdurrahman,ÇELİK Fethullah LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ. Turkish Studies (Elektronik) 8, no.12 (2013): 509 - 532.
MLA ERDEM MUSTAFA,İLĞAN Abdurrahman,ÇELİK Fethullah LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ. Turkish Studies (Elektronik), vol.8, no.12, 2013, ss.509 - 532.
AMA ERDEM M,İLĞAN A,ÇELİK F LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ. Turkish Studies (Elektronik). 2013; 8(12): 509 - 532.
Vancouver ERDEM M,İLĞAN A,ÇELİK F LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ. Turkish Studies (Elektronik). 2013; 8(12): 509 - 532.
IEEE ERDEM M,İLĞAN A,ÇELİK F "LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ." Turkish Studies (Elektronik), 8, ss.509 - 532, 2013.
ISNAD ERDEM, MUSTAFA vd. "LİSE ÖĞRETMENLERİNİN DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİ İLE ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ". Turkish Studies (Elektronik) 8/12 (2013), 509-532.