GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ

BOZKUS, MEHMET ALI

GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ

Mehmet Ali BOZKUŞ (Hitit Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Çorum, Türkiye)

Tarih Araştırmaları Dergisi

4 1

Yıl: 2018 Cilt: 37 Sayı: 63 Sayfa Aralığı: 135 - 169 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 15-11-2018

GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ

Öz:

İncelendiği kadarıyla Geç Ortaçağ’da Doğu Akdeniz tarihine dair yazılmış Kıbrıs merkezli kronikler için başvuru mahiyetinde Türkçe bir eser bulunmamaktadır. Sadece Şehabettin Tekindağ’ın çalışmalarında bu eserlerin bazı nüshalarının kullanıldığını görülmektedir. Tekindağ’ın ve konuyla alakalı çalışmalar yapmış olan George Hill’in eserlerinde kullandıkları metinlerin bir kısmı orijinal nüshalar bir kısmı da bu eserlerin Fransızca tercümeleridir. Ancak günümüzde ileride açıklayacağımız üzere bu kronikler ve kaynak eserlerin tenkitli baskıları yayınlanmış veya bu eserler çeşitli nüshalar karşılaştırılarak İngilizceye çevrilmiştir. Anadolu Beylikleri ve Memlükler hakkında bilgi veren bu kroniklerin en önemlileri Leontios Makhairas, Amadi, Strambaldi, Florio Bustron, George Boustronios ve Stephen deLusignan kronikleri olarak sıralanabilir. Bununla birlikte, Guillaume de Machaut ve Philippe de Mézières’in eserleri gibi Kıbrıs ve çevresiyle alakalı bilgiler veren kaynakları da burada zikretmek gerekir. Bu nedenle onları da Kıbrıs kronikleri adı altında açıklamayı uygun gördük. Bahsedilen eserler, Anadolu’nun güney sahil şeridindeki Karaman, Alâiyye ve Teke Beylerinin, Kıbrıs Lusignan Krallığı ile mücadeleleri ve Memlüklerin bölgedeki hâkimiyeti ile ilgili detaylı bilgiler ihtiva etmektedir. Bu çalışmada kroniklerin nüshaları, baskıları ve çevirileri ile ilgili olarak bilgi verilmekle birlikte, içerikleri ve tarihsel önemleri üzerinde de durulmuştur. Ayrıca fark edilen küçük çeviri ve not hataları, kronikler arasında önemli görülen bilgi farklılıkları yeri geldikçe açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

CYPRIOT ANNALS ABOUT TURKISH HISTORY WRITTEN INTHE LATE MIDDLE AGES

Öz:

İncelendiği kadarıyla Geç Ortaçağ’da Doğu Akdeniz tarihine dair yazılmış Kıbrıs merkezli kronikler için başvuru mahiyetinde Türkçe bir eser bulunmamaktadır. Sadece Şehabettin Tekindağ’ın çalışmalarında bu eserlerin bazı nüshalarının kullanıldığını görülmektedir. Tekindağ’ın ve konuyla alakalı çalışmalar yapmış olan George Hill’in eserlerinde kullandıkları metinlerin bir kısmı orijinal nüshalar bir kısmı da bu eserlerin Fransızca tercümeleridir. Ancak günümüzde ileride açıklayacağımız üzere bu kronikler ve kaynak eserlerin tenkitli baskıları yayınlanmış veya bu eserler çeşitli nüshalar karşılaştırılarak İngilizceye çevrilmiştir. Anadolu Beylikleri ve Memlükler hakkında bilgi veren bu kroniklerin en önemlileri Leontios Makhairas, Amadi, Strambaldi, Florio Bustron, George Boustronios ve Stephen de Lusignan kronikleri olarak sıralanabilir. Bununla birlikte, Guillaume de Machaut ve Philippe de Mézières’in eserleri gibi Kıbrıs ve çevresiyle alakalı bilgiler veren kaynakları da burada zikretmek gerekir. Bu nedenle onları da Kıbrıs kronikleri adı altında açıklamayı uygun gördük. Bahsedilen eserler, Anadolu’nun güney sahil şeridindeki Karaman, Alâiyye ve Teke Beylerinin, Kıbrıs Lusignan Krallığı ile mücadeleleri ve Memlüklerin bölgedeki hâkimiyeti ile ilgili detaylı bilgiler ihtiva etmektedir. Bu çalışmada kroniklerin nüshaları, baskıları ve çevirileri ile ilgili olarak bilgi verilmekle birlikte, içerikleri ve tarihsel önemleri üzerinde de durulmuştur. Ayrıca fark edilen küçük çeviri ve not hataları, kronikler arasında önemli görülen bilgi farklılıkları yeri geldikçe açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Wittek, P., Menteşe Beyliği, Çev. O. Ş. Gökyay, Ankara, 1999.
William, Archbishop of Tyre, A History of Deeds Done Beyond the Sea, Vol. I, Çev. Emily Atwater Babcock-A. C. Krey, New York, 1943.
Uzunçarşılı(oğlu), İ. H., Filip de Meziyer 1327-1405, Ondördüncü Asrın Ehl-i Salibi, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, Tercüme Eserler Bölümü, Yer No: T/0157.
Uzunçarşılı, İ. H., Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara, 2003.
Turyn, A., Dated Greek Manuscripts of the Thirteenth and Fourteenth Centuries in the Libraries of Great Britain, Dumbarton Oak Studies XVII, 1980.
Turan, O., “Orta Çağlarda Türkiye Kıbrıs Münasebetleri”, Belleten, C. XXVIII, S. 110, 1964, s. 209-227.
Templar of Tyre, The ‘Templar of Tyre’ Part III of the ‘Deeds of the Cypriots’, Çev. Paul Crawford, Aldershot, 2003.
Tekindağ, M. C. Ş., “Karamanlı’ların Gorigos Seferi (1367)” İÜEF Tarih Dergisi, 1954, C.VI, Sayı.9, s. 161-174.
Stephen de Lusignan, Lusignan Chorography and Brief General History of the Island of Cyprus (A.D. 1573), Çev. Olimpia Pelosi, Sources for he History of Cyprus, ed. Paul W. Wallace and Andreas G. Orphanides, Vol X., New York, 2001.
Solak, K., “Memlûkler ve Alâiyye”, Tarih Okulu, S. XII, s. 117-128.
Schein, S., Fideles Crucis, The Papacy, The West, and the Recover of the Holy Land 1274-1314, Oxford, 1991.
Proussis, C. M., (Review) “The Chronicle of George Boustronios, 1456-1489 by R. M. Dawkins”, Speculum, Vol. 41, No. 4 Ekim., 1966, s. 734-736.
Philippe de Mézières and His Age, Piety and Politics in the Fourteenth Century, eds. Renate Blumenfeld-Kosinski and Kiril Petkov, Brill, Leiden, 2012.
Philippe de Mézières, The Life of Saint Peter Thomas, ed. Joachim Smet, Roma, 1954.
Philip de Novare, The Wars of Frederick II Against the Ibelins in Syria and Cyprus, Çev. J. L. La Monte, M. J. Hubert, New York, 1936.
Pero Tafur, Pero Tafur Seyahatnamesi, Çev. Hakan Kılınç, Kitap Yayınevi, İstanbul. 2016.
Pegolotti, F. B. La Pratica Della Mercatura, ed. Allan Evans, Massachusetts, 1936.
Nicolaou-Konnari, A. “A New Manuscript of Leontios Makhairas’s Chronicle of the ‘Sweet Land of Cyprus’; British Library, MS Harley 1825 and the Circulation of Manuscripts of Cypriot Interest in Stuart England”, Deeds Done Beyond the Sea, ed. S. B. Edgington, H. J. Nicholson, Farnham, 2014, s. 115-134.
Mogabgab, T. A. M., Kıbrıs Yazılarına Ek M.Ö.522-M.S. 1581, Çev. Ali Çakıroğlu, Galeri Kültür Yay. Lefkoşa, 2014.
Mogabgab, T. A. H., Supplementary Excerpts on Cyprus, Or Further Materials for a History of Cyprus, III Cilt, Lefkoşa, 1941-1945.
Miller, W., (Review) “Recital Concerning the Sweet Land Of Cyprus entitled ʻChronicleʼ, By Leontios Makhairas”, The English Historical Review, Vol. 48, No.190. Nisan 1933, s. 291-292.
Mas Latrie, L., Histoire de l'ile de Chypre Sous le Règne des Princes de la Maison de Lusignan, Cilt. I-II-III, Paris, 1852-61.
Marino Sanudo, The Book of the Secrets of the Faithful of the Cross, Liber Secretorum Fidelium Crucis, Çev. Peter Lock, Farnham, 2011
Makrîzî, Kitabe’s-Süluk,li-Marifeti Düvel el-Mülûk, C.4/2, Haz. Said Abdulfettah Aşur, Kahire, 1972.
Makrîzî, Kitabe’s-Süluk,li-Marifeti Düvel el-Mülûk, C. I-3, Haz. M. Mustafa Ziyade, Kahire, 1970.
Makhairas, L., Recital Concerning the Sweet Land of Cyprus Entitled ʻChronicleʼ, Çev. Richard MacGillivray Dawkins, Vol. I-II, Oxford, 1932.
Macheras, L., Chronique de Chypre, Çev. E. Miller, C. Sathas, Paris, 1882.
Kopraman, K. Y., El-Aynî’nin Ikdu’l-Cumân’ında XV. Yüzyıla Ait Anadolu Tarihi ile İlgili Kayıtlar, Ankara Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 1971.
Kofoğlu, S., Hamidoğulları Beyliği, TTK, Ankara, 2006.
Kalkaşendi, Kitâb-ı Subhu’l-Aşâ, C. VIII. Kahire, 1915.
Jorga, N., Philippe De Mézières 1327-1405, Et La Croisade Au XIV. Siecle, Paris, 1896.
Joranson, E., (Review) “Philip de Novare: The Wars of Frederick II against the Ibelins in Syria and Cyprus by J. L. La Monte and Merton Jerome Hubert”, Speculum, Vol. 13, No. 1 (Ocak 1938), s.110-112.
İnalcık, H., “The Rise of the Turcoman Maritime Principalities in Anatolia, Byzantium, and the Crusades”, The Middle East & the Balkans Under the Ottoman Empire: Essays on Economy & Society, Bloomington, 1993.
İbni Tagrıberdi, En-Nücûmu’z-Zahire (Parlayan Yıldızlar), Çev. Ahsen Batur, İstanbul, 2013.
Histoire des Rois de Chypre de la Maison de Lusignan, traduit de L’Italien de Cavalier Henri Giblet Cypriot, Paris, 1732.
Hill, G., A History of Cyprus, Vol. II-III, Cambridge, 1972.
Heyd, W., Histoire Du Commerce Du Levant Au Moyen-Age, II, Leipzig, 1886.
Guillaume de Machaut, The Capture of Alexandria, Çev. Janet Shirley, Aldershot, 2001.
Guillaume de Machaut, La Praise d’Alexandrie ou Chroniqoue Du Roi Pierre I De Lusignan, ed. M. L. De Mas Latrie, Cenova, 1877.
Grivaud, G. “Florio Bustron, Storico del Rinascimento Cipriota” Florio Bustron, Chronique de L’ile de Chypre, Collection des Documents Inedits sur l’Histoire de France Melanges Historiques V, repr. Lefkoşa, 1998, s. VII-XI.
Grivaud, G., “‘Une Petite Chronique Chypriote du XVe siecle”, Dei Gesta per Francos: Crusade Studies in Honour of Jean Richard, ed. M. Balard, B. Z. Kedar and J. Riley-Smith. Ashgate 2001, s. 317-338.
Greek Texts of the Fourth to Thirteenth Centuries, ed. Hans A. Pohlsander, Sources for the History of Cyprus Greece and Cyprus Research Center, New York, 1999.
Golubovich, P. G., Biblioteca Bio-Bibliografica Della Terra Santa Dell’ Oriente Francescano, Vol II, Floransa, 1913.
Flemming, B., Landschaftsgeschicte von Pamphylien, Pisidien und Lykien im Spatmittelalter, Wiesbaden, 1964.
English Texts: Frankish and Turkish Periods, ed. David W. Martin, Greece and Cyprus Research Center, New York, 1998.
El-Cezeri, La Chronique de Damas, (Annees 689-698 H.), çev. J.Sauvaget, Paris, 1949.
Edbury, P. W.-Rowe, J. G., William Of Tyre - Historian of the Latin East, Cambridge, 2008.
Edbury, P., “Machaut, Mézières, Makhairas and Amadi Constructing the Reign of Peter I (1359-1369)”, Philippe de Mézières and His Age Piety and Politics in the Fourteenth Century, Brill, Leiden, 2012, s. 349-358.
Dante A., İlahi Komedya, Cehennem, Çev. Rekin Teksoy, Oğlak Yay., İstanbul, 2016.
Constantinides C. N. – Browning R., Dated Greek Manuscripts from Cyprus to the Year 1570, Cyprus Research Centre, Lefkoşa, 1993.
Cobham, C. D., Kıbrıs Yazıları M.S.23-1866, Çev. Ali Çakıroğlu-Vur Yektaoğlu, Galeri Kültür Yay. Lefkoşa, 2013.
Cobham, C. D., Excerpta Cypria Materials for a History of Cyprus, Cambridge, 1908.
Chroniques D’Amadi et de Strambaldi, Vol I-II, ed. Rene de Mas Latrie, Paris, 1893.
Chaucer, G. Canterbury Hikâyeleri, Çev. Nazmi Ağıl, YKY, İstanbul, 2015.
Cezar, M., Mufassal Osmanlı Tarihi, II. Cilt, TTK, Ankara, 2011.
Bustron, F. Chronique De L’ile de Chypre, ed. Rene de Mas Latrie, Collection des Documents Inedits sur l’histoire de France Melanges Historiques V, 1886. (repr. Lefkoşa, 1998)
Buharalı, E., “Kıbrıs’ta İlk Türkler veya Kıbrıs’ın Memlük Hâkimiyetine Girişi”, Türk Dünyası Araştırmaları, Nisan 1995, Sayı 95, s. 82-120.
Brown, M. J. A., Philippe de Mézières Order of the Passion: An Annotated Edition, Yayımlanmamış Doktora tezi, Nebraska Üniversitesi, Lincoln, 1971.
Bozkurtoğlu Özcan, Ö., “Lusignanların 1361 Yılında Antalya’yı (Adalia) İşgalinin Altında Yatan Sebepler” Cedrus, V, 2017, s. 397-409.
Boustronios, G., The Chronicle of George Boustronios 1456-1489, Çev. R. M. Dawkins, Melbourne, 1964.
Boustronios, G., A Narrative of the Chronicle of Cyprus 1456-1489, Çev. Nicholas Coureas, Texts and Studies in the History of Cyprus LI, Sources for the History of Cyprus, ed. Paul W. Wallace and Andreas G. Orphanides Vol. XIII, Lefkoşa, 2005.
Bliznyuk, S. (Review) “Actes de Famagouste du notaire Genois Lamberto di Sambuceto(decembre 1299-septembre 1300)”, Mediterranean Historical Review, 29, 1, 2014, s. 92-94.
Bertrandon De La Broquiere’in Deniz Aşırı Seyahati, ed. Ch. Schefer, Çev. İlhan Arda, İstanbul, 2000.
Başkan, Y., Karamanoğulları Beyliği (Alâ’ed-din Ali Bey Dönemi 1357-1398), İnönü Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya, 1999.
Ayaz, F. Y., Memlük-Kıbrıs İlişkileri Kıbrıs’ta İlk Türk Hâkimiyeti, TTK. Ankara, 2016.
Ayan, N., Haçlı Seferleri’nde Kıbrıs’ın Rolü (1191-1310), Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2014.
Atun, A., Milat Öncesinden Günümüze Kıbrıs Tarihi Üzerine Belgeler, III Cilt, Samtay Vakfı Yay., Mağusa, 2005-2007.
Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi III, Anadolu Selçukluları Gününde Mevlevi Bitikleri 5, Çev. Feridun Nâfiz Uzluk, Ankara, 1952.
Amadi, The Chronicle of Amadi, Cyprus Research Centre Texts and Studies in the History of Cyprus LXXIV, Çev. Nicholas Coureas, Peter Edbury, Lefkoşa, 2015.
Altan, E., “Kıbrıs Haçlı Krallığı (1191-1489)” Türkler, ed. H. C. Güzel, K. Çiçek S. Koca, C. 6, Ankara, 2002, s. 695-700.
Κ. Ν. ΣΑΘΑ, ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, ΤΟΜΟΣ Β., Εν Βενετια, 1873.

APA	BOZKUS M (2018). GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ. , 135 - 169.
Chicago	BOZKUS MEHMET ALI GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ. (2018): 135 - 169.
MLA	BOZKUS MEHMET ALI GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ. , 2018, ss.135 - 169.
AMA	BOZKUS M GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ. . 2018; 135 - 169.
Vancouver	BOZKUS M GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ. . 2018; 135 - 169.
IEEE	BOZKUS M "GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ." , ss.135 - 169, 2018.
ISNAD	BOZKUS, MEHMET ALI. "GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ". (2018), 135-169.

APA	BOZKUS M (2018). GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ. Tarih Araştırmaları Dergisi, 37(63), 135 - 169.
Chicago	BOZKUS MEHMET ALI GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ. Tarih Araştırmaları Dergisi 37, no.63 (2018): 135 - 169.
MLA	BOZKUS MEHMET ALI GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ. Tarih Araştırmaları Dergisi, vol.37, no.63, 2018, ss.135 - 169.
AMA	BOZKUS M GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ. Tarih Araştırmaları Dergisi. 2018; 37(63): 135 - 169.
Vancouver	BOZKUS M GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ. Tarih Araştırmaları Dergisi. 2018; 37(63): 135 - 169.
IEEE	BOZKUS M "GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ." Tarih Araştırmaları Dergisi, 37, ss.135 - 169, 2018.
ISNAD	BOZKUS, MEHMET ALI. "GEÇ ORTAÇAĞ’DA TUTULMUŞ TÜRK TARİHİNE DAİR KIBRIS KRONİKLERİ". Tarih Araştırmaları Dergisi 37/63 (2018), 135-169.