Yıl: 2017 Cilt: 32 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 459 - 490 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI

Öz:
Osmanlı diplomasisine Moskof olarak geçen Rusya ile olan ilişkiler, Kırım Hanı'nın aracılığıyla II. Mehmed zamanında ticarete dayalı dostane temelli başlamış ve zamanla daha ziyade Kırım üzerindeki hâkimiyet mücadelesinden dolayı çatışmalı bir hale dönüşmüştü. II. Katerina dönemi Osmanlı-Rus siyasi ilişkilerinde önemli bir dönemi oluşturmaktaydı. Zira bu dönemdeki Rus dış politikası, Osmanlı Devleti'ni ortadan kaldırıp yerine İstanbul merkezli bir Rum Devleti kurmaya odaklanmıştı. Bu çalışmada 1787-1792 Osmanlı-Rus ve Avusturya savaşının nedenleri, savaş sonucunda Rusya'yla imzalanan Yaş Antlaşması ve bu antlaşmanın imzalanma sürecinde Avrupa devletlerinin katkısı ele alınmıştır. Çalışmanın ana kaynaklarını Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan belgeler ile Londra Parlamento Arşivi'nde bu antlaşmaya dair tutulan kayıtlar oluşturmaktadır. Her iki arşivde bulunan kayıtlar kullanılarak Osmanlı-Rus tarihsel ilişkilerinin bir kesiti değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Siyasi Bilimler

Changing Balances During The 1787-1792 Ottoman-Russian And The Treaty Of Jassy

Öz:
Changing Balances During The 1787-1792 Ottoman-Russian And The Treaty Of Jassy Relations with Russia which is known in Ottoman diplomacy as Moskofstarted as a commerce relation on friendly terms by way of Crimean Khan during the reign of Mehmed the 2nd which over time transformed into a conflicting relation due to the struggle for dominance over Crimea. The age of Katerina the 2nd was a significant period for the Ottoman-Russian political relations. Because the Russian foreign policy during this time was focused on eliminating the Ottoman Empire and founding an Istanbul based Byzantine Empire. In this study, the causes for the 17871792 war between Ottoman-Russia and Austria, Treaty of Jassy that took place after the war and the contributions of European states during this treaty period have been taken into consideration.In the course of the agreement, especially Britain and Prussia's efforts to protect the territorial integrity of the Ottoman State as diplomatic attitudes and mediator states have been elaborated on the basis of correspondence. As a result of the efforts of the mediatory states, the Treaty of Jassy was signed between the Ottoman State and Russia on January 10, 1792, and thus the ongoing war with Russia was concluded.The main resources of the study are comprised of documents in the Presidential Ottoman Archives along with the records on this treaty found in the London Parliament Archive. The records in both archives were used for evaluating a cross-section of the historical relationship between Ottoman-Russia.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Siyasi Bilimler
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ali Emiri Tasnifi, Sultan Selim III, (AE. SSLM. III)
  • Ali Emiri Tasnifi, Sultan Abdühhamid I, (AE. SABH. I)
  • Cevdet Askeriye (C. AS)
  • Cevdet Dâhiliye (C. DH)
  • Cevdet Hariciye (C. HR)
  • Cevdet Bahriye (C. BH)
  • Cevdet Saray (C. SM)
  • Hatt-ı Hümayun (HAT)
  • Divan-ı Hümayun Düvel-i Ecnebiye Kalemi (A.DVN. DVE.)
  • Mühimme Defteri (A. DVNS. MHM. d.)
  • Nâme-i Hümâyün Defteri (A. DVNS. NMH. d.)
  • Mühimme-i Asâkir (A. DVNSASK. MHM. d.)
  • İbnülemin Hariciye (İE. HR)
  • Hariciye Nezareti Siyasi (HR.SYS)
  • National Archives, London Parliamentary Archives ( NA, LPA.)
  • Câvid Ahmed Câvid, Hadîka-i Vekâyi', (haz. Adnan Baycar), TTK Yay., Ankara 1998.
  • Câvid Ahmed Cavid, Osmanlı Rus İlişkileri Tarihi, Ahmed Cavid Bey'in Müntehabâtı, (haz. Adnan Baycar), İstanbul 2004.
  • Cevdet Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, IV, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul 1309.
  • Cevdet Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, V, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul 1309.
  • Vâsıf Ahmet Vâsıf Efendi, Mehâsinü'l- Âsâr ve Hakaikü'l- Ahbâr, (haz. Mücteba İlgürel) Ankara, 1994.
  • Câbî Câbî Ömer Efendi, Câbî Tarihi, (haz. M. Ali Beyhan), TTK Yay., Ankara 2003.
  • Kesbî Mustafa Kesbî, İbretnümâ-yı Devlet, (haz. Ahmet Öğreten), TTK Yay., Ankara 2002.
  • Nuri Paşa Mustafa Nuri Paşa, Netâyic'ül-Vukuât, IV, İstanbul 1307.
  • Katerina Katerina Tarihi 2010, (haz. Mehmet Mercan), Ankara.
  • Rûznâme III. Selim'in Sırkâtibi Ahmed Efendi Tarafından Tutulan Rûznâme, ( haz. V. Sema Arıkan) TTK Yay., Ankara, 1993.
  • Said Galib Mehmed Said Galib, Mükâleme Mazbatası, C. IV, İstanbul 1854.
  • Muâhedât Muâhedât Mecmûası, I, TTK Yay., Ankara 2008.
  • Muâhedât Muâhedât Mecmûası, IV, TTK Yay., Ankara 2008.
  • Acar 2004 Kezban Acar, Başlangıçtan 1917 Bolşevik Devrimi'ne Kadar Rusya Tarihi, Nobel Yay., Ankara.
  • Acar 2014 Kezban Acar, Ortaçağ'dan Sovyet Devrimi'ne Rusya, İletişim Yay., İstanbul.
  • Aksan 2017 Virginia H. Aksan, Kuşatılmış Bir İmparatorluk Osmanlı Harpleri 1700-1870, (çev. Gül Çağalı Güven), İş Bankası Yay., İstanbul.
  • Armaoğlu 2013 Fahir Armaoğlu, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789-1914,
  • Ataç 1952 A. Muhtar Ataç, Rusya Tarihi, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
  • Bağçeci 2014 Yahya Bağçeci, "İngiltere Başbakanı Genç William Pitt ve Özi Krizi", Tarihin Peşinde, Sayı:12, s. 359-379.
  • Bayram 2014 Ü. Filiz Bayram, Enverî Târîhi: Üçüncü Cild (Metin ve Değerlendirme), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, (Yayımlanmamış Doktora Tezi),
  • Baysun 1997 M. Cavit Baysun, "Abdülhamid I", İA, I, M.E.B. Devlet Kitapları, Eskişehir, 73-76.
  • Berkok 1958 İsmail Berkok, Tarihte Kafkasya, İstanbul Matbaası, İstanbul.
  • Beydilli 1984 Kemal Beydilli, 1790 Osmanlı-Prusya İttifâkı (Meydana Gelişi Tahlili-Tatbiki), İstanbul Üniversitesi Yay., No: 3264, İstanbul.
  • Beydilli 1999 Kemal Beydilli, "Küçük Kaynarca'dan Yıkılışa", Osmanlı Devleti Tarihi, (IRCICA), C.I, İstanbul, s.64-135.
  • Beydilli 2009 Kemal Beydilli, "III. Selim", TDV İA, C.36, İstanbul, s. 420- 425.
  • Beydilli 2013 Kemal Beydilli, "Ziştovi Antlaşması", TDV İA, C. 44, İstanbul, 467-472.
  • Beydilli 20 13 Kemal Beydilli, "Yaş Antlaşması", TDV İA, C.43, İstanbul, s. 343-347. Black 1994 J. Black, British Foregin Policy in an Age of Revolutions 1783 1793, Cambridge University Press, Cambridge.
  • Bronza 2010 Boro Bronza, "The Habsburg Monarchy and The Projects for Division of the Ottoman Balkans 1771-1788", Empires and Peninsulas, Southeastern Europe between Karlowitz and the Peace of Adrianople 1699-1829, (ed. Palamen Mitev vd.), Berlin, s. 51-62.
  • Çıtırık 2014 Hacer Çıtırık, 4 Numaralı Name-i Hümayun Defteri Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi (H. 1203-1206/M. 1788- 1792), Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kilis.
  • Danişmend 1994 İsmail Hamdi Danişmend, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C.IV, Türkiye Yay., İstanbul.
  • Erim 1953 Nihat Erim, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, C. I, TTK. Yay.
  • Goryanof 2006 Sergey Goryanof, Rus Arşiv Belgelerine Göre Boğazlar ve Şark Meselesi, (haz. Ali Ahmetbeyoğlu, İshak Keskin), Ötüken Yay., İstanbul.
  • Gürsel 1968 Haluk F. Gürsel, Tarih Boyunca Türk- Rus İlişkileri, Ak Yay., İstanbul.
  • Hosking 2011 Geoffrey Hosking, Rusya ve Ruslar Erken Dönemden 21. Yüzyıla, İletişim Yay., İstanbul.
  • İnalcık 1992 Halil İnalcık, "Kırım", TDV İA, XXV, İstanbul, 450-458.
  • İnalcık 1999 Halil İnalcık, "Osmanlı-Rus İlişkileri 1492-1700", İstanbul, 343-347.
  • Jorga 2005 Nicolae Jorga, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C.V, (çev. Nilüfer Epçeli), Yeditepe Yay., İstanbul.
  • Karal 1999 Enver Ziya Karal, Selim III'ün Hatt-ı Hümayunları, TTK. Yay., Ankara.
  • Karal 2011 Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, (Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Fermanı 1789-1856), I, TTK Yay., Ankara.
  • Köse 1999 Osman Köse, "XVIII. Yüzyıl Osmanlı-Rus Münasebetleri", Osmanlı, C.I, (ed. Güler Eren), Yeni Türkiye Yay., Ankara, s. 536-549.
  • Krana Osmanlı- Rus Savaşları, Selenge Yay., İstanbul.
  • Kurat 2011 Akdes Nimet Kurat, Türkiye ve Rusya (1798-1919),Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
  • Kurat1999 Akdes Nimet Kurat, Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917'ye Kadar, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
  • Kuzucu 2013 Serhat Kuzucu, Kırım Hanlığı ve Osmanlı-Rus Savaşları 1787- 1792, Selenge Yay., İstanbul.
  • Kuzucu 2012 Serhat Kuzucu, "XVIII. Yüzyıl Son Çeyreğinde Osmanlı Avusturya Siyasi İlişkileri ve Ziştovi Antlaşması (II. Josef ve II. Leopold Dönemi)", History Studies International Journal of History, C. IV, Sayı: Özel Sayı, 251-261.
  • Lee 2004 Stephen J. Lee, Avrupa Tarihinden Kesitler 1494-1789, (çev. Ertürk Demirel), Dost Kitapevi, Ankara.
  • Meram 1969 Ali Kemal Meram, Türk-Rus İlişkileri Tarihi, Kitaş Yay., İstanbul.
  • Mozgfesky 1935 Mozgfesky, Rus Karadeniz Filosu Tarihi, (çev. Fevzi Kurtoğlu), İstanbul.
  • Novoseltsev 1999 A. P. Novoseltsev, "XV. Yüzyıl İle XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Rus-Türk İlişkileri", Türk Rus İlişkilerinde 500 Yıl, (12-14 Aralık), TTK. Yay., Ankara, 73-78.
  • Öztürk 2010 Mustafa Öztürk, "Batılı Devletlerin Osmanlı Üzerindeki Politikaları ve Bunun Osmanlı Dış Politikasına Etkisi (19. Yüzyıl)", Türk Dış Politikası Osmanlı Dönemi II, (ed. Mustafa Bıyıklı), Gökkubbe Yay., İstanbul, 347-381.
  • Potemkin 1812 Grigorii Aleksandrovich Potemkin, Memoirs of The Life of Prince Potemkin, London.
  • Pritsak 1999 Omeljan Pritsak, "1491-1532 Yıllarında Osmanlı- Moskova İlişkileri", Türk Rus İlişkilerinde 500 Yıl, (12-14 Aralık), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 65-71.
  • Ragsdale 2006 Hugh Ragsdale, "Russian Foreign Policy 1725 1815", The Cambridge History of Russia, Imperial Russia 1689-1917, Vol. II, (Edited by Dominic Lieven), Cambridge University Press, 504-529.
  • Ramboud 1900 Alfred Ramboud, Russia, New York, 113-114.
  • Schwarcz 2010 Iskxa Schwarcz, "The Loyal Ally: Russian Troops in the Army of Eugene of Savoy as a Historical Problem", Empires and Penınsulas, Southeastern Europe between Karlowitz and the Peace of Adrianople 1699-1829, (ed. Palamen Mitev vd.), Berlin, s.43-50.
  • Riasanovsky ve Steinberg 2014 Nicholas V. Riasanovsky, Mark D. Steinberg, Rusya, Tarihi, (çev. Figen Dereli), İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
  • Sertoğlu 2011 Midhat Sertoğlu, Mufassal Osmanlı Tarihi, Cilt V, TTK Yay.,Ankara.
  • Shaw 2008 Stanford J. Shaw, Eski ve Yeni Arasında Sultan III. Selim Yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu, (çev. Hür Güldü), İstanbul.
  • Şahin 2010 Hasan Şahin, "Osmanlı Devleti'nin Rusya'ya Yönelik Dış Politikası (18. Yüzyıl)" Türk Dış Politikası Osmanlı Dönemi II, (ed. Mustafa Bıyıklı), Gökkubbe Yay., İstanbul, s. 281-307.
  • Şirokorad 2009 A.B. Şirokorad, Rusların Gözünden 240 Yıl Kıran Tarihi, C. VI, (çev. Nilüfer Epçeli), Yeditepe Yay., İstanbul.
  • Thomson 1947 Glaby Scott Thomson, Catherina The Great and The Expansion of Russia, Vol. II, London.
  • Uçarol 1993 Rıfat Uçarol, "1787-1791,1792 Osmanlı-Rus, Avusturya Savaşları ve Sonuçları", Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Çağ Yay., C.XI, İstanbul, 221-246.
  • Uçarol 2015 Rifat Uçarol, Siyasi Tarih (1789-2014), Der Yay., İstanbul.
  • Uzunçarşılı 1980 İsmail Hakkı Uzunçarşılı,"Kaynarca Muahedesinden Sonraki Durum İcabı Karadeniz Boğazının Tahkimi", Belleten, C.XLIV, Sayı: 175, s. 511-533.
  • Uzunçarşılı 1988 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV/I, Türk Tarih KurumuYay., Ankara.
  • Yalçınkaya 2002 Mehmet Alaadin Yalçınkaya, "XVIII. Yüzyıl: Islahat, Değişim ve Diplomasi Dönemi (1703-1789)", Türkler, XII, (ed. Güler Eren), Yeni Türkiye Yay., Ankara, 479-511.
  • Yurdusev 1999 Esin Yurdusev, "Osmanlı İmparatorluğu, Rusya ve Hindistan Üçgeninde İngiltere'nin Boğazlar Politikası", Belleten, Cilt LXIII, Sayı: 237, s. 559-595.
  • Yücel ve Sevim 1992 Yaşar Yücel - Ali Sevim, Türkiye Tarihi IV, Ankara.
  • Zinkeisen 2011 Johann Wilhelm Zinkeisen, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. VI, (çev. Nilüfer Epçeli), Yeditepe Yay., İstanbul.
APA KOÇAK Z (2017). 1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI. , 459 - 490.
Chicago KOÇAK ZÜLFİYE 1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI. (2017): 459 - 490.
MLA KOÇAK ZÜLFİYE 1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI. , 2017, ss.459 - 490.
AMA KOÇAK Z 1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI. . 2017; 459 - 490.
Vancouver KOÇAK Z 1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI. . 2017; 459 - 490.
IEEE KOÇAK Z "1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI." , ss.459 - 490, 2017.
ISNAD KOÇAK, ZÜLFİYE. "1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI". (2017), 459-490.
APA KOÇAK Z (2017). 1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI. Tarih İncelemeleri Dergisi, 32(2), 459 - 490.
Chicago KOÇAK ZÜLFİYE 1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI. Tarih İncelemeleri Dergisi 32, no.2 (2017): 459 - 490.
MLA KOÇAK ZÜLFİYE 1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI. Tarih İncelemeleri Dergisi, vol.32, no.2, 2017, ss.459 - 490.
AMA KOÇAK Z 1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI. Tarih İncelemeleri Dergisi. 2017; 32(2): 459 - 490.
Vancouver KOÇAK Z 1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI. Tarih İncelemeleri Dergisi. 2017; 32(2): 459 - 490.
IEEE KOÇAK Z "1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI." Tarih İncelemeleri Dergisi, 32, ss.459 - 490, 2017.
ISNAD KOÇAK, ZÜLFİYE. "1787-1792 OSMANLI RUS SAVAŞINDA DEĞİŞEN DENGELER VE YAŞ ANTLAŞMASI". Tarih İncelemeleri Dergisi 32/2 (2017), 459-490.