Yıl: 2018 Cilt: 0 Sayı: 85 Sayfa Aralığı: 129 - 145 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi

Öz:
19. yüzyıl mutasavvıflarından Mehmed Murad Nakşibendî, yaşadığı dönemde İstanbul'daki en önemli Mesnevîhân'dır. Osmanlıda Nakşîlik ve Mevlevîlik arasındaki yakınlaşmaya büyük ölçüde katkı sağlamış bir şahsiyettir. Kendi zamanında, hem devlet adamları yanında hem de şeyh ve dervişler arasında saygın bir yere sahiptir. Sultan Abdulmecid'in katılımıyla bir Dârü'l-Mesnevî kurmuş, burada birçok ünlü Mesnevîhân'a icâzet vermiştir. Aynı zamanda Murad Molla Tekkesi'nin şeyhi, Murad Molla Kütüphanesi'nin baş hafız-ı kütübüdür. Müderrisliğinin yanı sıra, birçok telif eseri bulunan Mehmed Murad Nakşibendî'nin başyapıtı Hülâsatü'ş-Şürûh ismiyle Mesnevî'nin tamamına yazdığı şerhtir. Türk edebiyatında Mesnevî'nin tamamına sadece yedi kişi tarafından şerh yazılmıştır. Şârihlerden sadece Mehmed Murad, Nakşî'dir. 6 cilt, 1420 varaklık bu kapsamlı eser, Mesnevî'nin bir Nakşî mutasavvıf gözüyle yorumu açısından diğer Mesnevî şerhleri arasında ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Mehmed Murad Nakşibendî'nin, eserinin satır aralarında Nakşîlik ve Mevlevîliğe ait birçok unsuru karşılaştırdığı görülmektedir. Özellikle Mevlevîlikteki semâ âyinleri ile ilgili çarpıcı eleştiri ve yorumlarda bulunmuştur.
Anahtar Kelime:

Only and Completed Masnavi Commentary Written in Nakshi Point of View and Mehmed Murad Nakşibendî

Öz:
Mehmed Murad Nakşibendî is the most powerful Masnavihan in 19th century. In their own time, he had a respectable place among the dignitaries and dervishes. Mehmed Murad is a figure who significantly contributed to the rapprochement between Nakshi and Mawlawi in his time. TheDaral-Masnavi (Masnavi Reading House) was established thanks to the support ofSultan Abdülmecid. In this house, many famousMasnavihangot hot Masnevihan’s diploma.Mehmed Murad wrote numerous copyrighted works. His masterpiece is the Hülâsatü’ş-Şürûh named, six volumes and 1420 sheets Masnavi commentary. This comprehensive work, through the eyes of the Nakşî sufi interpretation of the terms of Masnavi has a distinguished place among the other Masnavi commentaries. However,there is nota serious studyonHülâsatü’ş-Şürûh. This work is not known by scholars.The written complete commentary of Masnavi in Turkish is only seven. These seven commentators are Mawlawi, but only Mehmed Murad is Nakshi.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Ahmed Cevdet Paşa: Tezâkir (Tetimme, 40),(haz. Cavid Baysun), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.Ahmed Lûtfî Efendi: Vak’anüvîs
  • Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi VI-VII-VIII, (haz. Yücel Demirel), YKY, İstanbul 1999.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Cevdet-Evkaf, Dosya No. 460, Gömlek No. 23291.
  • Bursalı Mehmed Tahir: Osmanlı Müellifleri, (haz. A. Fikri Yavuz, İsmail Özen), Meral Yay., İstanbul.
  • Davud Fatin, Tezkire-i Hatîmetü’l-Eşâr,İstanbul 1867.
  • DEMİREL, Şener: “Mesnevî‟nin Türkçe Şerhlerinde Ney Metaforu”, TürkKültürü Edebiyatı ve Sanatında Mevlânâ ve Mevlevîlik-Bildiriler, SÜMAM Yay., Konya, 2007.
  • DİA, “Murad Nakşibendî” mad., c. 32, İstanbul 1991
  • Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, “Murad Molla Tekkesi ve Kütüphanesi” mad., Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Yay., 1994.
  • Fatma Aliye Hanım: Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, (haz. Metin Hasırcı), Pınar Yay., İstanbul 1994.
  • GÖKMAN, Muzaffer: Murat Molla Hayatı Kütüphanesi ve Eserleri, İstanbul Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1943.
  • GÖLPINARLI, Abdülbaki: Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, İnkılap ve Ata Kitabevleri, İstanbul 1983.
  • GÜLEÇ, İsmail: Türk Edebiyatında Mesnevî Tercüme ve Şerhleri, Pan Yay., İstanbul 2008.
  • GÜNTAN, Zekiye: “XIX. Yüzyıl İstanbul Mutasavvıflarından Muhammed Murad Nakşibendî Ve Hülâsatü‟ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinden İlk 1001 Beytin Tahlili”, (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya 2009.
  • Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ-II, (çev. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz), Kitabevi, İstanbul 2006.
  • İPŞİRLİ, Mehmet: “Şeyhülislâm Minkarizâde Yahya Efendi”, Mübahat S. Kütükoğlu‟na Armağan, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 2006.
  • KARA, Mustafa: Müceddidiye’nin Osmanlı Dünyasındaki İlk Meşaleleri, Yeni Dünya Dergisi, Mayıs 2004.
  • KÖSE, Davut: “Molla Murad ve Dîvânı”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Üniversitesi, İstanbul 2008.
  • Mehmed Murad Nakşibendî: Hülâsatü’ş-Şürûh I, Süleymaniye Ktp., Yazma Bağışlar, No. 165,168.
  • Mehmed Murad Nakşibendî, Hülâsatü’ş-Şürûh-I, İstanbul Üniversitesi Ktp., No. TY 6309.
  • Mehmed Murad Nakşibendî, Mâ Hazar, Süleymaniye Ktp., Mehmed Ârif Koleksiyonu No. 260.
  • Mehmed Murad Nakşibendî, Şerh-i Tuhfe-i Şâhidî, Süleymaniye Ktp. Dârü‟l-Mesnevî Koleksiyonu, No. 568.
  • Mehmed Murad Nakşibendî: Dîvân, Süleymaniye Ktp., Mehmed Ârif-Mehmed Murad Koleksiyonu, No. 149.
  • Mehmed Murad Nakşibendî: Mâ Hazar, Süleymaniye Ktp., Mehmed Ârif Koleksiyonu, No. 260.
  • Mehmed Murad Nakşibendî: Tercüme-i Ahvâl-i Beyzâde Mustafa Efendi, Süleymaniye Ktp., Murad Buhârî Koleksiyonu, No. 155.
  • Mehmet Süreyya: Sicill-i Osmânî, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1311.
  • ÖZDİL, Hatice: “Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi”, II. Uluslararası Mesnevî Sempozyumu, Van Yüzüncü Yıl Üniv., Van, 24 Mayıs 2013.
  • ÖZDİL, Hatice: “Tasavvuf Edebiyatı Terminolojisi Açısından Mehmed Murad Nakşibendî‟nin Şerhleri” (Doktora Tezi), Fatih Üniversitesi, İstanbul 2013.
  • Şemseddin Sâmî, Kâmûsu’l-A’lâm, İstanbul 1945,
  • ŞİMŞEK, Halil İbrahim: “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Tasavvufunda Müceddidiyye Hareketi”, (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara 2002.
  • ŞİMŞEK, Halil İbrahim: Osmanlı’da Müceddidilik, Suf Yay., İstanbul 2004.
  • TORUN, Ahmet Semih: Şeyh Muhammed Buhârî Tekkesi Hazîresi Üzerine Bir Değerlendirme, Vakıflar Dergisi, Aralık 2010.
APA ÖZDİL H (2018). Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi. , 129 - 145.
Chicago ÖZDİL HATİCE Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi. (2018): 129 - 145.
MLA ÖZDİL HATİCE Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi. , 2018, ss.129 - 145.
AMA ÖZDİL H Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi. . 2018; 129 - 145.
Vancouver ÖZDİL H Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi. . 2018; 129 - 145.
IEEE ÖZDİL H "Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi." , ss.129 - 145, 2018.
ISNAD ÖZDİL, HATİCE. "Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi". (2018), 129-145.
APA ÖZDİL H (2018). Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 0(85), 129 - 145.
Chicago ÖZDİL HATİCE Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 0, no.85 (2018): 129 - 145.
MLA ÖZDİL HATİCE Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, vol.0, no.85, 2018, ss.129 - 145.
AMA ÖZDİL H Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2018; 0(85): 129 - 145.
Vancouver ÖZDİL H Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2018; 0(85): 129 - 145.
IEEE ÖZDİL H "Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi." Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 0, ss.129 - 145, 2018.
ISNAD ÖZDİL, HATİCE. "Mehmed Murad Nakşibendî ve Nakşî Gözüyle Yazılmış Tek, Tam Mesnevî Şerhi". Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 85 (2018), 129-145.