Yıl: 2014 Cilt: 9 Sayı: 10 Sayfa Aralığı: 5 - 17 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ

Öz:
İstanbul'un Laleli Semti'nde bulunan Koca Ragıb Paşa Kütüphanesi, Osmanlı sadrazamlarından ve divan şairlerinden Ragıb Paşa tarafından 1763 yılında yaptırılan külliyenin bir parçasını oluşturmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı yönetiminde olan kütüphane, 2010 yılında restore edilmiştir. Yapının restorasyonu sırasında ele geçen 18. yüzyıl Osmanlı cam ve revzen örnekleri çeşitli arkeometrik yöntemlerle incelenmiştir. Öncelikle örneklerin fiziksel durumları incelenmiş, kalınlık ve renkleri kromametrik olarak tanımlanmış, fotoğraflanarak belgelenmiş ve kataloglanmıştır. Camların üretim teknolojileri hakkında bilgiler hem görsel hem de binoküler mikrokop altında incelenerek elde edilmiştir. Revzen örneğinin ince kesiti hazırlanarak, optik mikroskop ile incelenmiştir. Örneklerin element içerikleri X-Işınları Fluoresans Spektroskopisi (PED-XRF) yöntemiyle belirlenmiştir. Arkeometrik analizlerin sonuçlarına göre; revzen örneği alçı içerikli, cam örnekler de tipik soda-kireç cam yapısındadır. Cam örneklerin Ca ve Si içeriklerinin alışılagelen üretim oranlarından daha düşük oluşu zaman içinde camın bozulmaya uğradığının bir işaretidir. Örneklerde belirlenen düşük orandaki SiO2, sadece düşük mekanik dayanım ve dayanıklılığa değil aynı zamanda ortalama ve düşük pişirim sıcaklığına işaret etmektedir. Cam örneklerin benzer orandaki Al2O3içerikleri, örneklerin en fazla iki ham madde kaynağından elde edilmiş olmalıdır. Örneklerde hammadde olarak kullanılan kumun deniz kumu olduğu, alkali olarak da yalnızca sodanın kullanıldığı anlaşılmıştır. Örneklerin yüksek K2O içerikleri üretimlerinde bitki külü kullanılmış olmalıdır. Camlarda renk veren birincil elementlerin Fe, Co, Mn ve Cu ile Cr, Pb, Sn Sb ve As olduğu belirlenmiştir
Anahtar Kelime:

ARCHAEOMETRICAL ANALYSES OF ISTANBUL KOCA RAGIB PASHA LIBRARY GLASSES

Öz:
Koca Ragib Pasha Library which was built by Ottoman minister and poet Ragib Pasha in 1763 as a part of complex was located at Laleli district in Istanbul. The library, directed by Ministry of Cultural and Tourism, was restorated in 2010. During the restoration, the 18th century Ottoman glass samples and revzen (window frame) were revealed from the library and were analised by using various archaeometrical methods. The samples were primarily visually analised with their physical conditions and their thickness and colours were determined by choromametric analysis. Then the samples were photographically documented and catalogged. The production techniques of the glass samples were also determined visually under microscope. The thin section of the sample revzen was prepared and analysed petrographically under the optical microscopy. The elemental compositons of the samples were analysed by the spectroscopic methods of X-Ray Fluorescence Spectroscopy. Complementary results showed that the revzen samples are in gypsum and the glass samples are the typical soda-lime type. However, the Ca and Si content of the samples were a bit lower than the expected values that might be the reason of decomposition of the glasses when the time being. It was understood that the origin of the raw material was the sea sand and soda was the only alkaline source of the glasses. The low SiO2 content of the samples pointed out that not only the low mechanical strenght and durability, but also have moderate or low fluxing temperature. The similar rates of Al2O3 content of the glass samples addressed at most two source of the raw materials. The high content of the K2O of the samples showed that the plant ash should also be added for the samples. The primary colour related elements were Fe, Co, Mn and Cu with Cr, Pb, Sn, Sb and As for the glasses
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • AKYOL, A.A., GÜRAY, Ç.G., KADIOĞLU, Y.K., DEMİRCİ, Ş., 2009, Elaiussa-Sebaste Cam Örnekleri Arkeometrik Çalışmaları, 24. Archaeometry Results Meeting, T.R. Ministry of Culture and Tourism Publication Nr: 3173 / General Directorate of Cultural Properties and Museums Publications Nr: 132, Ankara, 13-28.
  • AKYOL, A.A., KADIOĞLU, Y.K., DEMİRCİ, Ş., ÖZGÜMÜŞ, Ü., 2012, İstanbul Yeni Cami Hünkar Kasrı Camları Üzerine Arkeometrik Çalışmalar, ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Arkeometri Anabilim Dalı 2. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı – Türkiye Arkeolojisi’nde Cam: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar, 6-8 Ekim 2011, Ankara, s. 159-171.
  • BAKIRER, Ö., 1985, Cam Buluntuların Değerlendirilmesinde Arkeometrik Araştırmaların Önemi, VII. Kazı Sonuçları, I. Arkeometri Toplantısı, Kültür Bakanlığı, Ankara, Mayıs 1984, Bildiriler. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara: Kültür Bakanlığı, s. 61-67.
  • BEŞER, E., UZUN, A., DEMİRCİ, Ş., AKYOL, A.A., KADIOĞLU, Y.K., 2010, Archaeometry of the Glass from Alanya, Late Antique/Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean, (Ed. Ergün Laflı), Published by TÜBİTAK, 213-233.
  • BAMFORD, C.R., 1977, Colour Generation and Control in Glass, Elsevier Scientific Publishing Co., Amsterdam.
  • BAMFORD, C.R., 1962, The Application of the Field Theory to Colored Glasses, Physics and Chemistry of Glasses 3, 189-202.
  • FREESTONE, I.C., LESLIE, K. A., THIRLWALL, GORIN-ROSEN, Y., 2003, Strontium Isotopes in the Investigation of Early Glass Production: Byzantine and Early Islamic Glass from the Near East, Archaeometry, Vol. 45, No. 1, p. 19-32.
  • JOHNSON, D.M., HOOPER, P.R., CONREY, R.M., 1999, XRF Analysis of Rocks and Minerals for Major and Trace Elements on a Single Low Dilution Li-tetraborate Fused Bead: Advances in X-ray Analysis, Vol. 41, 843-867.
  • KERR, P.F., 1977, Optical Mineralogy, McGraw-Hill Co. First Ed’n., New York.
  • LA TOUR, T.E., 1989, Analysis of Rocks Using X-ray Fluorescence Spectrometry, The Rigaku Journal Vol. 6, No.1,. 3-9.
  • OHNO, Y., 2007, Spectral Colour Measurement, in CIE Colorimetry: Understanding the CIE System, J. Schanda, Ed., Ch. 5., Wiley, New York.
  • POLLARD, A.M. and HERON, C., 1996, Archaeological Chemistry, The Royal Society of Chemistry, Cambridge.
  • RAPP, G., 2002, Archaeomineralogy, Springer-Verlag, Berlin.
  • RASMUSSEN, S.C., 2012. How Glass Change the World - the History and Chemistry of Glass from Antiquity to the 13th Century. USA, Springer Publication.
  • SHACKLEY, M.S. (Ed.), 2011, X-Ray Fluorescence Spectrometry (XRF) in Geoarchaeology, DOI 10.1007/978-1-4419-6886-9-2, Springer Publication.
  • SILVESTRI, A., MOLIN, G., SALVIULO, G., 2005, Roman and Medieval Glass from the Italian Area: Bulk Characterization and Relationship with Production Tecniques, Archaeometry, Vol. 47, No. 4, 797-816.
  • SILVESTRI, A., MOLIN, G., SALVIULO, G., SCHIEVENIN, R., 2006, Sand For Roman Glass Production: An Experimental And Philological Study On Source Of Supply, Archaeometry, Vol.48, No. 3, 415-432.
  • SILVESTRI, A., 2008, The Coloured Glass of Iulia Felix, Journal of Archaeological Science, Vol. 35, 1489-1501.
  • TITE, M.S., SHORTLAND, A.J., MANIATIS, Y., KAVOUSSANAKİ, D., HARRIS, S.A., 2006, The Composition of the Soda-Rich and Mixed Alkali Plant Ashes Used in the Production of Glass, Journal of Archaeological Science, Vol. 36, 1284-1292.
  • UYSAL, Z., 2013, Kubad Abad Kazılarında (2005-2010) Bulunan Cam Kadehler, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/3, Winter 2013, p. 609-623.
APA AKYOL A, KADIOGLU Y, ÖZGÜMÜŞ Ü, KANYAK S (2014). İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ. , 5 - 17.
Chicago AKYOL Ali Akın,KADIOGLU Yusuf Kagan,ÖZGÜMÜŞ ÜZLİFAT,KANYAK Serra İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ. (2014): 5 - 17.
MLA AKYOL Ali Akın,KADIOGLU Yusuf Kagan,ÖZGÜMÜŞ ÜZLİFAT,KANYAK Serra İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ. , 2014, ss.5 - 17.
AMA AKYOL A,KADIOGLU Y,ÖZGÜMÜŞ Ü,KANYAK S İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ. . 2014; 5 - 17.
Vancouver AKYOL A,KADIOGLU Y,ÖZGÜMÜŞ Ü,KANYAK S İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ. . 2014; 5 - 17.
IEEE AKYOL A,KADIOGLU Y,ÖZGÜMÜŞ Ü,KANYAK S "İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ." , ss.5 - 17, 2014.
ISNAD AKYOL, Ali Akın vd. "İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ". (2014), 5-17.
APA AKYOL A, KADIOGLU Y, ÖZGÜMÜŞ Ü, KANYAK S (2014). İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ. Turkish Studies (Elektronik), 9(10), 5 - 17.
Chicago AKYOL Ali Akın,KADIOGLU Yusuf Kagan,ÖZGÜMÜŞ ÜZLİFAT,KANYAK Serra İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ. Turkish Studies (Elektronik) 9, no.10 (2014): 5 - 17.
MLA AKYOL Ali Akın,KADIOGLU Yusuf Kagan,ÖZGÜMÜŞ ÜZLİFAT,KANYAK Serra İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ. Turkish Studies (Elektronik), vol.9, no.10, 2014, ss.5 - 17.
AMA AKYOL A,KADIOGLU Y,ÖZGÜMÜŞ Ü,KANYAK S İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ. Turkish Studies (Elektronik). 2014; 9(10): 5 - 17.
Vancouver AKYOL A,KADIOGLU Y,ÖZGÜMÜŞ Ü,KANYAK S İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ. Turkish Studies (Elektronik). 2014; 9(10): 5 - 17.
IEEE AKYOL A,KADIOGLU Y,ÖZGÜMÜŞ Ü,KANYAK S "İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ." Turkish Studies (Elektronik), 9, ss.5 - 17, 2014.
ISNAD AKYOL, Ali Akın vd. "İSTANBUL KOCA RAGIB PAŞA KÜTÜPHANESİ CAMLARI ARKEOMETRİK ANALİZLERİ". Turkish Studies (Elektronik) 9/10 (2014), 5-17.