Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 49 Sayfa Aralığı: 39 - 66 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 07-05-2019

Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri

Öz:
Yazı, müşterekleştirme pratikleri ve çitleme süreçleri arasındaki ilişkinin zamansal boyutuna odaklanıyor. Yazının merkezinde İzmir’in Torbalı ilçesine bağlı Göllüce köyünde, köylü ve toprak ağası ve daha sonra köylü ve arazileri satın alan şirket arasında,1950’lerden itibaren kristalize olan ve günümüze dek süren toprak mücadelesi çerçevesinde çitleme ve müşterekleştirme eylemlerinin mekânsal ve zamansal ilişkisi yer alıyor. Söz konusu vaka, çitlemeleri toplulukları dereceli olarak piyasadan özerkleşen toplumsal ilişkilerinden mülksüzleştiren, özel mülkiyet, piyasa ilişkisi ve disiplinini dayatan mekânsal bir rejim olarak tartışmayı, bununla birlikte çitleme ve müşterekleştirme arasındaki diyalektik ilişkinin zamansal niteliğine odaklanmayı gerektiriyor. Yazıda, Göllüce vakası üzerinden çitleme ve müşterekleştirme arasındaki bu “ikili hareketin” ritim, zamanlama, tempo ve süre gibi zamansal niteliklerini iki eksen boyunca takip ediyorum. Birincisi çitlemenin farklı mekânsal stratejilerine karşı günbegün icra edilen, dağınık, bazen bireysel, çokça kolektif sürgit müşterekleştirme eylemlerinin “aksak” ritimli zamanı. İkincisi ise 1969’da dönemin yükselen politik ve toplumsal hareketleriyle birlikte gerçekleşen toprak işgali gibi, çitlemelere karşı süregiden müşterekleştirme eylemlerinin birikerek patladığı, diğer yerellerdeki mücadelelerle eşzamanlılık kazandığı ve bir harekete dönüştüğü anların “eşzamanlı zamansallığı.” Sosyal bilimciler kadar devrimciler de gözlerini bu “patlama anlarına” dikerler. Oysa aksak ritimli gündelik müşterekleştirme eylemleri bazen sessiz, bazen bireysel bazen de kolektif biçimler alarak bu anları önceler, hatta onları mümkün kılar. Yazıda, aralarında bir hiyerarşi kurmaksızın çitleme ve müşterekleştirme süreçleri arasındaki bu iki farklı zamansal ilişkiye odaklanarak, Göllüce’deki toprak mücadelesini anlamaya çalışıyor, bu şekilde teorik düzlemde müşterekleştirme ve çitleme arasındaki ikili hareketin zamansal boyutunu tartışmaya açmayı umuyorum.
Anahtar Kelime:

Time of Commoning and Enclosure: Land Struggles in Göllüce

Öz:
This article discusses the temporal dimension of the relationship between commoning practices and enclosure processes by focusing on the commoning struggles of the villagers of Göllüce in İzmir against that of the land owner’s acts of enclosure, a struggle that is going on since the 1950s till today. I follow the temporal characteristics of the double movement between acts of enclosure and commoning by focusing on their respective rhythm, timing, tempo and duration on two interrelated temporal levels. The first is the “syncopated” rhythm of those of the irregular, fragmented and messy everyday acts of commoning taking place against different spatial strategies of enclosure. The second is the it “coeval” temporality of those moments in which the ongoing collective action against enclosures, such as the land occupation taken place in Göllüce in 1969, accumulates in concurrency with other local struggles and becomes a movement. I try to understand the land struggle in Göllüce by focusing on these two different temporal relationships between the processes of enclosure and commoning without establishing a hierarchy between them, hoping to discuss the temporal dimension of the double movement between the commoning and the enclosure on the theoretical plane.
Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
  • Adaman, F., Akbulut, B., ve Kocagöz, U. (der.) (2017) Herkesin Herkes için: Müşterekler Üzerine Eleştirel Bir Antoloji, İstanbul: Metis.
  • Akbulut, B. (2017) “Bugün, Burada: Savunudan İnşaya Müşterekler,” F. Adaman, B. Akbulut ve U. Kocagöz (der.), Herkesin Herkes için: Müşterekler Üzerine Eleştirel bir Antoloji, İstanbul: Metis, 279-295.
  • Akçay, Ü. ve A. R. Güngen (2014) Finansallaşma, Borç Krizi ve Çöküş: Küresel Kapitalizmin Geleceği, İstanbul: Nota Bene.
  • Aydemir, Ş. S. (2006) Menderes’in Dramı, İstanbul: Remzi.
  • Aysu, A. (2014) “Osmanlı’dan Günümüze Köylü Mücadeleleri”, A. Aysu ve M.S. Kayaoğlu (der.), Köylülükten Sonra Tarım, Ankara: Epos, 613-670.
  • Babuş, F. (2011) Devrim Havarileri: 68 Hareketinin Köy Eylemleri, İstanbul: Ozan.
  • Bensaïd D. ve Krivine, A. (2008) 1968: Son ve Devam, İstanbul: Yazın.
  • Blomley, N. (2013) “Performing Property: Making The World” Canadian Journal of Law & Jurisprudence, 26 (1), 23-48.
  • De Angelis, M. (2007) The Beginning of History: Value Struggles and Global Capital. Londra: Pluto Press.
  • Dede, K. (2017) “Altmışlı Yılların Siyasal Gündemi ya da Bir Siyasal Özne Olarak 1961 Anayasası”, M.K. Kaynar (der.), Türkiye’nin 1960’lı Yılları, İstanbul: İletişim, 809-843.
  • Fırat, B. Ö. (yayıma hazırlanıyor) “Köylüler, Devrimciler, Toprak, İşgal: Bitmeyen ‘68’” Ömer Turan (ed.), İsyan, Devrim, Özgürlük: 50 Yıl Sonra 1968, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
  • Fırat, B. Ö. (2018) “Küresel Hareket Döngüleri ve Müşterekleştirme Hareketleri”, https:// musterekler.sehak.org/2018/09/16/kuresel-hareket-donguleri-ve-mustereklestirme-hareketleri-begum-ozden-firat/
  • Fırat, B. Ö. (2017) “Mülkiyet ve Müşterek: Göllüce’de Toprak Mücadelesi”, Toplum ve Bilim, s. 142, 105-133.
  • Geray, C. (1974) Planlı Dönemde Köye Yönelik Çalışmalar (Sorunlar Yaklaşvmlar Örgütlenmeler), Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, No. 139
  • Gibson-Graham, vd., (2016) “Commoning as Postcapitalist Politics” A. Amin ve P. Howell (der.), Releasing the Commons: Rethinking the Futures of the Commons, Londra: Routledge, 192-212.
  • Gökmen, E. (2015) “XIX. Yüzyıl Ortalarında Tire Kazası Çiftliklerinin Sosyal ve Ekonomik Durumu” CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (3).
  • Göztepe, Ö., der. (2014) İlkel Birikim: Sermayenin Kaldıracı, Ankara: Nota Bene.
  • Göztepe, Ö. (2018) İlkel Birikim ve Acele Kamulaştırma, İstanbul: Nota Bene.
  • Gürel, B. (2008) “Türkiye’de Kırda Sınıf Mücadelelerinin Tarihsel Gelişimi”, Devrimci Marksizm, 71-104.
  • Harvey, D. (2004) Yeni Emperyalizm, İstanbul: Everest.
  • İslamoğlu, H. (2001) “Property as a Contested Domain: A Re-evaluation of the Ottoman Land Code of 1858”, R. Owen (der.), New Perspectives on Property and Land in the Middle East, Cambridge: Harvard University Press.
  • Karakuş, E. (2010) “Devletin Taşınmaz Mülkiyeti”, Toprak Mülkiyeti Kitabı, S. Bayramoglu-Ozugurlu (der.), Ankara: Memleket.
  • Karaömerlioğlu, A. (1998) “Bir Tepeden Reform Denemesi: Çiftçiyi Topraklandırma Kanununun Hikâyesi” Birikim, 107, http://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/2836/bir-tepeden-reform-denemesi-ciftciyi-topraklandirma-kanununun-hikayesi#.WYjZ28Z7FE4
  • Kaya, A. Y. (2010) “2000’ler Türkiye’sinde Tarım Politikaları ve Toprak Mülkiyeti: Efemçukuru’nda ‘Mülkiyet Nedir?’”, S. Bayramoglu-Ozugurlu (der.), Toprak Mülkiyeti Kitabı, Ankara: Memleket.
  • Kürkçü, E. (2014) “Devrimci Gençlik Hareketi Üzerine”, Pratiğin Aklı Teorinin Heyecanı, Ankara: Dipnot.
  • Lefebvre, H. (1996) Writings on Cities, Oxford: Blackwell.
  • Lefevbre, H. (2017) Ritimanaliz: Mekân, Zaman ve Gündelik Hayat. (A. L. Batur). İstanbul: Sel.
  • Linebaugh, Peter (2008) The Magna Carta Manifesto: Liberty and Commons for All, Berkeley: University of California Press.
  • McAdam, D. ve Sewell, W. (2001) “It’s About Time: Temporality In The Study Of Social Movements And Revolutions” Silence and Voice in the Study of Contentious Politics R. Aminzade, et al., Cambridge: Cambridge University Press, 89-125.
  • Marx, K. (2011) Kapital Cilt: I, Ekonomi Politiğin Eleştirisi, çev. N. Satlıgan ve M. Selik, İstanbul: Yordam.
  • May, J. and Thrift, N. (2001), “Introduction”, J. May and N. Thrift (der.), Timespace: Geographies of Temporality, London: Routledge.
  • Midnight Notes Collective (1990) “The New Enclosures”, New Enclosures. New York: Autonomedia.
  • Mitchell, T. (2002) Rule of Experts: Egypt, Techno-Politics, Modernity, Berkeley: The University of California Press.
  • Ross, K.(2017) Mayıs 68 ve Geriye Kalanlar, Ankara: Bilim ve Sosyalizm.
  • Scott, J. C. (1985) Weapons Of The Weak Everyday Forms of Peasant Resistance, New Haven, London: Yale University Press.
  • Sevilla-Buitrago, A. (2015) “Capitalist Formations of Enclosure: Space and the Extinction of the Commons, Antipode. 47 (4), 999–1020.
  • Smith, N. (1992) “Contours of a Spatialized Politics: Homeless Vehicles and the Production of Geographical Scale” Social Text, No. 33, 54-8.
  • Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi (1988) İstanbul: İletişim Yayınları, 1988
  • Stavrides, S. (2018) Müşterek Mekân: Müşterekler Olarak Şehir, çev. C. Saraçoğlu, İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Terzibaşoğlu, Y. (2006) “Eleni Hatun’un Zeytin Bahçeleri: 19. yüzyılda Anadolu’da Mülkiyet Hakları Nasıl İnşa Edildi?”, Tarih ve Toplum: Yeni Yaklaşımlar, 4, 121-147.
  • Thompson, E. P. (2006) “Görenek, Hukuk ve Genel Haklar”, Avam ve Görenek, çev. U. Kocabaşoğlu, Birikim, İstanbul.
  • Tüzün, S. (1970) “Elmalı Toprak İşgali Üzerine bir Deneme,” Aydınlık, Şubat, sayı 16, 266-275.
  • Ali Haydar Teker, Göllüce, 25 Mart 2018.
  • Metin Teker, Göllüce, 3 Nisan 2016.
  • Hasan Taş, Göllüce, 26 Mart 2018.
  • Ümit Teker, Göllüce, 25 Mart 2018.
  • Aksoy, S. (1969) “Atalan ve Göllüce Olayları”, Milliyet, 10 Şubat, 2.
  • Çetinkaya, H. (1969a) “A. Menderes’in Halası’nın Arazisi İşgal Edildi”, Cumhuriyet, 3 Şubat, 1. Çetinkaya, H. (1969b) “Toprak Reformu Dudaklarda Türkü Gibi”, Cumhuriyet, 4 Şubat, 1. Serhan, F. İ. (1962a) “Göllüce Dramı”, Cumhuriyet 3 Mayıs, 2
  • Serhan, F. İ. (1962b) “Göllüce Dramı”, Cumhuriyet 10 Mayıs, 2
  • Demokrat İzmir (1969a)“Göllüce Halkı da Hazine Arazisi İstiyor!”, 3 Şubat, 1.
  • Demokrat İzmir (1969b)“ “Göllüce Köyünde Dün Kanlı Olaylar Çıktı!..”, 18 Mart, 1.
  • Demokrat İzmir (1969c)“ “Gençler Atalanda Çiftçilik Yaptılar”, 5 Nisan, 1.
  • Ege Ekspress, (1969) “Ruam Göllücede Felâket Saçıyor” 14 Mart, 1.
  • Evliyazade, M. (1962) “Göllüce Çiftliği”, Cumhuriyet, 19 Mayıs, 2.
  • “İzmir’in Torbalı ilçesine bağlı Güllüce köyünde bulunan Güllüce çiftliğinin durumu hakkında Not”, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Cumhuriyet Arşivi no: 030 01 80 50922.
APA FIRAT B (2019). Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri. , 39 - 66.
Chicago FIRAT BEGÜM ÖZDEN Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri. (2019): 39 - 66.
MLA FIRAT BEGÜM ÖZDEN Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri. , 2019, ss.39 - 66.
AMA FIRAT B Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri. . 2019; 39 - 66.
Vancouver FIRAT B Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri. . 2019; 39 - 66.
IEEE FIRAT B "Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri." , ss.39 - 66, 2019.
ISNAD FIRAT, BEGÜM ÖZDEN. "Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri". (2019), 39-66.
APA FIRAT B (2019). Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri. Praksis, 0(49), 39 - 66.
Chicago FIRAT BEGÜM ÖZDEN Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri. Praksis 0, no.49 (2019): 39 - 66.
MLA FIRAT BEGÜM ÖZDEN Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri. Praksis, vol.0, no.49, 2019, ss.39 - 66.
AMA FIRAT B Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri. Praksis. 2019; 0(49): 39 - 66.
Vancouver FIRAT B Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri. Praksis. 2019; 0(49): 39 - 66.
IEEE FIRAT B "Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri." Praksis, 0, ss.39 - 66, 2019.
ISNAD FIRAT, BEGÜM ÖZDEN. "Müşterekleştirme ve Çitlemenin Zamanı: Göllüce’de Toprak Mücadeleleri". Praksis 49 (2019), 39-66.