OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT

YILMAZ AYDOĞDU, Nergiz

OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT

Nergiz YILMAZ AYDOĞDU (Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli, Türkiye)

Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları

6 0

Yıl: 2018 Cilt: 0 Sayı: 37 Sayfa Aralığı: 415 - 439 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 14-05-2019

OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT

Öz:

Türk modernleşme tarihinin önemli etkileşim alanlarından biri Türkiye’de bilimselterminolojinin anlam ve muhteva bakımından dönüşümüdür. On sekizinci yüzyılınortalarından itibaren Batı dillerinden Türkçeye yapılan tercüme faaliyetleri Türkdüşüncesini siyasi anlayış, politik tercihler ve gelecek tahayyülü bakımındanetkilemiştir. Sözü edilen modernleşme süreci, Türk dilinin bilimsel terminolojive muhtevasını da büyük ölçüde belirlemiş gözükmektedir. Bu makale çalışmasıile Türkçe’de bazı siyasi ve felsefi kavramların anlam ve muhteva bakımındandönüşümüne örnek olarak “Politique” kavramının Türkçeye tercümesini ince-leyeceğiz. Bu inceleme ile on dokuzuncu yüzyıl itibariyle Türkçe kelimelerinmodernleşme çabaları ve tercüme faaliyetleri neticesinde, süregelen etkilerinsonucunda, nasıl kullanım özelliklerini yitirdiğini veya kelimelerin nasıl yenianlam ve muhtevalara büründüğünü tesbite çalışacağız.

Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Kültürel Çalışmalar Antropoloji Edebiyat Sanat Dil ve Dil Bilim

NOTES ON THE USAGE OF THE TERM ‘POLITIQUE/POLICY’ IN THE OTTOMAN POLITICAL THOUGHT

Öz:

One of the significant influence areas of the Turkish history of modernization is the transformation of the scientific terminology in Turkey in terms of meaning and content. Since the mid-18th century, the translations from Western languages to Turkish have influenced the Turkish thought in terms of the political understanding, choice and future imagination. The modernization process has also determined the scientific terminology and content of the Turkish language. In this article, I will investigate the translation of the term ‘Politique/policy’ to Turkish as an example for the transformation of various political and philosophical concepts in Turkish in terms of meaning and content. I will attempt to illuminate the ways in which various Turkish words have lost their characteristics and gained new meanings and content as a result of the ongoing modernization process and translation practices since the 19th century.

Anahtar Kelime:

Konular: Folklor Tarih Kültürel Çalışmalar Antropoloji Edebiyat Sanat Dil ve Dil Bilim

Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Bibliyografik

Afyoncu, Erhan; “İbrahim Müteferrika”, İslam Ansiklopedisi, 21, Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
Ahmed Azmi Efendi; Prusya Sefaretnamesi, İstanbul, Matbaa-i Ebüzziya, 1303.
Ahmed Resmi Efendi; Sefaretname-i Ahmed Resmi, İstanbul, Matbaa-i Ebüzziya, 1303.
Ahmed Resmi Efendi; Viyana Sefaretnamesi, İstanbul, Matbaa-i Ebüzziya, 1304.
Ahmed Lutfi Efendi; Vak’anüvis Ahmed Lutfi Efendi Tarihi VI-VII-VIII, 1325/1907, haz.Yücel
Demirel. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, 1999.
Akçura, Yusuf; Zamanımız Avrupa Siyasi Tarihi, Ankara: Ankara Hukuk Fakültesi Neşriyatı, 1933.
Akçura, Yusuf; Tarih-i Siyasi, haz. Erol Kılınç, İstanbul, Ötüken Yayınları, 2016.
Akman, Mehmet; “Örf”, İslam Ansiklopedisi, 34, Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
Aksan, Virginia; “Ottoman Soruces of information on Europe in the Eighteenth century”. Archivium Ottomanicum 11, ss. 5-16, 1986-88.
Alam, Muzaffar; The Languages of Political Islam India 1200-1800, London, Hurst&Com- pany, 2004.
Ali Suavi; Muhbir, No: 1, 1 Kanun-ı sani 1867, 25 Şaban 1283.
Anay, Harun; Celaleddin Devvânî Hayatı Eserleri, Ahlak ve Siyaset Düşüncesi, Yayımlanma- mış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, SBE, 1994.
Anonim Tevârih-i Âl-i Osman; haz. Nihat Azamat, M. Üniversitesi Yayınları, 1992.
Arıkan, Sema; Nizam-ı Cedit’in kaynaklarından Ebubekir Ratib Efendi’nin Büyük Layiha’sı, İ. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 1996.
Aydoğdu, Nergiz Yılmaz; “Machiavelli Enters the Sublime Porte: The Introduction of The Prince to the Eighteenth-Century Ottoman World” Machiavelli, Islam and the East içinde, Lucio Biasiori, Giuseppe Marcocci (eds.), London&New York, Palgrave Macmillan, ss. 177-198, 2017.
Aydoğdu, Nergiz Yılmaz; “Makyavelist Düşüncenin Türkiye’ye Girişi-Onsekizinci Yüzyıl Osmanlı Siyaset Fel- sefesi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
Ayalon, Ami; Language and Change in the Arab Middle East, New York&Oxford: Oxford University Press, 1987.
Berkes, Niyazi; Türkiye’de Çağdaşlaşma, yayına haz. Ahmet Kuyaş, İstanbul, Yapı Kredi Ya- yınları, 2002.
Berkes, Niyazi; Felsefe ve Toplum Bilim Yazıları, İstanbul: Adam Yayınları, 1985.
Bianchi, M.; Dictionnarire Turc-Français, I, Paris, 1835.
Bilgegil, Kaya; Ziya Paşa Üzerinde Bir Araştırma, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Yayınları, I, 1979.
Black, Antony; The History of İslamic Political Thought, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2001.
Cabi Ömer Efendi; Câbî Tarihi, I, haz. Mehmet Ali Beyhan, Anlara, T.T.K. Yayınları, 2003. Çağrıcı, Mustafa; “Tedbirü’l-medine”, İslam Ansiklopedisi, 40, Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
Dicionnaire de l’Académie Française, 1762, II, Paris.
Dicionnaire de l’Académie Française, 1835, II, Paris.
Dicionnaire de l’Académie Françoise, 1798, I, Paris.
Duralı, Teoman; “Felsefe Bilime Ramak Kalmışken”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırma- ları, Ocak 2002 İlavesi.
Ercan, Yavız; “Seyyid Mehmed Emin Vahid Efendi’nin Fransa Sefaretnamesi”, OTAM, Anka- ra, Ocak Sayı 2, 1991.
Eroğul, Cem; “Siyaset Kavramı Hakkında bir deneme”, A. Ü. SBF Dergisi, XIX, No: 3-4, 113-130, 1974.
Handjeri, Alexandre; Dictionnaire Français-Arabe-Persan et Turc, l’Imperie de l’Universite Imperiale, Moscova 1841.
Hanioğlu, Şükrü; “Osmanlı aydınındaki değişme ve bilim”, Toplum ve Bilim, Güz 27, s. 183- 192, 1984.
Hanioğlu, Şükrü; (t.y.) Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi, İstanbul: Üçdal Neşriyat.
Hasan Kafi Akhisarî; Usulü’l-Hikem fî Nizami’l-Alem ve Tercümesi, terc. Şerif Ahmed Reşid Paşa, Hicaz Vilayeti Matbaası, 1331.
Howard, Douglas A.; “Osmanlı nasihatname türleri ve mit”, Erken Modern Osmanlılar, ed. Virginia H. Aksan&Daniell Goggman, çev. Onur Güneş Ayas, İstanbul Timaş Yayınları, 2011.
İhsanoğlu, Ekmeleddin; “Ottoman Science in the Clasical Period and Early Contacts with European Science and Technology”. Transfer of Modern Science&Technology to The Muslim World. ed. Ekmeleddin İhsanoğlu. İstanbul: IRCICA. pp. 1-47, 1992.
İnalcık, Halil; Osmanlı İmparatorluğu içinde, İstanbul, Eren Yayıncılık, 2.b., 1996.
İnalcık, Halil; “Osmanlı Hukukuna Giriş”, Osmanlı İmparatorluğu içinde, İstanbul, Eren Yayıncılık, 1996.
İnalcık, Halil; Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, İstanbul, Eren Yayıncılık, 2000.
Kara, İsmail; İslâmcıların Siyasi Görüşleri, İstanbul: Dergah Yayınları 2. bs., 2001.
Kara, İsmail; “Modernleşme Dönemi Türkiye’sinde Ulum, Fünun ve sanat kavramlarının algılanışı”, Din İle Modernleşme Arasında, İstanbul, Dergah Yayınları, 126-197, 2003.
Kara, İsmail; “Müsavat mı Eşitsizlik mi”, Mete Tunçay’a Armağan, Der. Mehmet Ö. Alkan vd., İstan- bul, İletişim Yayınları, ss. 163-189, 2007.
Kara, İsmail; Bir Felsefe Dili Kurmak, İstanbul: Dergah Yayınları, 3.b., 2012.
Katgı, İsmail; “Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Der- gisi, 6. Sayı: 24, 180-211, 2013.
Kavak, Özgür; “Bir Osmanlı Kadısının Gözüyle Siyaset: Letâifü’l-efkâr ve kâşifü’l-esrâr Ya- hut Osmanlı Saltanatını Fıkıh Diliyle Temellendirmek”, M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 42, 95-120, 2012.
Köprülü, Fuad; Edebiyat Araştırmaları, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1986.
Köse, Hızır Murat; “Siyaset”, İslam Ansiklopedisi, 37, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
Levend, Agah Sırrı; Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2.b., 1960.
Lewis, Bernard; “Meşveret”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı:12, s. 775- 782, 1981-82.
Lewis, Bernard; “Serbestiyet”, İ. Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, XLI, Sayı: 1-4, pp. 47-52, 1984.
Lewis, Bernard; The Political Language of Islam, Chicago: The University of Chicago Press, 1988.
Lewis, Bernard; Modern Türkiye’nin Doğuşu ,Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 6.b., 1996.
Meclis-i Ayan reisi Said Paşa; Gazeteci Lisanı, Dersaadet, Sabah Matbaası, 1327.
Mumcu, Ahmet; Siyaseten Katl, Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1963.
Musrafa Sami Efendi; Bir Osmanlı Bürokratının Avrupa İzlenimleri, haz. M. Fatih Abdı, İs- tanbul, Kitabevi Yayınları, 2002.
Mustafa Fazıl Paşa; “Paristen bir mektup”, Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi, II, haz. Mehmet Kaplan ve diğerleri, İ.Ü. Yayınları, 1978.
Mustafa Kesbî; İbretnumâ-yı Devlet, Haz. Ahmet Öğreten, Ankara, Türk Tarih Kurumu Ya- yınları, 2002.
Mustafa Sami Efendi; Avrupa Risalesi, 1 Cumaziye’l-evvel 1256.
Münif Paşa; Muhâverât-ı Hikemiyye, Dersaadet, Ceridehane Matbaası, 1276.
Rabkin, Yakov M.; “Conceptual issues the history of science in nonwstern societies”, Transfer of Modern Science&Technology to The Muslim World, ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, İstan- bul: IRCICA. pp. 59-66, 1992.
Sadık Rifat Paşa, (ts.) Müntahabat-ı Asâr-ı Rifat Paşa.
Seyyid Mehmed Emin Vahid Paşa; Sefaretname-i Seyyid Vahid Efendi, İstanbul, Matbaa-i İlmiye-i Osmaniye, 1286.
Şanizade Ataullah Efendi; Şanizade Tarihi I, haz. Ziya Yılmazer, İstanbul, Çamlıca Yayınları, 2008.
Taneri, Aydın; Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Döneminde Hükümdarlık Kurumunun Gelişmesi ve Saray Hayatı-Teşkilatı, Ankara, A. Ü. Dil ve Traih Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1978.
Tanpınar, Ahmet Hamdi; 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi. 8. b., 1997.
Taşkın, Yüksel; “Siyaset Nedir”, Siyaset Kavramlar, Kurumlar, Süreçler, İstanbul, İletişim Yayınları, 2014.
Tuncer, Hüner; Diplomasinin Evrimi, İstanbul: Kaynak Yayınları, 2009.
Ünver, Süheyl; “Osmanlı tababeti ve Tanzimat hakkında yeni Notlar”, Tanzimat I, Milli Eği- tim Bakanlığı Yayınları, 933-966, 1999.
Yeşil, Fatih; Ebubekir Ratib Efendi, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2010.
Yeşil, Fatih; “Bir Fransız Macaraperestin savaş ve diplomasiye dair görüşleri: Humbaracı Ahmed Paşa’nın (Kont Alexander Bonneval) Layihaları”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araş- tırmaları Dergisi, 15, 205-228, 2011.
Yıldız, Aysel; “Şehzadeye Öğütler: Ebubekir Ratib Efendi’nin Şehzade Selim’e (III) Bir Mek- tubu”, Osmanlı Araştırmaları, XLII, 2013.
Yıldız, Güllü; “Osmanlı Matbuatının Farklı Bir Yüzü: Muhammed Tahir Tebrizi”. Türk Basın Tarihi Uluslararası Sempozyumu 19-21 Ekim 2016. II, Ankara: ATAM Yayınları, ss. 959- 976, 2018.
Yılmaz, Coşkun; “Osmanlı Siyaset Düşüncesinde kavramlar”, Türkler, XI, ed. Hasan Celal Güzel vd., Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
Yılmaz, Hüseyin; “From Serbestiyet to Hürriyet: Ottoman Statesmen and the Quastion of Freedom during the Late Enlightenment”, Studia Islamica III. pp. 202-230, 2016.
Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi; Fransa Sefaretnamesi, haz. Abdullah Uçman, İstanbul, Dergâh Yayınları, 2017

APA	YILMAZ AYDOĞDU N (2018). OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT. , 415 - 439.
Chicago	YILMAZ AYDOĞDU Nergiz OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT. (2018): 415 - 439.
MLA	YILMAZ AYDOĞDU Nergiz OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT. , 2018, ss.415 - 439.
AMA	YILMAZ AYDOĞDU N OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT. . 2018; 415 - 439.
Vancouver	YILMAZ AYDOĞDU N OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT. . 2018; 415 - 439.
IEEE	YILMAZ AYDOĞDU N "OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT." , ss.415 - 439, 2018.
ISNAD	YILMAZ AYDOĞDU, Nergiz. "OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT". (2018), 415-439.

APA	YILMAZ AYDOĞDU N (2018). OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, 0(37), 415 - 439.
Chicago	YILMAZ AYDOĞDU Nergiz OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları 0, no.37 (2018): 415 - 439.
MLA	YILMAZ AYDOĞDU Nergiz OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, vol.0, no.37, 2018, ss.415 - 439.
AMA	YILMAZ AYDOĞDU N OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları. 2018; 0(37): 415 - 439.
Vancouver	YILMAZ AYDOĞDU N OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT. Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları. 2018; 0(37): 415 - 439.
IEEE	YILMAZ AYDOĞDU N "OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT." Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, 0, ss.415 - 439, 2018.
ISNAD	YILMAZ AYDOĞDU, Nergiz. "OSMANLI SIYASET DÜŞÜNCESINDE “POLITIQUE/POLITIKA” KAVRAMININ KULLANIMI ÜZERINE BIRKAÇ NOT". Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları 37 (2018), 415-439.