Yıl: 2018 Cilt: 0 Sayı: 11 Sayfa Aralığı: 183 - 208 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-03-2019

Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler

Öz:
Bingöl’ün, Halidîlik ile tanışma süreci, Mevlana Halidin, Şeyh Ali Sebti’yi irşadhizmetlerinde bulunmak üzere Palu bölgesine görevlendirmesi ile başlamıştır. ŞeyhAli Sebti, Palu’da medrese ve tekke sistemini kurduktan sonra, Palu’da başlattığı ilimve irşad faaliyetlerini, Bingöl ve çevresine taşımış, bu vesileyle bölgede ilim ve irşadfaaliyetleri yapan bazı ailelerle tanışmıştır. Bu ailelerin bir kısmı o gün için Kadiriyetarikatına mensup olan kimselerdir. Şeyh Ali Sebti, gerek Kadiriye tarikatına mensubolan aileler, gerekse de herhangi bir tarikata mensub olmadan o gün için bölgedeklasik şark medrese geleneği üzerinden ilmî tedrisat faaliyeti yürüten Şeyh AbdullahMelekanî, Şeyh Ahmed el-Çanî, Şeyh Süleyman el-Kûrî, Şeyh Ahmed-i Halifanî,Kiğı’lı Şeyh Selim Efendi ile Şeyh Ahmet Çapakçûrî gibi zatların Nakşibendiyyetarikatına geçmelerini sağlamıştır. Bu zatlar da, Şeyh Ali Sebti’ye intisab ederek Bingöl ve çevresinde Halidî-Nakşî tarikat geleneğinin yayılmasında etkili olmuşlardır.Bu amaçla Şeyh Abdullah Efendi, Solhan bölgesinde; Şeyh Ahmed el-Çanî, Bingölmerkez ile Az ve Sancak bölgelerinde; Şeyh Süleyman Efendi, Kur ve Uzunsavatköylerinin bulunduğu bölgede; Şeyh Ahmed-i Halifanî, Karlıova ve Erzurum Bölgesinde; Şeyh Selim Efendi ise Kiğı ve Erzurum bölgesinde ilim ve irşad faaliyetlerindebulunmak suretiyle Halidîliğin bölgede yayılmasında etkili olmuşlardır.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

On Sufi Personalities Influential in Promulgating Khalidiyya around Bingöl

Öz:
The introduction process of Khalidiyya in Bingöl started with the assignment of Sheikh Ali Sebti by Mawlana Khalid to Palu region to offer enlightenment and ershad (guidance) services. Sheikh Ali Sebti spread enlightenment and ershad activities around Bingöl after establishing a madrassa (theological school in Islam) and tekke (Islamic monastery) system in Palu. Thus, he met certain families conducting enlightenment and ershad activities. Parts of these families were members of the Qadiriyya tariqa at that period. Sheikh Ali Sebti enabled both the families being the member of Qadiriyya tariqa and Sheikh Abdullah Melekanî, Sheikh Ahmed al-Çanî, Sheikh Sulaiman al-Kûrî, Sheikh Ahmed al-Halifanî, Kiğı’lı Sheikh Selim Effendi and Sheikh Ahmed Çapakçûrî -who used to conduct the education activities without being a member of any tariqa through the classical eastern madrassa tradition, to pass to the Naqshbandiyya tariqa. These persons aligned themselves to Sheikh Ali Sebti and became influential in promulgating the Khalidi-Naqshi tariqa around Bingöl. In this context, Sheikh Abdullah Effendi in Solhan; Sheikh Ahmed al-Çani in the centre of Bingöl and Az and Sancak regions; Sheikh Sulaiman Effendi in the region including Kur and Uzunsavat villages; Sheikh Ahmed al-Halifani in Karlıova and Erzurum regions; Sheikh Selim Effendi in Kiğı and Erzurum regions was influential in promulgating Khalidiyya around the region by performing enlightenment and ershad activities.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Akdeniz, Hüseyin Abdullah. Melekan Şeyhleri. Malatya: İtaki Kitabevleri, 2009.
  • Aydoğmuş, Günerkan. Harput Kültüründe Din Âlimleri. Elazığ: Manas Yayıncılık, 2009.
  • Ayiş, Mehmet Şirin. “Bingöl Halidî Şeyhlerinin Osmanlı Rus Savaşı ile Birinci Dünya Savaşında Gösterdikleri Yararlılıklar”. Şarkiyat Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Genişletilmiş Özetler Kitabı. Editör: Mehmet Bilen, (Diyarbakır: 2017): 22-27.
  • Ayiş, Mehmet Şirin. “Bingöl Halidî Geleneğinin Medrese Boyutu”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, sy. 10, (2017/2): 71-94.
  • Ayiş, Mehmet Şirin. “Şeyh Ahmed Çapakçurî ve Mektupla İrşad Örneği”. Bingöl Araştırmaları Dergisi, 3, sy. 1, (2016): 11-34.
  • Bingöl, Abdülkerim- Araz, Mehmet Faruk. “Bingöl’de Halidîlik (Mele Azin Ailesi)”. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî ve Hâlidîliğin Bingöl Çevresi Üzerindeki Etkisi Sempozyumu, Bingöl Üniversitesi Yayınları, (Bingöl: 2017): 311-337.
  • Çakır, Mehmet Saki. Seyyid Taha Hakkarî ve Nehri Dergâhı. İstanbul: Nizamiye Akademi, 2017.
  • Döner, Naim. “Hâlidî Geleneğin Melekan (Mutluca) Örneği Bağlamında Şeyh Ebu Bekir Efendi’nin Hizmetleri”. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî ve Hâlidîliğin Bingöl Çevresi Üzerindeki Etkisi Sempozyumu, Bingöl Üniversitesi Yayınları, (Bingöl: 2017): 359-391.
  • Döner, Naim. “Molla Abdülaziz Ğelebê el-Guevî’nin Hayatı ve İlmî Kişiliği”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 10 sy. 1, (2018): 397-423.
  • El-Çanî, Sebahattin. Ulemauna mine’l-müderrisine fi’l-karni’l-işrîne. İstanbul: Daru’r-Ravda, 2016.
  • Erdem, Bünyami. Şeyhü’l-Meyadini. Elazığ: Örnek Ofset Ltd. Şti. 2010.
  • Gündüz, İrfan. “Gümüşhanevî, Ahmed Ziyaeddin”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996, 14: 276-277.
  • http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ttas&view=ttas&kategori1= derlay&kelime1=lo%C4%9F. Erişim tarihi: 12.08.2017.
  • Karabulut, Serdar. Şeyh Ali Sebitî el-Palevî. İzmir: Tibyan Yayıncılık, 2014.
  • Kavak, Abdulcebbar. Mevlâna Hâlid-i Nakşbendî ve Hâlidîlik. İstanbul: Nizamiye Akademi Yayınları, 2016.
  • Korkusuz, M. Şefik. Tezkire-i Meşayih-i Amid (Diyarbekir Velileri). İstanbul: Yıldızlar Matbaası, 1997.
  • Korkutata, Diyadin. Tasavvufun İçinden Gelen Yol (Şeyh Ahmed Efendi Ailesi). Bingöl: 2016.
  • Memiş, Abdurrahman. Halidî Bağdadî ve Anadolu’da Halidîlik. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2000.
  • Muslu, Ramazan. “Bingöllü Bir Halidî Şeyhi: Şeyh Ahmed Çapakçûrî”. I. Bingöl Sempozyumu, Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, (Bingöl: 2014), 125-137.
  • Oğuz, Muhammed İhsan. Tasavuuf Yolunda Manevî Cihad. İstanbul: Oğuz Yayınları, 1998.
  • Sayın, Esma. “Hâlid-i Bağdâdî’nin Bingöl ve Hakkâri Çevresinde Yetiştirdiği Önemli Şahsiyetler”. The Journal of Academic Social Science Studies, (2017/1): 541-548.
  • Selimefendigil, Molla Halis. Kiğılı Şeyh Selim Efendi Divanı. İstanbul: Kent Yayınları, 2007.
  • Yapıcı, Süleyman. Harput Âlim Müellif ve Mutasavvıfları. Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi, 2004.
APA AYIS M (2018). Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler. , 183 - 208.
Chicago AYIS MEHMET SIRIN Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler. (2018): 183 - 208.
MLA AYIS MEHMET SIRIN Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler. , 2018, ss.183 - 208.
AMA AYIS M Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler. . 2018; 183 - 208.
Vancouver AYIS M Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler. . 2018; 183 - 208.
IEEE AYIS M "Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler." , ss.183 - 208, 2018.
ISNAD AYIS, MEHMET SIRIN. "Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler". (2018), 183-208.
APA AYIS M (2018). Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(11), 183 - 208.
Chicago AYIS MEHMET SIRIN Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0, no.11 (2018): 183 - 208.
MLA AYIS MEHMET SIRIN Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.0, no.11, 2018, ss.183 - 208.
AMA AYIS M Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2018; 0(11): 183 - 208.
Vancouver AYIS M Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2018; 0(11): 183 - 208.
IEEE AYIS M "Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler." Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0, ss.183 - 208, 2018.
ISNAD AYIS, MEHMET SIRIN. "Bingöl ve Çevresinde Halidîliğin Yayılmasında Etkili Olmuş Sufi Şahsiyetler". Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (2018), 183-208.