Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri
Yıl: 2018 Cilt: 0 Sayı: 11 Sayfa Aralığı: 259 - 280 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-03-2019
Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri
Öz: Müftüzâde Muhammed Sâdık, Erzincan’da (1748?) dünyaya gelmiştir. İlk tahsiliniburada tamamlamış daha sonra İstanbul’a gitmiş, orada belli bir dönem müderrislikyapmıştır. İstanbul’da görev yaptığı dönemde şöhretinin artması sonucu devrinşeyhülislamı olan Samânîzâde Ömer Hulûsî Efendi onu, padişah III. Selim’in deiradesiyle mukarrir olarak huzur derslerine davet etmiştir. Ömrünün son döneminiİstanbul, Üsküdar’da geçirmiş, 1808 yılında orada vefat etmiş ve yine aynı ilçededefnedilmiştir.Müftüzâde’nin yaşadığı dönemin siyâsî, sosyal ve kültürel yapısının çalkantılıve değişkenliği, dönemin fikrî hayatına büyük oranda etki etmişti. Bu etkinin olumsuz yönleri kadar olumlu yanları da olmuştur. Özellikle dil, lügat ve edebî üslupaçısından Arap diline çok yönlü etkileri olmuştur. Arapçanın dil yapısına tam anlamıyla vakıf olan Müftüzâde özellikle Arap dili ve edebiyatı üzerine yazdığı eserlerleadından söz ettirmiştir. Müftüzâde’nin, değişik müelliflerin eserleri üzerine Arapçakaleme aldığı haşiyelerinde, bu eserleri dakik bir üslupla incelediği, kapalı ve anlaşılmaz konuları sade bir dille açıkladığı görülmektedir. Müftüzâde’nin Arap dili veedebiyatı alanına katkılarının bilim dünyasının dikkatine sunulması amacıyla kalemealınan bu çalışmada müellifimizin önce ilmî kişiliği üzerinde durulmuş, ardındanda eserlerinin ilmî değeri göz önünde bulundurularak, müellifin Arap dilindeki yerive önemi ortaya konmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelime: Konular:
Müftüzâde Muhammed Sâdık al-Erzincânî and His Place in the Arabic Language
Öz: Müftüzâde Muhammed Sâdık was born (1748?) in Erzincan. He completed primary school education there, and later moved to Istanbul where he served as a muderris (madrasah teacher) for a certain period of time. As result of his growing reputation during his tenure in Istanbul, Samânîzâde Ömer Hulûsî Efendi, Shaykh al-Islam at that time, invited him with the decree of Selim III to the lessons before the sultan as mukarrir (who gives a lecture by repeating). He spent his last days in Istanbul, Uskudar until his death in 1808, and was buried there. Turbulent and changeable political, social and cultural structure of the period Müftüzâde lived in made a huge impact on the intellectual life at that time. This impact had negative sides as well as positive dimensions. There were multifaceted impacts on the Arabic language in terms of language, lexicon and literary style in particular. Having a complete command of the language structure of Arabic, Müftüzâde made a name for himself especially with his works on Arabic language and literature. It is seen in the footnotes written by Müftüzâde in Arabic on various writers’ works that he studied these works refinedly, explaining implicit and incomprehensible topics with a plain language. This study, aiming to present Müftüzâde’s contribution to the Arabic language and literature to the science world’s attention, first introduces his scholarly personality, and then, attempts to demonstrate his place and prominence in the Arabic language considering the scholarly value of his works.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Ahmed Efendi. Rûznâme. nşr. V. Sema Arıkan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1993.
- Akgündüz, Ahmed ve Said Öztürk. Bilinmeyen Osmanlı. İstanbul: OSAV (Osmanlı Araştırmaları Vakfı), 1998.
- Arseven, Celal Esat. Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: Maarif Basımevi, 1958.
- Bağdatlı İsmâ‘îl Paşa. Hediyyetu’l-‘arifîn esmâ’u’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn. nşr. Ş. Yaltkaya ve R. Bilge. İstanbul: Ma’arif Basımevi, 1955.
- Bağdatlı İsmâ‘îl Paşa. İzâhu’l-meknûn. nşr. Ş. Yaltkaya ve R. Bilge. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1947.
- Brockelmann, Carl. Suppl.,= Supplement band. Leiden: 1937.
- Bursalı Mehmed Tâhir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matba‘a-i Âmire, 1333.
- el-Cürcanî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed Seyyid Şerîf. el-Haşiye ale’lMutavvel. thk. Raşid A’razi. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
- Çelik, İsa. “Muhammed Sadık Erzincanî’de Nefis Kavramı”. Uluslararası Erzincan Sempozyumu (28 Eylül – 1 Ekim 2016 Erzincan): 901-915.
- Develioğlu, Abdullah. Büyük İnsanlar (Üç bin Türk ve İslam Müellifi). İstanbul: Yaylacık Matbaası, 1973.
- Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Doğuş Matbaası, 1970.
- Durmuş, İsmail. “Semerkandî, Ebü’l-Kāsım”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36:472. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Emiroğlu, İbrahim. “Müftüzâde el-Erzincânî’nin Ala’l-Hüseyniyye Adlı Eseri Üzerine Bir İnceleme.” Uluslararası Erzincan Sempozyumu (28 Eylül – 1 Ekim 2016 Erzincan): 957-970.
- Gündüz, İrfan. Gümüşhânevî Ahmed Ziyâüddin Hayatı-Eserleri-Tarikat Anlayışı ve Hâlidiyye Tarikatı. İstanbul: Seha Neşriyat, 1984.
- Irmak, Mustafa. “Bir Belâgat Kitabı Olarak Mutavvel ve Osmanlı Medreselerinde Okunuş Biçimi Üzerine Bir Risâle.” M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 42 (2012/1): 173-196.
- İpşirli, Mehmet. “Huzur Dersleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 18:441-444. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Karabulut, Ali Rıza ve İ. Hakkı Mercan. Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesindeki Türkçe, Arapça, Farsça Basmalar Kataloğu. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Matbaası, 1993.
- Karal, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1994.
- Kaya, İrfan. “Müftüzade Muhammed Sadık Erzincanî ve Hâşiyetün Alâ Şerhi İsti‘âreti’l-‘İsam’ı”. Uluslararası Erzincan Sempozyumu (28 Eylül – 1 Ekim 2016 Erzincan): 1045-1050.
- Kehhâle, ‘Ömer Rızâ. Mu‘cemu’l-mu’ellifîn. Dımaşk: 1960.
- Kemali, Ali. Erzincan Tarihi, Coğrafî, İctimaî Etnografî, İdarî, İhsaî Tedkikât Tecrübesi. İstanbul: Resimli Ay Matbaası T.L. Şirketi, 1932.
- Komisyon. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. İstanbul: Dergah Yayınları, 1990.
- Mardin, Ebu’l-‘Ulâ. Huzur Dersleri, 3 cilt. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1951, 1956, 1966.
- Müftüzâde, Muhammed Sâdık Erzincânî. Haşiye-i Tasavvurât li-Müftî-zâde. İstanbul: 1276.
- Müftüzâde, Muhammed Sâdık Erzincânî. Haşiye-i Hüseyniyye. İstanbul: Matbaa-i Âmîre, 1272.
- Müftüzâde, Muhammed Sâdık Erzincânî. Müftî-zâde ‘alâ isti‘âreti’l-‘İsâm. İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1279.
- Omay, Semiha. Huzur Dersleri ile ilgili Konuşmalar. İstanbul: 1965.
- Özkan, Halit. “Yûsufefendizâde” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44: 42. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
- Pakalın, Mehmed Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 3 cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1983.
- Pakalın, Mehmed Zeki. “Huzur-i Hümayun Dersleri.” Edebiyat-ı Umumiye Mecmuası. sy. 74 (29 Haziran 1918): 816-819.
- Serkîs, Yusuf İlyân. Mu‘cemu’l-Matbû‘âti’l-‘Arabiyye ve’l-Mu‘arraba. 2 cilt. Kahire: Matba‘at-ı Serkîs, 1928.
- Süreyya, Mehmet. Sicill-i ‘Osmanî, 3 cilt. İstanbul: Matba‘a-i Âmire, 1311.
- Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Hâşiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16:421. İstanbul: TDV Yay., 1997.
- Tüyatok= Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu, III (01)
- Uçarol, Rifat. Siyasi Tarih. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1995.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı. Ankara: 1988.
| APA | ÇETKİN M (2018). Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri. , 259 - 280. |
| Chicago | ÇETKİN MUHAMMED Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri. (2018): 259 - 280. |
| MLA | ÇETKİN MUHAMMED Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri. , 2018, ss.259 - 280. |
| AMA | ÇETKİN M Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri. . 2018; 259 - 280. |
| Vancouver | ÇETKİN M Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri. . 2018; 259 - 280. |
| IEEE | ÇETKİN M "Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri." , ss.259 - 280, 2018. |
| ISNAD | ÇETKİN, MUHAMMED. "Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri". (2018), 259-280. |
| APA | ÇETKİN M (2018). Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(11), 259 - 280. |
| Chicago | ÇETKİN MUHAMMED Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0, no.11 (2018): 259 - 280. |
| MLA | ÇETKİN MUHAMMED Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.0, no.11, 2018, ss.259 - 280. |
| AMA | ÇETKİN M Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2018; 0(11): 259 - 280. |
| Vancouver | ÇETKİN M Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2018; 0(11): 259 - 280. |
| IEEE | ÇETKİN M "Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri." Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0, ss.259 - 280, 2018. |
| ISNAD | ÇETKİN, MUHAMMED. "Müftüzâde Muhammed Sâdık el-Erzincânî ve Arap Dilindeki Yeri". Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (2018), 259-280. |
