HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY)

DOĞAN, TALİP

HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY)

Talip DOĞAN (Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Konya, Türkiye)

Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi

2 1

Yıl: 2018 Cilt: 0 Sayı: 44 Sayfa Aralığı: 1 - 14 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-09-2019

HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY)

Öz:

Kanıtsallık (evidentiality), olayla ilgili bilginin hangi kaynaklardan elde edildiğini bildiren birdil bilgisi kategorisidir. Türkçede kanıtsallık, bilginin dolaylı yollardan sağlandığına göndermedebulunan dolaylılık (indirectivity) olarak ortaya çıkar. Kanıtsallıkta konuşur, olay anında değil, olaysonrasında devreye girer. Bilgi, olay sonrasında oluşan ortamın sunduğu imkânlardan elde edilir.Bocnurd ağzında kanıtsallık, fiillere eklenen -(I)ddI(r), -dI, -ūdi ekleri ve isimlere eklenen IdI ~-(y)IdI ~ -(y)dI, imiş ~ -(y)imiş yapılarıyla işaretlenmektedir. Bunlar arasında kanıtsallık ifadesiiçin -(I)ddI(r) ve IdI ~ -(y)IdI ~ -(y)dI yapıları karakteristiktir. -ūdi eki, kanıtsallığın geçmişzamanda bildirilmesinde kullanılmaktadır. Sistemde kanıtsallık işaretleyicilerinin türü ve sayısı,tarihsel gelişimin ve dil etkileşimlerinin sonucunda şekillenmiştir. Buna göre de Bocnurd ağzınınkanıtsallık tablosu, Oğuz grubunun diğer üyelerine göre bir dereceye kadar farklılaşmıştır.

Anahtar Kelime:

Konular: Dil ve Dil Bilim

EVIDENTIALITY IN BOJNURD DIALECT OF KHORASAN TURKIC

Öz:

Evidentiality is a grammar category reporting which sources the factual information is obtained from. Evidentiality in Turkic appears as indirectivity referring to indirect information. The talker comes into play after the event, not during the event. Information is obtained from the opportunities which are presented by the environment arisen after the event. Evidentiality in Bocnurd dialect is marked by the structures of -(I)ddI(r), -dI, -ūdi suffixes attached to verbs and IdI ~ -(y)IdI ~ -(y)dI, imiş ~ -(y)imiş suffixes attached to nouns. Among them, the structures of -(I)ddI(r) and IdI ~ -(y)IdI ~ -(y)dI are characteristic for evidentiality expression. - ūdi suffix is used for stating evidentiality in the past tense. The type and number of evidentiality markers in the system has been formed as a result of historical developments and language relationships. Accordingly, the evidentiality table of Bocnurd dialect has been differentiated to some extent according to other members of Oghuz group.

Anahtar Kelime:

Konular: Dil ve Dil Bilim

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

AİKHENVALD, Alexandra Y. (2003), ‚Evidentiality In Typological Perspective‛, Studies In Evidentiality. Typological Studies In Language 54. (ed. Alexandra Y. Aikhenvald & R. M. W. Dixon), Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins, 1-33.
AİKHENVALD, Alexandra Y. (2004), Evidentiality, Oxford: University Press.
AKSU-KOÇ, Ayhan & SLOBİN, Dan I. (1986), ‚A Psychological Account Of The Development And Use Of Evidentials In Turkish‛, Evidentiality: The Linguistic Coding Of Epistemology, (ed. W. Chafe & J. Nichols), Norwood and New Jersey: Ablex Publishing Corporation, 159-167.
ASLAN DEMİR, Sema (2013), ‚Türkmencede Kanıtsallık/Evidensiyellik‛, Leylâ Karahan Armağanı, Ankara: Akçağ Yayınları, 409-420.
ASLAN DEMİR, Sema (2013), Görünüş Kategorisi. Türkmence Örneği, Ankara: Grafiker Yayınları.
BACANLI, Eyüp (2006), ‚Türkçedeki Dolaylılık İşaretleyicilerinin Pragmatik Anlamları‛, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 3 (1): 35-47.
BACANLI, Eyüp (2008), ‚Türkiye Türkçesindeki -miş Ekinin Dolaylılık ve Dolaylılık-Dışı Kullanımlarında Zamansal Atıf‛, Bilig, (44): 1-24.
BOZKURT, Fuat (1975), Untersuchungen zum Bojnurd-Dialekt des Chorasan türkischen, Göttingen.
CORNİLLİE, Bert (2009), ‚Evidentiality And Epistemic Modality On The Close Relationship Between Two Diferent Categories‛, Functions Of Language, 16 (1): 44–62.
CSATÓ, Éva Agnes (2000), ‚Turkish mış- And ımış-Items. Dimensions Of A Functional Analysis‛, Evidentials. Turkic, Iranian And Neighbouring Languages, (ed. Lars Johanson & Bo Utas), Berlin & New York: Mouton de Gruyte, 29-44.
DEMİR, Nurettin (2012), ‚Türkçede Evidensiyellik‛, Bilig, (62): 97-118.
DEMİRCİ, Kerim & MÜHLBAUER, Jeff & COOK, Clare (2010), ‚Delile Dayalılık Bakımından Türkiye Türkçesi ile Bazı Kızılderili Dillerinde Basit Çekimli Geçmiş Zamanlar‛, Turkish Studies, 5 (1): 281-293.
DOERFER, Gerhard (1998), ‚Turkic Languages Of Iran‛, The Turkic Languages, (ed. Lars Johanson & Éva [. Csató), London &New York: Routledge, 273-282.
DOĞAN, Talip (2016), Ġeşeng Ginle. Horasan Türkçesi Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Akçağ Yayınları.
DOĞAN, Talip (2017a), Horasan Türkçesi Metinleri. İreyimiŋ Sézleri (Yüreğimin Sözleri). Giriş-NotlarMetin-Aktarma-Dizinler, Konya: Palet Yayınları.
DOĞAN, Talip (2017b), ‚Horasan Türkçesinin Bocnurd Ağzında {-(I)ddI(r)} ve {-ūdi} Yapıları‛, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Haziran, 14 (2): 41-55.
F[ZSY, Szabolcs (1977), Das Bodschnurdi, ein türkischer Dialekt in Chorasan, Ostpersien, Zürich.
GÜL, Demet (2009), ‚Semantics Of Turkish Evidential -(I)mIş‛, Essay On Turkish Linguistics, (ed. Sıla Ay etc.), 177-186.
HEYET, Cevat (2008), Türk Dilinin ve Lehçelerinin Tarihî Seyri, (çev. Mürsel Öztürk), Ankara: TDK Yayınları.
JOHANSON, Lars (2000), ‚Turkic Indirectives‛, Evidentials. Turkic, Iranian And Neighbouring Languages, (ed. Lars Johanson & Bo Utas), Berlin & New York: Mouton de Gruyter, 61-87.
JOHANSON, Lars (2003), ‚Evidentiality In Turkic‛, Studies In Evidentiality. Typological Studies In Language 54, (ed. Alexandra Y. Aikhenvald & R. M. W. Dixon), Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins, 273-290.
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Grameri I-Fiil-Basit Çekim (2006), (haz. Ahmet Bican Ercilasun, vd.), Ankara: TDK Yayınları.
KANAR, Mehmet (1997), Farsça. Dilbilgisi-Konuşma-Sözlük, İstanbul: Enderun Kitabevi.
KARADOĞAN, Ahmet (2009), Türkiye Türkçesinde Kılınış, Ankara: Divan Kitap.
KAZIMOV, Qezenfer Ş. (2010), Müasir Azerbaycan Dili. Morfologiya, Bakü: Elm ve Tehsil.
PALMER F. Robert (1986), Mood And Modality, Cambridge: Cambridge University Press.
PALMER, F. Robert (2001), Mood And Modality, Cambridge: Cambridge University Press.
PLUNGIAN, Vladimir A. (2010), ‚Types Of Verbal Evidentiality Marking: An Overview‛, Linguistic Realization Of Evidentiality In European Languages, (ed. Gabriele Diewald & Elena Smirnova), Berlin & New York: Walter de Gruyter, 15-58.
SCHROEDER, Christoph (2000), ‚Between Resultative, Historical And Inferential: Non-Finitemiş Forms In Turkish‛, Evidentials. Turkic, Iranian And Neighbouring Languages, (ed. Lars Johanson & Bo Utas), Berlin & New York: Mouton de Gruyter, 115.146.
TULU, Sultan (2009), Horasan Türklerinden Folklor Derlemeleri. Bocnurd Ağzı, Konya: Kömen Yayınları.
ÜZÜM, Melike (2017), Eski Anadolu Türkçesinde Epistemik Kiplik: Kısas-ı Enbiya Örneği, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
WILLETT, Thomas (1988), ‚A Cross-Linguistic Survey Of The Grammaticization Of Evidentiality‛, Studies In Language 12, 51-97.
YILDIRIM, Nimet (2014), Farsça Dilbilgisi, İstanbul: Kabalcı Yayınları.

APA	DOĞAN T (2018). HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY). , 1 - 14.
Chicago	DOĞAN TALİP HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY). (2018): 1 - 14.
MLA	DOĞAN TALİP HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY). , 2018, ss.1 - 14.
AMA	DOĞAN T HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY). . 2018; 1 - 14.
Vancouver	DOĞAN T HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY). . 2018; 1 - 14.
IEEE	DOĞAN T "HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY)." , ss.1 - 14, 2018.
ISNAD	DOĞAN, TALİP. "HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY)". (2018), 1-14.

APA	DOĞAN T (2018). HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0(44), 1 - 14.
Chicago	DOĞAN TALİP HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 0, no.44 (2018): 1 - 14.
MLA	DOĞAN TALİP HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, vol.0, no.44, 2018, ss.1 - 14.
AMA	DOĞAN T HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2018; 0(44): 1 - 14.
Vancouver	DOĞAN T HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 2018; 0(44): 1 - 14.
IEEE	DOĞAN T "HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY)." Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 0, ss.1 - 14, 2018.
ISNAD	DOĞAN, TALİP. "HORASAN TÜRKÇESİNİN BOCNURD AĞZINDA KANITSALLIK (EVIDENTIALITY)". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 44 (2018), 1-14.