Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği

AKBAŞ, SEZGİ; DURUSOY ÖZTEPE, NAGİHAN

Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği

Nagihan DURUSOY ÖZTEPE, (Pamukkale Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü, Denizli, Türkiye)

Sezgi AKBAŞ (Pamukkale Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü, Denizli, Türkiye)

SOSYAL GÜVENLİK DERGİSİ

7 2

Yıl: 2018 Cilt: 8 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 67 - 94 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 26-09-2019

Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği

Öz:

Türkiye’de sigortalılık statüsü açısından en heterojengrubu kendi adına ve hesabına çalışanlar oluşturmaktadır.5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık SigortasıKanunu’nun 4. maddesinin 1. fıkrasının b bendine göre,ticari kazancı nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar,esnaf ve sanatkârlar, şirket ortakları ve tarımsal faaliyettebulunanlar kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlarolarak tanımlanmaktadır. Bu grubun en önemli özelliğikendi faaliyetlerinden dolayı elde ettikleri gelirin düzensizve belirsiz oluşudur. Bu nedenle düzenli prim ödemealışkanlıkları en zayıf olan sigortalı gruplarından birinioluşturmaktadır. Bu anlamda, kendi hesabına çalışanlarınsosyal koruma yetersizliği ile karşılaşma olasılığı diğersigortalı gruplarına göre oldukça fazladır. Bu çalışma,Türkiye’de kendi adına ve hesabına çalışanların gelirdüzeyleri ve yaşam standartları ile sosyal güvenlik sistemiarasındaki ilişkiyi ve sosyal güvenlik programlarından neölçüde yararlandıklarını saptamayı amaçlamaktadır.Çalışmada, kendi adına ve hesabına çalışanlarınsosyoekonomik koşulları Türkiye İstatistik Kurumu mikroverilerinden yararlanarak hesaplanmıştır. Yapılan analizlersonucunda, kendi hesabına çalışanların gelir durumu ilesosyal sigortaya kayıtlılık arasında doğru yönlü bir ilişkiolduğu, kendi hesabına çalışanların en az 1/3’ünün primborcu nedeniyle sağlık hizmetlerinden yararlanamadığı,sosyal sigorta edimlerine hak kazanmanın kolaylığınedeniyle kendi hesabına çalışma statüsünden bağımlıçalışmaya geçişlerin yaşandığı bulgulanmıştır.

Anahtar Kelime:

Konular: Sosyal Çalışma İşletme Sosyoloji

Social Security of the Self-Employed Workers in Turkey

Öz:

Self-employed workers are the most heterogeneous group with regards to social security coverage status in Turkey. The term "self-employed" can apply to a range of different workers. In accordance with the Social Security and General Health Insurance Law No. 5510 (Article 4/1-b), income taxpayers for their commercial earning, craftsmen and artisans, business earners/partners and people doing agricultural activity define as self-employed workers. Obtaining irregular and uncertain income is the most important characteristic of this group. Because of the lack of regular premium payment habit, they constitute one of the weakest groups in social security coverage. In this sense, encountering with probability of social protection inadequacy is pretty much rather than the other groups. This study aims to determine the relationship between income levels/living standards of self-employed workers and social security system and how self-employed workers benefit from social security programs in Turkey. In the study, socioeconomical conditions of self-employed workers will be examined with using the proper data of Turkish Statistical Institute. As a result of the analyzes, it was found that there is a positive relationship between self-employed workers' income status and social insurance registration; at least one of three of self-employed workers cannot benefit from health services due to the premium debt, and there is a transition from self-employed status to dependent employment.

Anahtar Kelime:

Konular: Sosyal Çalışma İşletme Sosyoloji

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Alper, Y. (2011). Sosyal Güvenlik Reformu ve Finansmanla İlgili Beklentiler. Sosyal Güvenlik Dergisi. 2011/ 1. ss. 7-47.
Arıcı, K. (2011). Sosyal Sigorta Sisteminin Kara Deliği: Sigortalı Sayılmayanlar Düzenlemesi (5510 sayılı SSGSSK m.6). Sosyal Güvenlik Dergisi. 2011/1 ss. 48-61.
EC (European Commission) (2014). Social Protection in the Member States of the European Union, the European Economic Area and in Switzerland. [http://www. ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId= 5549&langId=en] (Erişim: 24.04.2017).
EUROFOND (European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions) (2009) Self-Employed Workers: Industrial Relations and Working Conditions. [http://www.eurofound.europa. eu/sites/default/files/ef_files/docs/ comparative/tn0801018s/tn0801018s.pdf] (Erişim: 25.04. 2017).
Güzel, A., Okur, A. R., Caniklioğlu, N. (2012). Sosyal Güvenlik Hukuku. 14. Baskı. İstanbul: Beta.
Hatfield, I. (2015). Self-Employment in Europe Report, Institute for Public Policy Research. [http://www.ippr.org/files/ publications/pdf/self-employment-Europe_ Jan 2015.pdf? noredirect=1] (Erişim: 24.04. 2017).
ILO (International Labour Organization) (2013). Revision of the International Classification of Status in Employment (ICSE- 93). International Conference of Labour Statisticians, 2-11 October 2013. [http:// www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/--- dgreports/---stat/documents/meeting document/wcms_223924.pdf]. (Erişim: 20.04.2017).
ISSA (International Social Security Association) (2012). Handbook on the Extension of Social Security Coverage to the Self-Employed, Geneva. [http:// socialpro-tection-humanrights.org/resource /hand-book-on-the-extension-of-socialsecurity- coverage-to-the-self-employed]. (Erişim: 25.04.2017).
Karadeniz, O. (2011). Türkiye’de Atipik Çalışan Kadınlar ve Yaygın Sosyal Güvencesizlik. Çalışma ve Toplum. 2011/2. ss.84-127.
Karadeniz, Oğuz, (2012a). Sosyal Sigorta Sisteminde Norm ve Standart Sorunu ve Bağımlı Çalışma Statüsüne Sızmalar (4/B’ye Gerek Kaldı Mı?). Sosyal Güvenlik Dünyası Dergisi. S.82. ss.12-24.
Karadeniz, O. (2012b). Türkiye’de Sağlıkta Dönüşüm Sürecinde Genel Sağlık Sigortası: Kapsam ve Mali Sürdürülebilirlik Açısından Bir Değerlendirme. Sosyal Güvenlik Dünyası Dergisi. S.82. ss.6-18.
Karadeniz, O. ve Durusoy Öztepe, N. (2013). Türkiye’de Yaşlı Yoksulluğu. Çalışma ve Toplum. 2013/3. ss. 77-102.
Mutual Information System on Social Protection (2014). Information Base: Social Protection of the Self Employment. [http://www.missoc.org/INFORMATION BASE/COUNTRYSPECIFICDESCS/SEL FEMPLOYED/socialProtectionSelfEmplo yed2014.htm] (Erişim: 25.04.2017).
Özşuca Ş. ve Toksöz G. (2003). Sosyal Koruma Yoksunluğu, Enformel Sektör ve Küçük İşletmeler. Ankara Üniversitesi SBF Yayınları. Ankara.
SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2013). Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Sigortalıların Hak ve Yükümlülükleri. [http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/ kurumsal/basin_odasi/yayinlar/aktuerya_1] (Erişim: 27.04.2017).
SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2011). Bağ-Kur Zaman Serisi Verileri 1972-2005. SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2016). 2016 İstatistik Yıllığı, İş Yeri v e İ ş Kolu İstatistikleri.
SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2018). Temel Göstergeler Ocak-2018. Kişisel İletişim.
Sözer, A. N. (2014). Türk Genel Sağlık Sigortası. 1. Baskı, İstanbul: Beta.
Sözer, A. N. (2015). Türk Sosyal Sigortalar Hukuku. 2. Baskı. İstanbul: Beta.
Şakar, M. (2014). İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku. 7. Baskı. İstanbul: Beta. TÜİK (2015). Hane Halkı Bütçe Anketi Mikro Veri Seti.
TÜİK (2015). Gelir ve Yaşam Koşulları Anketi Mikro Veri Seti.
TÜİK (2016). Hane Halkı İş Gücü İstatistikleri Mikro Veri Seti.
TÜİK (2017). http://www.tuik.gov.tr/Pre Tablo.do?alt_id=1007 (Erişim: 27.10. 2017).

APA	DURUSOY ÖZTEPE N, AKBAŞ S (2018). Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği. , 67 - 94.
Chicago	DURUSOY ÖZTEPE NAGİHAN,AKBAŞ SEZGİ Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği. (2018): 67 - 94.
MLA	DURUSOY ÖZTEPE NAGİHAN,AKBAŞ SEZGİ Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği. , 2018, ss.67 - 94.
AMA	DURUSOY ÖZTEPE N,AKBAŞ S Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği. . 2018; 67 - 94.
Vancouver	DURUSOY ÖZTEPE N,AKBAŞ S Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği. . 2018; 67 - 94.
IEEE	DURUSOY ÖZTEPE N,AKBAŞ S "Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği." , ss.67 - 94, 2018.
ISNAD	DURUSOY ÖZTEPE, NAGİHAN - AKBAŞ, SEZGİ. "Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği". (2018), 67-94.

APA	DURUSOY ÖZTEPE N, AKBAŞ S (2018). Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği. SOSYAL GÜVENLİK DERGİSİ, 8(1), 67 - 94.
Chicago	DURUSOY ÖZTEPE NAGİHAN,AKBAŞ SEZGİ Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği. SOSYAL GÜVENLİK DERGİSİ 8, no.1 (2018): 67 - 94.
MLA	DURUSOY ÖZTEPE NAGİHAN,AKBAŞ SEZGİ Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği. SOSYAL GÜVENLİK DERGİSİ, vol.8, no.1, 2018, ss.67 - 94.
AMA	DURUSOY ÖZTEPE N,AKBAŞ S Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği. SOSYAL GÜVENLİK DERGİSİ. 2018; 8(1): 67 - 94.
Vancouver	DURUSOY ÖZTEPE N,AKBAŞ S Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği. SOSYAL GÜVENLİK DERGİSİ. 2018; 8(1): 67 - 94.
IEEE	DURUSOY ÖZTEPE N,AKBAŞ S "Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği." SOSYAL GÜVENLİK DERGİSİ, 8, ss.67 - 94, 2018.
ISNAD	DURUSOY ÖZTEPE, NAGİHAN - AKBAŞ, SEZGİ. "Türkiye’de Kendi Adına ve Hesabına Çalışanların Sosyal Güvenliği". SOSYAL GÜVENLİK DERGİSİ 8/1 (2018), 67-94.