SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ

ATEŞ, HAMZA; ÜNSAL, Ali; KIRILMAZ, Harun

SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ

Harun KIRILMAZ, (Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü, Sakarya,Türkiye)

Hamza ATEŞ, (İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Medeniyet Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul, Türkiye)

Ali ÜNSAL (Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Sağlik Yonetimi, Bilecik, Türkiye)

Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi

10 4

Yıl: 2019 Cilt: 7 Sayı: 16 Sayfa Aralığı: 35 - 56 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 17-01-2020

SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ

Öz:

Ekonomik büyümenin sağlanması ve istikrarlı hale getirilmesi, gelişmiş ve gelişmekteolan ülkelerin önem verdiği konuların başında yer almaktadır. Bu açıdan bakıldığında,literatürde ekonomik büyüme sürecinde beşeri sermayenin önemine vurgu yapan çalışmalarıneğitim ve sağlık alanına yoğunlaştığı görülmektedir. Bu araştırmada sağlığın ekonomik büyümeüzerindeki etkisinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma kapsamında “sağlıkgöstergelerinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi nedir?” sorusuna cevap aranmaktadır.Araştırmada, sağlık göstergelerinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi bir panel veri analizi iletest edilmektedir. Bu çerçevede Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan veTürkmenistan’ın 1995-2014 dönemi yıllık verileri kullanılmaktadır. Araştırmada sağlıkgöstergelerinin ekonomik büyüme üzerindeki açıklayıcı etkisi kurulan dört ayrı modelde testedilmektedir. Ekonomik gösterge değişkenleri olarak gayri safi yurtiçi hâsıla, hane halkı nihaitüketim harcaması, ihracat, ithalat, işsizlik, dış borç stoku ve tüketici fiyat endeksikullanılmaktadır. Sağlık gösterge değişkenleri olarak ise kişi başına düşen sağlık harcaması,bebek ölüm oranı, yenidoğan ölüm oranı, beş yaş altı çocuk ölüm oranı ve anne ölüm oranıkurulan modellerin her birine dâhil edilmektedir. Modellerin tahmini için havuzlanmış en küçükkareler metodu (Pooled OLS) kullanılmaktadır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre; çokludoğrusal bağlantı varsayımı vif (variance inflation factor) testi ile test edilmekte olup, panelingeneli için ortalama vif değerleri modellerde çoklu doğrusal bağlantı sorunu olmadığınıgöstermektedir. Değişen varyans varsayımı White testi ile test edilmekte olup, test sonucuolasılık değerleri modellerde değişen varyans sorunu olmadığını göstermektedir. Birimler arasıotokorelasyon varsayımı Wooldridge testi ile test edilmekte olup, test sonucu elde edilen olasılıkdeğerleri modellerde otokorelasyon sorunu olmadığını göstermektedir. Sonuç olarakaraştırmada kurulan modellere göre sağlık göstergelerinin ekonomik büyüme üzerindeistatistiksel olarak anlamlı bir etkisi tespit edilememiştir.

Anahtar Kelime:

Konular: İktisat

THE ROLE OF HEALTH INDICATORS IN THE ECONOMIC GROWTH:A PANEL REGRESSION ANALYSIS ON TURKIC REPUBLICS

Öz:

Achieving and stabilizing economic growth is at the forefront of the issues that developed and developing countries attach importance to. From this point of view, it is seen that the studies emphasizing the importance of human capital in the economic growth process concentrate on education and health. In this research, it is aimed to determine the effect of health on economic growth. Within the scope of the research, the answer is asked in the question “What is the effect of health indicators on economic growth?” In the study, the effect of health indicators on economic growth is tested by a panel data analysis. In this context, annual data for the period 1995-2014 of Turkey, Azerbaijan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan and Turkmenistan are used. The exploratory effect of health indicators in the survey on economic growth is tested in four different models. Gross domestic product, household consumption expenditure, exports, imports, unemployment, outstanding external debt and consumer price index are used as economic indicator variables. Health indicator variables include per capita health expenditure, infant mortality rate, newborn mortality rate, child mortality rate and maternal mortality rate in each of the established models. Pooled OLS method is used for estimation of models. According to the findings obtained from the research; the assumption of multiple linear connections is tested by the variance inflation factor (VIF) test, and the mean VIF values for the panel indicate that there are no multiple linear link problems in the models. The assumption of variance is tested by the White test, and the test result probability values indicate that there are no variance problems in the models. The assumption of inter-unit autocorrelation is tested by the Wooldridge test, and the test results show that there is no autocorrelation problem in the models. As a result, according to the models established in the research statistically significant effects of health indicators on economic growth could not be determined.

Anahtar Kelime:

Konular: İktisat

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

AK, Rengin (2012), “The Relationship between Health Expenditures and Economic Growth: Turkish Case”. International Journal of Business Management and Economic Research, 3(1): 404-409.
AKAR, Sevda (2014), “Türkiye’de Sağlık Harcamaları, Sağlık Harcamalarının Nispi Fiyatı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Yönetim ve Ekonomi, 21(1): 311-322.
ARSLAN, İbrahim vd. (2016), “Sağlık ile Kalkınma Arasındaki İlişkinin Asimetrik Nedensellik Analizi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(2): 287-310.
BAŞAR, Selim vd. (2016), “Eğitim ve Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10: 189-204.
BOZKURT, Hilal (2010), “Eğitim, Sağlık ve İktisadi Büyüme Arasındaki İlişkiler: Türkiye İçin Bir Analiz”. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 5(1): 7-27
ÇETİN, Murat ve ECEVİT, Eyyup (2010), “Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi”. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(2): 166-182.
ERYİĞİT, Sibel B. vd. (2012), “The Long-Run Linkages Between Education, Health and Defence Expenditures and Economic Growth: Evidence From Turkey”. Defence & Peace Economics, 23(6): 559-574.
HAYALOĞLU, Pınar ve BAL, Hasan Ç. (2015), “Üst Orta Gelirli Ülkelerde Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi”. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(2): 35-44.
KAR, Muhsin ve AĞIR, Hüseyin (2003), “Türkiye'de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Testi”. II. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı, 181-190.
KAR, Muhsin ve TABAN, Sami (2003), “Kamu Harcama Çeşitlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisi”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58(3): 145-169.
KHAN, Habib N. vd. (2016), “On The Relationship Between Health, Education And Economic Growth: Time Series Evidence From Malaysia”. Conference Paper 4th International Conference on Fundamental and Applied Sciences, DOI 10.1063/1.4968146.
KUBAR, Yeşim (2016), “Az Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerin Kalkınma Göstergeleri İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Bir Panel Veri Analizi (1995- 2010)”. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4: 65-99.
KÜÇÜKAKSOY, İsmail ve AKALIN, Günay (2017), “Fisher Hipotezi’nin Panel Veri Analizi İle Test Edilmesi: OECD Ülkeleri Uygulaması”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(1): 19-40.
MAZGİT, İsmail (1998), Ekonomik Kalkınma Sürecinde Türkiye’de Sağlık Sektörünün Yeniden Yapılanması. Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
PESERAN, M. Hashem (2007), “A Simple Panel Unit Root Test In The Presence Of Cross-Section Dependence”. Journal of Applied Econometrics, 22: 265–312.
SELİM, Sibel vd. (2014), “Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi”. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3): 13-24.
ŞİMŞİR, Necmiye C. vd. (2015), “Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı”. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(604): 43-54.
TABAN, Sami (2006), “Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi”. Sosyo Ekonomi, 4(4): 31-46.
TIRAİOĞLU, Muhammed ve YILDIRIM, Burcu (2012), “Yapısal Kırılma Durumunda Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”. Electronic Journal of Vocational Colleges, 2(2): 111-117.
UÇAN, Okyay ve ATAY, Seda (2016), “Türkiye’de Sağlık Harcamaları ve Büyüme Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme”. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 9(3): 2015-222.
UĞURLU, Erginbay (2009), Durağanlık ve Birim Kök Sınamaları. İstanbul Aydın Üniversitesi Ekonomi ve Finans Bölümü Ders Notları, doi: 10.13140/rg.2.1.3262.2561.
UZGÖREN, Nevin ve UZGÖREN, Ergin (2005), “Zaman Serilerinde Sahte Regresyon Sorunu ve Reel Kamu Harcamalarına Yönelik Bir Ekonometrik Model Uygulaması”. Akademik Bakış, 5: 1-14.
YARDIMCIOĞLU, Fatih (2012), “OECD Ülkelerinde Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Ekonometrik Bir İncelemesi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2): 27-47.
YUMUŞAK, İbrahim G. ve YILDIRIM, Durmuş Ç. (2009), “Sağlık Harcamaları İktisadi Büyüme İlişkisi Üzerine Ekonometrik Bir İnceleme”. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 4(1): 57-70.
http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=world-developmentindicators& preview =on (Erişim Tarihi: 14.06.2018).
https://knoema.com/atlas (Erişim Tarihi: 18.06.2018).

APA	KIRILMAZ H, ATEŞ H, ÜNSAL A (2019). SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ. , 35 - 56.
Chicago	KIRILMAZ Harun,ATEŞ HAMZA,ÜNSAL Ali SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ. (2019): 35 - 56.
MLA	KIRILMAZ Harun,ATEŞ HAMZA,ÜNSAL Ali SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ. , 2019, ss.35 - 56.
AMA	KIRILMAZ H,ATEŞ H,ÜNSAL A SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ. . 2019; 35 - 56.
Vancouver	KIRILMAZ H,ATEŞ H,ÜNSAL A SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ. . 2019; 35 - 56.
IEEE	KIRILMAZ H,ATEŞ H,ÜNSAL A "SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ." , ss.35 - 56, 2019.
ISNAD	KIRILMAZ, Harun vd. "SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ". (2019), 35-56.

APA	KIRILMAZ H, ATEŞ H, ÜNSAL A (2019). SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(16), 35 - 56.
Chicago	KIRILMAZ Harun,ATEŞ HAMZA,ÜNSAL Ali SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 7, no.16 (2019): 35 - 56.
MLA	KIRILMAZ Harun,ATEŞ HAMZA,ÜNSAL Ali SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, vol.7, no.16, 2019, ss.35 - 56.
AMA	KIRILMAZ H,ATEŞ H,ÜNSAL A SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2019; 7(16): 35 - 56.
Vancouver	KIRILMAZ H,ATEŞ H,ÜNSAL A SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2019; 7(16): 35 - 56.
IEEE	KIRILMAZ H,ATEŞ H,ÜNSAL A "SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ." Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7, ss.35 - 56, 2019.
ISNAD	KIRILMAZ, Harun vd. "SAĞLIK GÖSTERGELERİNİN EKONOMİK BÜYÜMEDE ROLÜ:TÜRKİ CUMHURİYETLER ÜZERİNE BİR PANEL REGRESYON ANALİZİ". Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 7/16 (2019), 35-56.