BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE

GÜNDÜZ ÖNAL, AYSUN

BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE

Aysun Gündüz ÖNAL (Alanya Alaadin Keykubat Üniversitesi)

Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi

11 2

Yıl: 2018 Cilt: 6 Sayı: 15 Sayfa Aralığı: 139 - 150 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 15-01-2020

BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE

Öz:

Dilimize yer adı bilimi olarak çevrilen toponimi, Yunan kökenli olup topos “yer” ve onoma“ad” kelimelerinin birleştirilmesinden oluşturulmuştur. Ad biliminin önemli inceleme alanlarındanbiri olan yer adı bilimi, son yıllarda araştırmacıların üzerinde titizlikle durduğu bilim dallarındanbiridir. Bu bilim dalı, yer adlarını veriliş eğilimleri, kökenleri ve yapıları açısından değerlendirir.Bunun yanında yer adlarının geçirdiği değişiklikleri de tarihî kaynaklara dayanarak gün yüzüneçıkarır.Tarih boyunca çok farklı medeniyetlerin yerleşme alanı olan Antalya, Bergama kralı II.Attalos’un tahta geçişinden sonra İ.Ö. 158 yılı civarında kurulmuştur. Adını kral Attalos’tan alanbu şehir, kaynaklarda Atalia, Adalia, Satalia, Antaliyye, Adalya gibi isimlerle yer alır. Her dönemdeyerleşim merkezi olarak kullanılan Antalya ve çevresinde antik dönemlerden kalma yer adlarınasıklıkla rastlanır.Bu çalışma, belediyelerden alınan numarataj belgeleri doğrultusunda hazırlanmıştır.Çalışmada Batı Antalya’da bulunan tarihî yapılardan adını alan yer adları üzerinde durulmuştur.Tarihî yer adları ile tarihî yapıların kaynaklık ettiği yer adları aynı çatı altında değerlendirilmiştir.Bu adların tarihsel gelişimleri ve yapısal özellikleri verilmeye çalışılmıştır. Türkçe yer adları, Eskive Orta Türkçe dönemlerindeki biçimleriyle, alıntı yer adları ise esas şekilleriyle konu edilmiştir.Yabancı kökenli kelimelerden değişerek geldiği düşünülen yer adları eğer ek almıyorsa basitolarak kabul edilmiştir. Birleşik kelimelerden oluşan yer adları ise kendi içinde gruplandırılmıştır.Çalışmanın amacı, Batı Antalya’nın kültürel hazinelerinden biri olarak kabul edilen tarihsel yeradlarını gelecek nesillere aktarmak ve toponimi bilimine katkıda bulunmaktır.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Edebiyat Sanat

THE PLACE NAMES IN WEST ANTALYA WHICH ORIGINATED FROM HISTORICAL BUILDINGS

Öz:

Toponymy, which is translated into Turkish as the science of place names, is originated from Greek and formed by combination of the words “topos” meaning “place” and “onoma meaning “name”. Toponymy, which is an important research area of the science of names, has been one of the scientific disciplines that researchers have meticulously focused on in recent years. This discipline, evaluates the place names in terms of the naming tendency, origins and structure. Besides, using historical sources the discipline uncovers the changes in the place names. Antalya which is a settlement area of various civilizations throughout the history was established when Attalos the second of Pergamon succeeded to the throne around B.C. 158. The city named after the king Attalos takes place in the literature with the names such as Atalia, Adalia, Satalia, Antaliyye, Adalya. The names of places dating back to ancient times are frequently encountered in Antalya and its surroundings which have been used as settlements throughout history. The data of the study is obtained from municipalities’ official documents. The study focuses on the place names which are originated from the names of the historical buildings in West Antalya. Historical place names and the names originated from the historical place names are evaluated under the same origin. In this study, historical development and structural features of these names have been discussed. Turkish place names are considered as their forms in Old and Mid Turkish Eras, while adapted place names are considered as their original forms. The names of places that are thought to have adapted from foreign origin words are considered as simple if they do not have affix. Place names made up of composite words are grouped together. The aim of the study is to transfer the historical place names considered to be one of the cultural treasures of West Antalya to future generations and to contribute to the science of toponomy.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Edebiyat Sanat

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

AK, Mehmet, (2015), Teke Yörükleri (1800-1900), TTK Yayınları, Ankara.
ATALAY, Besim, (2013), Divanü Lûgat-it Türk, TDK Yayınları, Ankara.
BAYBURTLUOĞLU, Cevdet, (2004), Lykia, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, Antalya.
CAFEROĞLU, Ahmet, (2011), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
ÇEVİK, Nevzat, (2008), “Rhodiapolis ve Kumluca Sınırlarındaki Antik Yerleşmeler”, Arkeolojisi, Tarihi, Doğası ve Tarımıyla Kumluca (Rhodiapolis), Kumluca Belediyesi Yayını, Antalya, 13-72.
ÇEVİK, Nevzat, (2015), Lykia Kitabı, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.
ÇİFTÇİ, Aynur, (2008), “Toplum Yapıları,” Elmalı ve Yöresel Mimarlığı(Reha Günay), Elmalı Belediyesi Yayınları, Antalya, 2008, 43-71.
DEVELLİOĞLU, Ferit, (1996), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.
DİLÇİN, Cem, (1983), Yeni Tarama Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
EKİZ, Abdullah, (2001), Dünden Bugüne Elmalı, Akdeniz Yayınları.
EREN, Hasan, (1965), “Yer Adlarımızın Dili”, TDAY Belleten, Ankara, 155-165.
ERTEN, S. Fikri, (1940), Antalya Vilâyeti Tarihi, Maarif V. Derleme Müdürlüğü, İstanbul.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi(1671-1672), (1935), Devlet Matbaası.
GABAİN, A.Von , (1988), Eski Türkçenin Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
GÜLENSOY, Tuncer,(2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözlerin Köken Bilgisi Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
GÜLLÜDAĞ, N.,Özkaya İ. ve Mor G., (2017), Kars Yer Adları, Kitapana Yayınevi, İzmir.
GÜNDÜZ Önal, Aysun, (2012), Alanya’nın Yer Adları, SDU Sosyal Bilimler EnstitüsüYüksek Lisans Tezi-, Isparta.
GÜNDÜZ Önal, Aysun, (2018), Batı Antalya Yer Adları (Sınıflandırma ve Dil Bilgisi İncelemesi), SDU Sosyal Bilimler Enstitüsü- Doktora Tezi-, Isparta.
KARACA, Behset, (2002), XV ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı, Fakülte Kitabevi, Isparta.
KODAY S., Aydın T., (2016), “Elmalı’da (Antalya) Geçmişten Günümüze Yerleşme Adları Üzerine Bir İnceleme”, TÜCAUM Uluslar arası Coğrafya Sempozyumu, Ankara, 448-468.
Türkçe Sözlük,(2011), Komisyon, TDK Yayınları, Ankara.
Köylerimiz, (1933), Dâhiliye Vekâleti Umum Müdürlüğü.
Köylerimiz (1 Mart 1968 Gününe Kadar), (1968), İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Ankara.
ONAT, Burhanettin, (2000), Bir Zamanlar Antalya, Me-Pa AŞ, İstanbul.
PAÇACIOĞLU, Burhan, (2016), VIII. ve XVI. Yüzyıllar Arasında Sözcük Dağarcığı, Kesit Yayınları, İstanbul.
Son Teşkilât-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları,(1928), Dâhiliye Vekâleti Teşkilâtı, İstanbul.
ŞAHİN, Güven (2010), “Türkiye’de Yapılmış Toponomi Çalışmaları”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
ŞENEL M. ve Gündüz Önal A, (2017), “Yer Adları (Toponimi) Açısından Tarama Sözlüğü”, Karadeniz Dergisi, S. 36, 152-163.
TEKİN, Talât, (2010), Orhun Yazıtları, TDK Yayınları, Ankara.
TÜNER, Nihal, (2002), Lykia Yerleşim Coğrafyası’nda Yeni Lokalizasyonlar, AÜSBE, Yüksek Lisans Tezi, Antalya.
TÜRKAY, Cevdet, (1979), Başbakanlık Osmanlı Arşivlerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler, Tercüman Kaynak Eserler Dizisi, İstanbul.
UMAR, Bilge, (1993), Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
YAVUZ S. ve Şenel M., (Summer 2013), “Yer Adları (Toponim) Terimleri Sözlüğü”, Turkish Studies, 2239-2254.
166 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri(937-1530), (1995), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
www.sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayi_20/1_%201-17_%20syf.pdf (16.09.2015)
http://dergipark.gov.tr/download/article-file/15316 ( 16.09.2018)
http://nisanyanmap.com/?y=bel%C3%B6ren&t=&lv=1(12.10.2017)
http://nisanyanmap.com/?y=gelemi%C5%9F&t=&lv=1&srt=x&u=1&ua=0(12.04.2017)
http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/TR,176701/tarihi.html(15.11.2017)
http://demre.bel.tr/?menu=Demre-Tarihce(06.01.2017)
http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/Eklenti/8684,66-dundenbuguneantalya-1ciltelmalipdf.pdf?0&_tag1=EAB5EB8CD10191854804F3B2554311D8744DD668&crefer= 83A4D0441F47CB26E51E3A7D033E0E8912658C3B3D9DC52D2AB063B9E878129C (05.10.2016)
http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/TR,176701/tarihi.html(15.11.2017)
http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR-44409/likya-uygarligi-antik-kentleri-antalya-ve-mugla.html (15.08.2018)
http://www.antalyamuzesi.gov.tr/tr/olympos-orenyeri(28.12.2016)

APA	GÜNDÜZ ÖNAL A (2018). BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE. , 139 - 150.
Chicago	GÜNDÜZ ÖNAL AYSUN BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE. (2018): 139 - 150.
MLA	GÜNDÜZ ÖNAL AYSUN BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE. , 2018, ss.139 - 150.
AMA	GÜNDÜZ ÖNAL A BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE. . 2018; 139 - 150.
Vancouver	GÜNDÜZ ÖNAL A BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE. . 2018; 139 - 150.
IEEE	GÜNDÜZ ÖNAL A "BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE." , ss.139 - 150, 2018.
ISNAD	GÜNDÜZ ÖNAL, AYSUN. "BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE". (2018), 139-150.

APA	GÜNDÜZ ÖNAL A (2018). BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 139 - 150.
Chicago	GÜNDÜZ ÖNAL AYSUN BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 6, no.15 (2018): 139 - 150.
MLA	GÜNDÜZ ÖNAL AYSUN BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, vol.6, no.15, 2018, ss.139 - 150.
AMA	GÜNDÜZ ÖNAL A BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2018; 6(15): 139 - 150.
Vancouver	GÜNDÜZ ÖNAL A BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi. 2018; 6(15): 139 - 150.
IEEE	GÜNDÜZ ÖNAL A "BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE." Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6, ss.139 - 150, 2018.
ISNAD	GÜNDÜZ ÖNAL, AYSUN. "BATI ANTALYA’DA TARİHÎ YAPILARDAN KAYNAKLANAN YER ADLARI ÜZERİNE". Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 6/15 (2018), 139-150.