Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi

Seyitoğlu, Gürol; HAKYEMEZ, Yavuz; ŞEN, Şevket; SARAÇ, Gerçek; kazancı, Nizamettin; KARADENİZLİ, Levent

Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi

Levent KARADENİZLİ, (Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü, Jeofizik Etüdleri Dairesi, Ankara, Türkiye)

Gürol SEYİTOĞLU, (Girilmedi)

Gerçek SARAÇ, (Girilmedi)

Nizamettin KAZANCI, (Girilmedi)

Şevket ŞEN, (Girilmedi)

Yavuz HAKYEMEZ (Girilmedi)

Maden Tetkik ve Arama Dergisi

24 0

Yıl: 2003 Cilt: 0 Sayı: 126 Sayfa Aralığı: 69 - 86 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 29-07-2022

Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi

Öz:

Çankırı-Çorum havzası, Orta Anadolu'da Tersiyer'de gelişen havzalardan birisidir ve Paleosen'den Pliyosen'e kadar önemli tortul birikimine sahip olmuştur. Bu çalışmada havzanın Erken- Orta Miyosen dönemindeki tektonik rejimi ve buna bağlı gelişen sedimanter ortamlar ele alınmıştır. Bu jeolojik dönemde havzada genişlemeli tektonik rejimin hakim olduğu ve birbirleri ile yanal-düşey geçişli olan Kumartaş ve Hançili formasyonlarının depolandığı görülür. Formasyonların yaşı memeli fosillere dayanılarak (MN 3, 4, 5) verilmiş ve uygun istiflerden ölçülü kesitler alınarak fasiyes analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda belirlenen fasiyesler şunlardır; masif-organize olmayan konglomera, dereceli-matriks destekli konglomera, tabakalı-tane destekli konglomera, masif kumtaşı, düzlemsel çapraz tabakalı kumtaşı, teknemsi çapraz tabakalı kumtaşı, ripıl çapraz laminalı kumtaşı, boylanmalı-tabakalı kumtaşı, masif çakıllı çamurtaşı, organik maddece zengin kiltaşı, masif marn, laminalı, yeşil-sarı renkli kiltaşı, tabakalı-fosilli kireçtaşı, ooidli kireçtaşı, kömür ve tüfittir. Fasiyesler birbirleri ile yanal ve düşey geçişli olup belirli fasiyes toplulukları oluşturmaktadırlar. Fasiyes toplulukları, Erken-Orta Miyosen döneminde üç farklı sedimanter ortam oluştuğunu göstermektedir. Bunlar; alüvyal yelpaze ve akarsu (kütle akma katkılı örgülü akarsu, menderesli akarsu ve taşkın düzlüğü), göl kıyısı (fan-delta, kıyı yakını kum barları, karbonat bankları) ve göl merkezi (derin ve sığ göl) ortamlarıdır. Bölgedeki genişlemeli tektonik rejime bağlı olarak gelişen normal faylar havza kenarı ve havza içindeki paleoyükseltilerin düşey hareketlerini kontrol etmişler ve buna bağlı olarak göl seviyesi oynamalarına neden olmuşlardır. Göl seviyesinin düştüğü periyodlarda kara alanlarında derin kazıma olup kırıntılı malzemeyi göl içine taşıyan alüvyal yelpaze ve fan delta süreçleri hakim olmuştur. Tersine işleyen süreçlerde ise göl seviyesi yükselmeleri sonucunda göl içine dolan malzeme yeniden işlenerek kum barlarını oluşturmaktadır. Ayrıca kırıntılı getiriminin olmadığı periyodlarda karbonat çökelimi etkin olup, banklar oluşturmuşlardır. Belirli zamanlarda su seviyesi yükselmeleri büyük derinlik oluşturmuş ve havza içindeki paleo-yükseltileri bile örtecek düzeye gelmişlerdir. Havza Geç Pliyosen'de batı kenarı normal faylı, doğu kenarı bindirmeli bir tektonik kama ile parçalanmış ve depolanan Miyosen tortulları deformasyona uğramıştır.

Anahtar Kelime:

Belge Türü: Makale Makale Türü: Diğer Erişim Türü: Erişime Açık

Akyürek, B.; Bilginer, E.; Çatal, E.; Dağer, Z.; Soysal, Y. ve Sunu, O., 1980, Eldivan-Şabanözü (Çankırı) ve Hasayaz-Çandır (Kalecik-Anka-ra) dolayının jeolojisi: MTA Rap. 6741, (Yayımlanmamış).
Akyürek, B.; Bilginer, E.; Akbaş, B., Hepşen, N., Pehlivan, Ş.,Sunu, O., Soysal, Y., Dağer, Z., Çatal, E., Sözeri, B., Yıldırım, H. ve Hakyemez, Y., 1982, Ankara-Elmadağ-Kalecik dolayının jeolojisi: MTA Rap. 7298 (Yayımlanmamış).
Allen, J.R.L., 1963b, Henry Clifton Sorby ve the sedimentary structures of sves ve svestones in relation to flow conditions: Geol. Mijnbouw, 42; 223-228.
Allen, J.R.L., 1970b, Studies in fluviatile sedimentation:acomparison of fining-upward cyclothems, with special reference to coarse-member composition and interpretation: J. Sediment. Petrol. 40; 298-323.
Birgili, Ş.; Yoldaş, R., ve Ünalan, G„ 1975, Çankırı-Çorum havzasının jeolojisi ve petrol olanakları: MTA Rap. 5621, (Yayımlanmamış).
Bruijn, H.de ve Saraç,G. 1992, Early Miocene rodent faunas from the eastern Mediterranean area: Proc. Kon. Ned. Akad. v.Wetensch, 95(1); 25-40.
Bull, W.B., 1977, The alluvial fan environment: Prog.Phys.Geog.1; 222-270. C rowel I, J.C. ve Link, M.H. (eds.), 1982, Geologic History of Ridge Basin, southern California: Pasific Section Soc. Econ. Paleont. Miner., Tulsa, 304 pp.
De Feyter,A.J. ve Molenaar,N., 1984, Messinian fanglomerates: The Colombacci formation in the Pietrarubbia basin, Italy: J.Sedimentary Petrol.,54; 749-758.
Dam, G. ve Surlyk, F., 1993, Cyclic sedimentation in a large wave and storm dominated anoxic lake, Kap Stewart Formation (Rhaetian- Si-nemurian), Jameson Lve, East Greenlve: In: Sequence Stratigraphy and Facies Associations (Eds. H.W. Posamentier, C.P. Sum-merhayes, B.U. Haq and G.P. Allen), Spec. Publ. Int. Ass. Sediment., 18, 419-448.
Enos, P., 1977, Flow regimes in debris flow: Sedimentology, 24; 133-142.
Erdoğan,B.; Akay,E., ve Uğur,M.S., 1996, Geology of the Yozgat Region and evolution of the col-lisional Çankırı Basin: International Geology Review, 38; 788-806.
Farrell, K.M., 1987, Sedimentology ve facies architecture of overbank deposits of the Mississippi River, False River region, Louisiana: In: Recent developments in fluvial sedimentology (Eds. F.G. Ethridge, R.M. Flores and M.D. Harvey), Soc. Econ. Paleontol. Mineral Spec. Publ., 39; 111-120.
Flores, R.M., 1984, Comparative analysis of coal accumulation in Cretaceous alluvial deposits, southern United States Rocky Mountain basin: In: The Mesozoic of Middle (Eds. D.F.Stott, D.J.Glass), North America. Can./ Soc.Petrol. Geol.Mem.,9; 373-385.
Görür, N.; Tüysüz,O. ve Şengör A.M.C., 1998, Tectonic evolution of the Central Anatolia Basin: International Geology Review, 40; 831-850.
Hakyemez, Y.; Barkurt, M.Y.; Bilginer, E.; Pehlivan, Ş.; Can, B.; Dağer, Z. ve Sözeri, B., 1986, Yapraklı-llgaz-Çankırı-Çveır dolayının jeolojisi: MTA Rap. 7966 (Yayımlanmamış).
Harms, J.C.,Southard,J.B. ve Walker,R.G., 1982, Structures ve sequences in clastic rocks: Soc. Econ. Paleontol. Mineral Short Course 9.
Holmes, A., 1965, Principles of Physical Geology, 2nd edn, Nelson, London, 1288 pp.
Horton, B.K. ve Schmitt, J.M., 1996, Sedimentology of a lacustrine fan-delta system, Miocene Horse Camp Formation, Nevada, USA: Sedimentology, 43, 133-155.
Kaymakçı, N., 2000, Tectono-stratigraphical evolution of the Çankırı basin (Central Anatolia Turkey): PhD Thesis, Univ. Utrecht. Geolo-gia Ultraiectina,-no: 190, 247 p.
Kelly, S.B. ve Olsen, H.O., 1993, Terminal fans- a review with reference to Devonian examples: Sediment. Geol., 85; 339-374.
Koçyiğit, A., 1991, Changing Stress Orientation in Progressive Intracontinental Deformation os Indicated by the Neotectonics of the Ankara Region (NW Central Anatolia): TPJD Bülteni, 3 (1); 43-55.
Koçyiğit, A., Türkmenoğlu, A.; Beyhan Kaymakçı, N. ve Akyol, E., 1995, Post-Collisionai Tectonics of Eskişehir-Ankara-Çankırı Segment of Iz-mir-Ankara-Erzincan Suture Zone: Ankara Orogenic Phase: TPJD Bülteni, 6 (1); 69-86.
Lowe, D.R., 1982, Sediment gravity flows: II. Deposi-tional model with special reference to the deposits of high-density turbidity currents: J.Sedim.Petrol., 52; .279-297.
McPherson, J.G., Shanmugan, G. ve Moiola, R.J., 1988, Fan deltas and braid deltas: conceptual problems: In: Fan Deltas: Sedimentology ve Tectonic Settings (Eds. W. Nemec and R.J. Steel), pp. 14-22, Blackie, London.
Miall, A.D., 1977, A review of the braided river depo-sitional environments: Earth Sci.Rev.,13; 1-62.
Miall, A.D., 1985, Architectural-element analysis: a new method of facies analysis applied to fluvial deposits: Earth Sci. Rev., 22; 261-308.
Miall, A.D., 1996, The Geology of Fluvial Deposits-Sedimentary facies, basin analysis ve petroleum geology. Springer, 582 p.
Munoz, A.; Ramos, A.; Sanhez-Moya,Y. ve Sopena, A., 1992, Evolving fluvial architecture during a marine transgression: Upper Buntsveste-in, Triassic, central Spain: Sediment. Geol., 75; 257-281.
Nemec, W. ve Steel, R.J., 1984, Alluvial and coastal conglomerates: Their significant features and some comments on gravelly mass-flow deposits: In: Sedimentology of Gravels and Conglomerates (Eds. E.H. Koster and R.J. Steel), pp. 1-31, Mem. Can. Soc. Petrol. Geol., 10.
Nemec, W. ve Steel, R.J., 1988, What is a fan delta and how do we recognize it?: In: Fan Deltas: Sedimentology and Tectonic Settings (Eds. W. Nemec and R.J. Steel) Blackie, London, pp. 3-13.
Özcan, F.; Saraç, G.; Karadenizli, L.; Şen, Ş. ve Se-yitoğlu, G., 2003, Lithostratigraphy and mammalian biochronology of Lower Miocene deposits in the western part of Çankırı-Çorum basin: A test for post- collisional tectonic models of NW central Anatolia:
Piatt, N.H. ve Wright, V.P., 1991, Lacustrine carbonates: facies models, facies distributions and hydrocarbon aspects: In: Lacustrine Facies Analysis (Eds. P. Anadon, L. Cabrera and K. Kelts), Spec. Publ. Int. Ass. Sediment, 13, pp. 57-74.
Plint, A.G., 1983, Svey fluvial point-bar sediments from the middle Eocene of Dorset, Englve: In: Modern and ancient fluvial systems (Eds. J.D. Collinson and J. Lewis). Int. Assoc. Se-dimentol. Spec. Publ., 6; 355-368.
Rust, B.R., 1972, Structures and process in a braided river: Sedimentology, 18; 221r248.
Rust, B.R., 1978a, A classification of alluvial channel systems: In: Fluvial sedimentology (Ed. A.D.Miall), Can.Soc. Petrol.Geol.Mem., 5; 187-198.
Rust, B.R., 1978Ö Depositions models for braided alluvium: In: Fluvial sedimentology (Ed. A.D.Miall), Can.Soc. Petrol.Geol.Mem., 5; 605-625.
Rust, B.R.,1979, Facies models, 2. Coarse alluvial deposits: In: Facies Models (Ed. R.G. Walker), Geosci. Can. Reprint Ser. 1, 9-21.
Rust, B.R.,ve Koster E.H., 1984, Coarse alluvial deposits: In: Facies Models,2nd edn. (Ed. R.G. Walker), Geosci. Can. Reprint Ser. 1, 53-69.
Saraç, G. 2003, Türkiye Omurgalı Fosil Yatakları, MTA Raporu (yayında)
Seyitoğlu, G.; Kazancı, N.; Karakuş, K; Fodor, L.; Araz, H. ve Karadenizli,L., 1997, Does continuous compressive tectonic regime exist during Late Palaeogene to Late Neogene in NW Central Anatolia, Turkey? Preliminary observations: Turkish Journal of Earth Sciences, 6; 77-83.
Seyitoğlu, G.Karadenizli, L.; Şen, Ş.; Varol, B. ve Karabıyıkoğlu, T., 2000, Rockfall avalanche deposits associated with normal faulting in the NW of Çankırı basin: implication for the post-collisional tectonic evolution of the Neo-Tethyan suture zone: Terra Nova, v. 12, n.6, 245-251.
Smith, G.A., 1986, Coarse-grained nonmarine volca-ni- clastic sediment: terminology and depo-sitional process: Bull. Geol. Soc. Am., 97, 1-10.
Stanistreet, I.G. ve Mc Carthy,T.S., 1993, The Oka-vango fan and the classification of subaerial fan systems: Sediment. Geol., 85; 115-133.
Şengör, A.M.C. ve Yılmaz,Y., 1981, Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach: Tectonophysics, 75; 181-241.
Talbot, M.R. ve Allen, P.A., 1996, Lakes: In: Sedimentary Environments: Processes, Facies and Stratigraphy, (Ed. H.G. Reading), Blackwell Science, 83-124.
Todd, S.P., 1996, Process deduction from fluvial sedimentary structures: In: Advences in Fluvial Dynamics and Stratigraphy (Eds. P.A.Carling and M.R.Dawson), Wiley, Chichester; 299-350.
Tucker, M.E., 1978, Triassic lacustrine sediments from South Wales: shore-zone clastics, eva-porites and carbonates: In: Modern and Ancient Lake sediments (Eds. A. Matter and M.E. Tucker), Spec. Publ. Int. Ass. Sediment, 2, pp. 205-224.
Tüysüz, O. ve Dellaloğlu, A.A., 1992, Çankırı havzasının tektonik birlikleri ve havzanın jeolojik evrimi: Türkiye 9.Petrol Kongresi Bildirileri özeti, 180 s.
Tüysüz, O. ve Dellaloğlu, A.A., 1994, Orta Anadolu'da Çankırı Havzası ve çevresinin erken Tersiyer'deki paleocoğrafik evrimi: Türkiye 10.Petrol Kongresi ve Sergisi Bildiriler; 57-76.
Tüysüz, O. ve Dellaloğlu, A.A., Terzioğlu, N., 1995, A magmatic belt within the Neo-Tethyan suture zone and its role in the tectonic evolution of northern Turkey: Tectonophysics, 243; 173-191.
Ünay, E. 1994, Early Miocene rodent faunas from eastern Mediterranean area. Part IV: The Gliridae. Proc. Kon. Nederl. Akad. Wetensch., Amsterdam, B 97; 445-490.
Varol, B.; Araz, H.; Karadenizli, L.; Kazancı, N.; Seyitoğlu, G. ve Şen, Ş.; 2002, Sedimentology ve paleogeography of Miocene evaporitic succession in the north of Çankırı-Çorum basin, Central Anatolia, Turkey: Carbonates ve Evaporites, 17 (2), 197-209.
Yoldaş, R., 1982, Tosya (Kastamonu) ile Bayat (Çorum) arasındaki bölgenin jeolojisi: Ph.D. Thesis. Ist.Üniv., 311p.

APA	KARADENİZLİ L, Seyitoğlu G, SARAÇ G, kazancı N, ŞEN Ş, HAKYEMEZ Y (2003). Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi. , 69 - 86.
Chicago	KARADENİZLİ Levent,Seyitoğlu Gürol,SARAÇ Gerçek,kazancı Nizamettin,ŞEN Şevket,HAKYEMEZ Yavuz Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi. (2003): 69 - 86.
MLA	KARADENİZLİ Levent,Seyitoğlu Gürol,SARAÇ Gerçek,kazancı Nizamettin,ŞEN Şevket,HAKYEMEZ Yavuz Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi. , 2003, ss.69 - 86.
AMA	KARADENİZLİ L,Seyitoğlu G,SARAÇ G,kazancı N,ŞEN Ş,HAKYEMEZ Y Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi. . 2003; 69 - 86.
Vancouver	KARADENİZLİ L,Seyitoğlu G,SARAÇ G,kazancı N,ŞEN Ş,HAKYEMEZ Y Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi. . 2003; 69 - 86.
IEEE	KARADENİZLİ L,Seyitoğlu G,SARAÇ G,kazancı N,ŞEN Ş,HAKYEMEZ Y "Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi." , ss.69 - 86, 2003.
ISNAD	KARADENİZLİ, Levent vd. "Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi". (2003), 69-86.

APA	KARADENİZLİ L, Seyitoğlu G, SARAÇ G, kazancı N, ŞEN Ş, HAKYEMEZ Y (2003). Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 0(126), 69 - 86.
Chicago	KARADENİZLİ Levent,Seyitoğlu Gürol,SARAÇ Gerçek,kazancı Nizamettin,ŞEN Şevket,HAKYEMEZ Yavuz Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 0, no.126 (2003): 69 - 86.
MLA	KARADENİZLİ Levent,Seyitoğlu Gürol,SARAÇ Gerçek,kazancı Nizamettin,ŞEN Şevket,HAKYEMEZ Yavuz Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, vol.0, no.126, 2003, ss.69 - 86.
AMA	KARADENİZLİ L,Seyitoğlu G,SARAÇ G,kazancı N,ŞEN Ş,HAKYEMEZ Y Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi. 2003; 0(126): 69 - 86.
Vancouver	KARADENİZLİ L,Seyitoğlu G,SARAÇ G,kazancı N,ŞEN Ş,HAKYEMEZ Y Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi. 2003; 0(126): 69 - 86.
IEEE	KARADENİZLİ L,Seyitoğlu G,SARAÇ G,kazancı N,ŞEN Ş,HAKYEMEZ Y "Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi." Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 0, ss.69 - 86, 2003.
ISNAD	KARADENİZLİ, Levent vd. "Çankırı-Çorum havzası batı kenarının Erken-Orta Miyosen paleocoğrafik evrimi". Maden Tetkik ve Arama Dergisi 126 (2003), 69-86.