“Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi

Yıl: 2019 Cilt: 44 Sayı: 200 Sayfa Aralığı: 153 - 173 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.15390/EB.2019.8132 İndeks Tarihi: 04-03-2020

“Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi

Öz:
Hayat bilgisi dersi, öğrencilerin kendisi, ailesi ve yakın çevresinitanımasına yardımcı olmayı amaçlar. Bu tanıma sürecine yardımcıolan unsurlardan biri de tarih öğretimidir. Öğrenciler, tarihöğretimi sayesinde öncelikle kendi ailelerini tanırlar. Sonrasındaait olduğu milletin tarihini ve kültürünü öğrenirler. Tarihi vekültürü tanımak, onların toplumsal kurallara anlam vermesini,dolayısıyla geçmişle ve günümüz arasında bağ kurmasını sağlar.Bu da onların tarihsel anlayış geliştirmelerinin temelini oluşturur.Literatürde yapılan çalışmalar, ilkokulda yalnızca ders kitaplarınabağlı tarih öğretiminin öğrencilerde tarihsel anlayışı geliştirmektebaşarısız olduğunu göstermektedir. Buradan hareketlearaştırmanın amacı, çeşitli sözlü tarih etkinliklerini kullanarakyapılan tarih öğretiminin 3. sınıf öğrencilerine ne tür katkılarsağladığını ortaya koymak olarak belirlenmiştir. AraştırmadaDiekema (1989) tarafından tasarlanan “Benim Bir Tarihim Var”adlı ders planı, 7 hafta boyunca takip edilmiştir. Ayrıca Hickey(2017) tarafından hazırlanan “Hayatta Olan Kuşaklar” ve “OZaman-Bugün” adlı etkinlikler kullanılmıştır. Çalışmanın modeli,nitel araştırma yöntemlerinden eylem araştırmasıdır. Çalışmagrubunu, İstanbul’da faaliyet gösteren özel bir okulun 3. sınıföğrencileri (9) oluşturmuştur. Çalışmanın verileri; sözlü tarihöğrenci görüşmeleri, katılımcı öğrencilerle yapılan yarıyapılandırılmış görüşmeler, aile ağaçları, aile haritaları, zamançizelgeleri, zaman kapsülleri, sözlü tarih görüşme özdeğerlendirme formları, “Aynı Anda Yaşayan Kuşaklar” ve “OZaman-Bugün” etkinlik formlarından toplanmıştır. Elde edilenveriler, içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiş ve yorumlanmıştır.Araştırmanın sonuçları, sözlü tarih etkinliklerinin öğrencilerinzaman ve kronolojiyi algılama, neden-sonuç ilişkisi kurabilme vedeğişim ve sürekliliği algılama gibi tarihsel düşünme becerilerinigeliştirdiğini göstermiştir. Ayrıca öğrenciler, kendilerinin kişiselbir tarihleri olduğunu ve tarihin bir parçası olduklarını farketmişlerdir. Bunların yanında “zaman” ve “kuşak” gibi ilkokul öğrencileri için anlaşılması zor kavramları somutlaştırma veanlamlandırma fırsatı bulmuşlardır. Sınıf öğretmenleri,öğrencilerin geçmişle günümüz arasında bağlantı kurmalarınayardımcı olmak için sözlü tarih yöntemini tercih edebilirler.
Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Eğitim, Eğitim Araştırmaları Müzik Eğitim, Özel Sanat
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Aktın, K. (2017). Okul öncesi dönemde müze eğitimi ile çocukların tarihsel düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 465-486. http://dergipark.gov.tr/mersinefd/issue/28670/336734 adresinden erişildi.
  • Aktürk, V., Yazıcı, H. ve Bulut, R. (2013). Sosyal bilgiler dersinde animasyon ve dijital harita kullanımının öğrencilerin mekânı algılama becerilerine yönelik etkileri. Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 1-17. http://dergipark.gov.tr/marucog/issue/475/3922 adresinden erişildi.
  • Aladağ, S. (2016). Hayat bilgisi: Tanımı, amacı ve doğası. S. Güven ve S. Kaymakcı (Ed.), Hayat bilgisi öğretimi içinde (s. 1-21). Ankara: Pegem Yayıncılık.
  • Altun, A. ve Kaymakcı, S. (2016). Zaman ve kronolojinin öğretiminde bir materyal: Zaman şeritleri. Turkish History Education Journal, 5(1), 157-192.
  • Angrosino, M. V. (2008). Exploring oral history: A window on the past. Long Grove, IL: Waveland Press.
  • Ata, B. (1999). İngiltere'de Piaget ve Bruner'in görüşlerinin ilköğretimde tarih öğretimine yansıması üzerine bir araştırma. PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(Özel Sayı), 1-9. http://pauegitimdergi.pau.edu.tr/Makaleler/270510824_6-%C4%B0NG%C4%B0LTERE.pdf adresinden erişildi.
  • Ata, B. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde müzeler. A. Şimşek ve S. Kaymakcı (Ed.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 171-188). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Aykaç, N. (2011). Hayat bilgisi dersi öğretim programında kullanılan yöntem ve tekniklerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 113-126. http://www.kefdergi.com/pdf/19_1/19_1_9.pdf adresinden erişildi.
  • Barth, J. L. ve Demirtaş, A. (1996). İlköğretim sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi, Öğretmen Eğitimi Dizisi.
  • Barton, K. C. ve Levstik, L. S. (2004). Teaching history for the common good. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
  • Bertram, C., Wagner, W. ve Trautwein, U. (2017). Learning historical thinking with oral history interviews: A cluster randomized controlled intervention study of oral history interviews in history lessons. American Educational Research Journal, 54(3), 444-484. https://doi.org/10.3102/0002831217694833 adresinden erişildi.
  • Binbaşıoğlu, C. (2003). Hayat bilgisi öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Brophy, J., Alleman, J. ve Halvorsen, A. L. (2016). Powerful social studies for elementary students (4. bs.). Cengage Learning.
  • Çulha Özbaş, B. (2014). Tarih öğretiminde gerçek nesnelerin kullanımı. İ. H. Demircioğlu ve İ. Turan (Ed.), Tarih öğretimde öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı içinde (s. 117-132). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Çulha Özbaş, B. (2015). Okul dışı tarih öğretiminde tarihsel alanlar. A. Şimşek ve S. Kaymakcı (Ed.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 205-224). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Demir, S. ve Özden, S. (2013). Sınıf öğretmenlerinin öğretimsel stratejilere yöntemlere ve tekniklere ilişkin görüşleri: Hayat bilgisi dersine yönelik tanılayıcı bir çalışma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 59-75. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/411276 adresinden erişildi.
  • Demircioğlu İ. H. (2005). Sekizinci sınıf öğrencilerinin tarih öğretiminde kullanılan zaman ve kronolojiyle ilgili bazı kavramları anlama düzeyi. Eurasian Journal of Educational Research, 19, 155- 163.
  • Demircioğlu, İ. H. (2009). Tarih öğretmenlerinin tarihsel düşünme becerilerine yönelik görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 39(184), 228-239.
  • Demircioğlu, İ. H. (2014). Tarih öğretimi, öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. İ. H. Demircioğlu ve İ. Turan (Ed.), Tarih öğretimde öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı içinde (s. 1-12). Ankara: Pegem Akademik Yayıncılık.
  • Demircioğlu, İ. H. (2015). Zamana ilişkin becerilerin öğretimi. C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (s. 187-203). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Demircioğlu, İ. H. ve Demircioğlu, E. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde tarihsel çevrenin kullanımı. A. Şimşek ve S. Kaymakcı (Ed.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 99-111). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Dere, İ. (2018). Sosyal bilgiler lisans eğitiminde sözlü tarih: Örnek bir uygulama. International Online Journal of Educational Sciences, 10(3), 243-262.
  • Dere, İ. ve Dinç, E. (2017). Sosyal bilgiler derslerinden kalanlar: 1960'dan günümüze kadar sosyal bilgiler dersini alanların hatıraları. Diyalektolog, (16), 21-39.
  • Dere, İ. ve Dinç, E. (2018). Yapılandırmacı bir öğrenme ve öğretme yöntemi olarak sözlü tarihin sosyal bilgiler derslerine entegrasyonu. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 115-127. doi:10.17679/inuefd.335686
  • Diekema, M. (1989). Oral history and the young child (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Calvin College, Amerika Birleşik Devletleri.
  • Dinç, E. (2009). Etkili tarih öğretimi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(5), 1427-1451.
  • Dinç, E. (2014a). Tarih bilinci açısından tarih öğretiminin amaçları. M. Safran (Ed.), Tarih nasıl öğretilir içinde (s. 72-78). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
  • Dinç, E. (2014b). Tarih öğretiminde tartışma yönteminin kullanımı. M. Safran (Ed.), Tarih nasıl öğretilir içinde (s. 277-287). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
  • Doğan, Y. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde sözlü tarih. A. Şimşek ve S. Kaymakcı (Ed.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 113-142). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Duplass, J. A. (2010). Teaching elementary social studies: Strategies, standards, and internet resources. Cengage Learning.
  • Dutt Doner, K. M., Allen, S. ve Campanaro, K. (2016). Understanding the impact of using oral histories in the classroom. The Social Studies, 107(6), 257-265.
  • Erickson, S. (1993). A field notebook for oral history. DIANE Publishing.
  • Glesne, C. (2012). Nitel araştırmaya giriş (A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu, Çev. ve Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Hickey, M. G. (2017). 3-D timelines and family trees. M. G. Hickey ve J. Clabough (Ed.), Digging deeper: Activities for enriching and expanding social studies instruction k-12 içinde (p. 7-24). Charlotte, NC.: Information Age Pub Inc.
  • Hoodless, P. A. (2002). An investigation into children's developing awareness of time and chronology in story. Journal of Curriculum Studies, 34(2), 173-200.
  • Johnson, A. P. (2015). Eylem araştırması el kitabı (Y. Uzuner ve M. Ö. Anay, Çev. ve Ed.). Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Kabapınar, Y. (2012). Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (3. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
  • Kabapınar, Y. (2014). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
  • Kabapınar, Y. (2015). Sosyal bilgiler öğretim programlarında “okul dışı öğrenme”ye bakmak: ‘Bize her yer sınıf bize her yer öğrenme ortamı’. A. Şimşek ve S. Kaymakcı (Ed.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 43-74). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Kabapınar, Y. ve İncegül, S. (2016). Değişim ve süreklilik bağlamında oyun ve oyuncağa bakmak: Bir sözlü tarih çalışması. Turkish History Education Journal, 5(1), 74-96. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/261308 adresinden erişildi.
  • Kaya, R. (2014). Tarih derslerinde alternatif materyal kullanımı. İ. H. Demircioğlu ve İ. Turan (Ed.), Tarih öğretimde öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı içinde (s. 225-248). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Kılıç, A. (2018) Hayat bilgisi dersi, 'dün, bugün, yarın' temasında sözlü ve yerel tarih etkinliklerinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
  • Levstik, L. S. ve Tyson, C. A. (2010). Handbook of research in social studies education. Routledge.
  • Maxwell, J. A. (2018). Nitel araştırma tasarımı etkileşimli yaklaşım (M. Çevikbaş, Çev. ve Ed.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
  • Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. San Francisco, CA: John Wiley & Sons.
  • Milli Eğitim Bakanlığı. (2009). İlköğretim 1, 2 ve 3. sınıflar hayat bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: MEB.
  • Milli Eğitim Bakanlığı. (2015). İlkokul hayat bilgisi dersi (1, 2 ve 3. sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Hayat bilgisi dersi öğretim programı (ilkokul 1, 2 ve 3. sınıflar). Ankara: MEB.
  • Öztürk, İ. H. (2014). Öğretim materyallerinin seçimi ve kullanımını etkileyen faktörler. İ. H. Demircioğlu ve İ. Turan (Ed.), Tarih öğretimde öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı içinde (s. 13-27). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Öztürk, M. (2014). Tarih öğretiminde harita bilgisi ve kullanımı. M. Safran (Ed.), Tarih nasıl öğretilir içinde (s. 231-241). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
  • Pala, F. ve Şimşek, A. (2016). Sosyal bilgiler derslerinde tarihlerin (dates) öğretimi. Turkish History Education Journal, 5(1), 136-156.
  • Piaget, J. (1977). The development of thought: Equilibration of cognitive structures (A. Rosin, Çev.). New York: Viking.
  • Safran, M. ve Şimşek, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zaman kavramının gelişimi. İlköğretim Online, 5(2), 87-109.
  • Sarı, İ. (2014). Sosyal bilgiler derslerinde zaman becerileri. R. Turan, A. M. Sünbül ve H. Akdağ (Ed.), Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar I içinde (s. 129-145). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Sears, A. ve Bidlake, G. (1991). The senior citizens' tea: A connecting point for oral history in the elementary school. The Social Studies, 82(4), 133-135.
  • Seefeldt, C., Castle, S. ve Falconer, R. C. (2015). Okul öncesi/ilkokul çocukları için sosyal bilgiler öğretimi. (S. Coşkun Keskin, Çev. ve Ed.). Ankara: Nobel Yayınevi.
  • Sidekli, S. ve Gökdemir, A. (2016). Hayat bilgisi öğretiminde tarih ve çocuk. S. Güven ve S. Kaymakcı (Ed.), Hayat bilgisi öğretimi içinde (s. 401-437.). Ankara: Pegem Yayıncılık.
  • Shopes, L. (1980). Using oral history for a family history project. History News, 35(1), 23-38.
  • Şimşek, A. (2006). İlköğretim öğrencilerinde tarihsel zaman kavramının gelişimi ve öğretimi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Şimşek, A. (2007). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin kronolojik algılarının geliştirilmesine yönelik yarı deneysel bir çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 7(1), 589-615. http://oldsite.estp.com.tr/tr/makale.asp?ID=284&act=detay adresinden erişildi.
  • Şimşek, A. (2014a). Kronoloji ve zaman algısı. M. Safran (Ed.), Tarih nasıl öğretilir içinde (s. 98-103). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
  • Şimşek, A. (2014b). Tarih öğretiminde basılı görsellerin kullanımı. İ. H. Demircioğlu ve İ. Turan (Ed.), Tarih öğretimde öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı içinde (s. 135-163). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Şimşek, A. (2018). Tarihsel zaman, değişim ve süreklilik. A. Şimşek (Ed.), Tarih için metodoloji içinde (s. 9-15). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Tay, B. (2017). Hayat bilgisi: Hayatın bilgisi. B. Tay (Ed.), Etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (s. 1-43). Ankara: Pegem Yayıncılık.
  • Trškan, D. (2016). Doing oral history: Introduction to active oral history. D. Trškan (Ed.), Oral history education: Dialogues with past içinde (p. 205-214). Ljubljana: Slovenian National Commission for UNESCO.
  • Turan, İ. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde sanal müze ve turlar. A. Şimşek ve S. Kaymakcı (Ed.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 189-203). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Uysal, A. (2010). Sınıf öğretmenlerinin 2009 hayat bilgisi öğretim programında belirtilen strateji, yöntem ve teknikleri uygulamadaki yeterlik düzeylerinin belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Üztemur, S., Dinç, E. ve Acun, İ. (2018). Müzeler ve tarihi mekânlarda uygulanan etkinlikler aracılığıyla öğrencilerin sosyal bilgilere özgü becerilerinin geliştirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (46), 294-324.
  • Von Heyking, A. (2017). Developing student teachers’ historical thinking: Oral history in teacher education. K. R. Llewellyn ve N. Ng-A-Fook (Ed.), Oral history and education içinde (s. 299-316). Palgrave Macmillan, New York.
  • Wieder, A. (1984). Oral history in the classroom: An exploratory essay. The Social Studies, 75(2), 71-74.
  • Yeşilbursa, C. C. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde yerel tarih. A. Şimşek ve S. Kaymakcı (Ed.), Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 143-170). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Nitel araştırma yöntemleri (7. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
  • Yow, V. R. (2005). Recording oral history: A guide for the humanities and social sciences. Walnut Creek, CA: AltaMira Press.
APA Dere İ, KALENDER M (2019). “Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi. , 153 - 173. 10.15390/EB.2019.8132
Chicago Dere İlker,KALENDER Mustafa “Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi. (2019): 153 - 173. 10.15390/EB.2019.8132
MLA Dere İlker,KALENDER Mustafa “Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi. , 2019, ss.153 - 173. 10.15390/EB.2019.8132
AMA Dere İ,KALENDER M “Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi. . 2019; 153 - 173. 10.15390/EB.2019.8132
Vancouver Dere İ,KALENDER M “Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi. . 2019; 153 - 173. 10.15390/EB.2019.8132
IEEE Dere İ,KALENDER M "“Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi." , ss.153 - 173, 2019. 10.15390/EB.2019.8132
ISNAD Dere, İlker - KALENDER, Mustafa. "“Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi". (2019), 153-173. https://doi.org/10.15390/EB.2019.8132
APA Dere İ, KALENDER M (2019). “Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi. Eğitim ve Bilim, 44(200), 153 - 173. 10.15390/EB.2019.8132
Chicago Dere İlker,KALENDER Mustafa “Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi. Eğitim ve Bilim 44, no.200 (2019): 153 - 173. 10.15390/EB.2019.8132
MLA Dere İlker,KALENDER Mustafa “Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi. Eğitim ve Bilim, vol.44, no.200, 2019, ss.153 - 173. 10.15390/EB.2019.8132
AMA Dere İ,KALENDER M “Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi. Eğitim ve Bilim. 2019; 44(200): 153 - 173. 10.15390/EB.2019.8132
Vancouver Dere İ,KALENDER M “Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi. Eğitim ve Bilim. 2019; 44(200): 153 - 173. 10.15390/EB.2019.8132
IEEE Dere İ,KALENDER M "“Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi." Eğitim ve Bilim, 44, ss.153 - 173, 2019. 10.15390/EB.2019.8132
ISNAD Dere, İlker - KALENDER, Mustafa. "“Benim Bir Tarihim Var!”: Sözlü Tarih Etkinlikleriyle Hayat Bilgisi Öğretimi". Eğitim ve Bilim 44/200 (2019), 153-173. https://doi.org/10.15390/EB.2019.8132