Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil

HAKYEMEZ, Cemil

Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil

Cemil HAKYEMEZ (Hitit Üniversitesi)

İslami Araştırmalar

27 4

Yıl: 2018 Cilt: 29 Sayı: 2 Sayfa Aralığı: 288 - 309 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 12-03-2020

Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil

Öz:

Bu makalede, Şiilik ile Sünnilik arasındaki yakınlaştırma çalışmaları ele alınmıştır. Buçerçevede ilk olarak, bazı erken dönem âlimlerin yazdıkları kitaplara değinilmiştir. İkinci olarakKübreviyye tarikatının yaşadığı deneyim üzerinde durulmuştur. Daha sonra Nadir Şah’ınCaferiliği Sünnî mezhep olarak kabul ettirme girişimi, ardından Osmanlı Devleti’nin “İslamBirliği” siyaseti tartışılmıştır. Daha sonra da “Dârü’d-Takrîb” müessesinin çalışmaları ayrıntılıolarak incelenmiştir. Son olarak ise konuyla ilgili yaklaşımlara yer verilmiş ve bu çerçevededeğerlendirmeler yapılmıştır

Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

Evaluation of Sects Reconciliation (Taqrib Al-Madhahib) Activities

Öz:

In this article, the studies on the reconciliation between Shiism and Sunnism are discussed. In this frame, firstly, books written by some early scholars are mentioned. Secondly, the experience of the Kubraviyyah is emphasized. Later, the Nadir Shah attempted to impose the Jafarite as a Sunni sect, and then the politics of the "Islamic Union" of the Ottoman State were discussed. Later on, the studies of the "Dârü'd-Takrîb" institution were examined in detail. Finally, the approaches related to the subject are included and the evaluations are made in this framework.

Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Abbas, Hasan Ali Turki, Imam Kashif al-Ghita, The Reformist Marji’ in The Shi’ah School of Najaf, Basılmamış Doktora Tezi, The University of Arizona, 1997.
Akbulut, Ahmet, “Müslüman Geleneğinde Siyasi Çekişmeden Teolojik Ayrışmaya”, İslam’ın Hakikati ve Mezhep Sorunu, ed. Mehmet Evkuran, Anadolu İlahiyat Akademisi Yay., Ankara 2016.
Akoğlu, Muharrem, "Büveyhîlerin Mezhebî Eğilimleri/Politikaları Üzerine", Bilimname, 2009, c. 7, sayı: 17, ss. 123-138.
Algar, Hamid, Islam and Revolution; Writings and Declarations of Imam Khomeini, London 1981.
Âl-i Kâşifu’l-Ğıtâ, Muhammed Hüseyin, Kadıyyât-ı Filistîni’l-Kübrâ, Necef 1389.
Apak, Adem, “Selefîlik ve Sünnî-Şiî İlişkilerine Etkileri”, İslam’ın Hakikati ve Mezhep Sorunu, ed. Mehmet Evkuran, Anadolu İlahiyat Akademisi Yay., Ankara 2016.
Arıkan, Adem, “Şiîlerin Takrîbi ve Suûdîlerin Teklifi”, Ortadoğu’nun Geleceği Açısından Şiî-Sünnî İlişkileri, ed.: Mesut Okumuş – Cemil Hakyemez, Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, Çorum 2014.
Atay, Hüseyin, “Geçmiş Bitmiştir”, İslam’ın Hakikati ve Mezhep Sorunu, ed. Mehmet Evkuran, Anadolu İlahiyat Akademisi Yay., Ankara 2016.
Aydınlı, Osman, “Bağdat Mu’tezilesi’nin İslam Bilim ve Düşüncesine Katkıları”, İslam Medeniyetinde Bağdad Sempozyumu, İstanbul 2008, ss. s. 187-200. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Yıldız Hususi Maruzat, no: 161/7.
Brunner, Rainer, Islamic Ecumenism in the 20th Century: The Azhar and Shiism Between Rapprochement and Restraint, Brill, Leiden 2004.
Bulut, İsmail, Nübüvvete Farklı Bir Yaklaşım, Berikan Yay., Ankara, 2016
Bulut, Zübeyir, “Selefîliğin Kelâm İlmi’ne Getirdiği Eleştiriler: İbn Teymiyye Örneği”, Tarihte ve Günümüzde Selefîlik, İSAV Yay., İstanbul 2014, ss. 283-340.
Büyükkara, Mehmet Ali, “Mezhepsel Uzlaşma ve Barış: Modern ve Postmodern Yaklaşımlar”, Divan, 2013, c. 18, sayı: 35, ss. 109-138.
Demir, Habip, “31 Mayıs-10 Haziran 2013 Tarihleri Arasında İran’da Düzenlenen “Şiî-Sünnî İlişkileri” Çalıştayı ve İran Gezisi’ne Ait Notlar
e-makâlât mezhep araştırmaları, 2013, c. 6, sayı: 1, ss. 191-192.
Doulatabadi, Farzaneh, Ahter Gazetesi Çerçevesinde İran-Türkiye Fikrî ve Edebî İlişkileri, (Basılmamış Doktora Tezi), Ege Ün. SBE., İzmir 2005.
Ebuzeri, Abdurrahim, Lübnan’da Direniş’in Mimarı İmam Musa Sadr, çev. Sedat Baran, Fetat Yay., İstanbul 2012.
el-Gıfarî, Abdullah Ali, Mes’eletü’t-takrîb, Riyad 1413/1992.
el-Gıfarî, Nasır b. Abdullah Ali, Mes’eletü’ttakîb, Riyad 1413/1992.
el-Hadi, Cafer, Caferî Şiîleri Tanıyalım, çev. Cafer Bendiderya, Kevser Yay., İstanbul 2011.
el-Mahzûmî, Muhammed Paşa, Hatırâtü Cemaleddîn el-Efganî el-Hüseynî, Beyrut 1980.
el-Muğniye, Muhammed Cevâd, “Zarurâtü’t-dîn ve’l-mezhep”, Risaletü’l-İslâm, c. 2, (1369/1950).
Esad Efendi (Mahkeme-i Ticaret zabıt kâtibi), İttihad-ı İslâm, İstanbul 1290/1873.
eş-Şankıti, Muhammed b. el-Muhtar, “Baglanti ile kopukluk arasinda Sunnilik ve Şiîlik”, http://www.aljazeera.com.tr/gorus/baglanti -ile-kopukluk-arasinda-sunnilik-vesiilik
eş-Şankıti, Muhammed b. el-Muhtar, Haçlı Savaşlarının Etkisi Altında Şiî-Sünnî İlişkileri, çev. İdris Çakmak, Mana Yay., İstanbul 2012.
es-Süveydî, Abdullah b. Hüseyin, “Hucec-i Kat’iyye”, Hak Yolun Vesikaları, çev. Yusuf Süveydî, İhlas Matbaacılık, İstanbul 1984.
Fındıklılı Şemdânîzâde Süleyman Efendi, Müri’t-tevarih, nşr. Münir Aktepe, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 1976.
Gazzali, Muhammed, (İslâm’da Müsamaha) Faysalü’t-tefrika beyne’l-İslâm ve’zzendeka, Dergâh Yay., İstanbul 2016.
Hakyemez, Cemil, “Ehl-i Sünnet’in Şiîlik Algısı ve Temel Etkenler”, Ortadoğu’nun Geleceği Açısından Şiî-Sünnî İlişkileri, editörler: Cemil Hakyemez, Mesut Okumuş, Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, Çorum 2014, ss. 105-119.
Hakyemez, Cemil, “Şiî-Sünnî İlişkileri Üzerine”, İslam’ın Hakikati ve Mezhep Sorunu, ed. Mehmet Evkuran, Anadolu İlahiyat Akademisi Eğitim Yayıncılık, Ankara 2016, ss. 223-229.
Hakyemez, Cemil, “Şiî-Sünnî İlişkileri ve Selefîlik”, İlahiyat Akademi, 2015, c. 1, sayı. 1-2, ss. s. 129-152.
Hakyemez, Cemil, “Sünnî-Şiî İlişkilerinde Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, İç Tehdit ve Riskler Işığında İslam Dünyasının Geleceği, hazırlayan: Ahmet Emin Dağ, İnsamer Yay., İstanbul 2016, ss. 89-124.
Hakyemez, Cemil, “Sünnî-Şiî İlişkilerinin Aktüel Durumu”, Gerilim ve Çatışma Arasında Mezhep, ed. Mustafa Tekin, EskiYeni, Ankara 2017, ss. 217-239.
Hakyemez, Cemil, Osmanlı-İran İlişkileri ve ŞiîSünnî İttifakı, Kitap Yayınevi, İstanbul 2014.
http://iina.me/wp_ar/?p=1009225 (15.09.2011)
http://irananders.de/nachrichten/news/article/re ktor-der-al-azhar-schlaegt-partnerschaftzwischen-iran-tuerkei-und-aegyptenvor.html İhvân-ı Safâ Risâleleri, (Bölüm çev. Metin Özdemir), ed. Burhan Sönmez, İdea Ayrıntı Dizisi, İstanbul 2014.
İnayet, Hamid, Çağdaş İslami Siyasi Düşünce, çev.: Yusuf Ziya Keskin, Yöneliş Yay., İstanbul 1995.
Kalaycı, Mehmet - Kumsar, İsmail Alper, Ebû Sehl Nu’mân Efendi, Hitabevi Yay., 2017.
Kaplan, Doğan, “İran’da Şiî-Sünnî Yakınlaştırma Çalışmaları”, Ortadoğu’nun Geleceği Açısından Şiî-Sünnî İlişkileri, ed.: Mesut Okumuş – Cemil Hakyemez, Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, Çorum 2014.
Kemal, Namık, “İttihad-ı İslâm”, İbret Gazetesi, 27 Haziran 1872.
Koca Râgıb Mehmed Paşa, Tahkik ve Tevfik– Osmanlı-İran Diplomatik Münasebetlerinde Mezhep Tartışmaları-, haz. Ahmet Zeki İzgöer, Kitabevi Yay., İstanbul 2003.
Koca, Ferhat, “Musa Kazım Efendi”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2006, c. 31, ss. 221-222.
Küçük, Cevdet, “Abdülhamid II”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1988, c. 1, ss. 216- 224.
Kutlu, Sönmez, “Ehl-i Sünnet Üzerine Soruşturma”, Marife, 2005, sayı: 3, ss. 428-439. Onat, Hasan, “Kızılbaşlık Farklılaşması Üzerine”, İslamiyat, 2003, c. 6, sayı. 3, ss. 123- 124.
Onat, Hasan, “XVIII. Asırda Sünnî-Şiî İttifak Arayışları Üzerine”, 2023 (İkibinyirmiüç), sayı: 47, 15 Mart 2005.
Özcan, Mustafa, “Mustafa Sıbai ve Faris Huri”, p://www.yeniakit.com.tr/yazarlar/mustafaozcan/mustafa-sibai-ve-faris-huri-67.html
Özön, Mustafa Nihat, Namık Kemal ve İbret Gazetesi, İstanbul 1997.
Rahimov, Emil, “Məzhəblərarasi Yaxinlaşma Hərəkatinin Məzmunu Və Məqsədi”, Бакы Дювлят Университети Илащиййат Факцлтясинин Elmи Мяъмуяси, no: 10, Sentyabr (Eylül) 2008.
Sancak, İbrahim, Şia ve İran’ın İhaneti, Fikir Teknesi Yayınları, 2014.
Saray, Mehmet, Türk-İran İlişkileri, Ankara 1999.
Şemdânîzâde Süleyman Efendi, Müri’t-Tevarih, nşr.: Münir Aktepe, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 1976.
Şeyhülislam Mûsâ Kazım Efendi (1858-1920),
“Kelam Kitaplarının Asrın İhtiyaçlarına Göre Düzeltilmesi ve Yazımı”, Yazıya Döken: Eşref Edip, Sadeleştiren: Hulusi Arslan, Hikmet Yurdu, 2010, Yıl: 3, sayı: 5, ss.393-407.
Sibâî, Mustafa, es-Sünne ve mekânetüha fi’tteşrii’l-İslamî, el-Mektebü’l İslami, Beyrut 1978.
Stewart, Devin J., Islamic Legal Orthodoxy, The University of Utah Press, 1988.
Subhi, Mehmet, Tarih, İstanbul 1198.
Tan, Muzaffer, Haşşaşiliğin Tarihsel Arka Planı: İsmailî Davet Yapılanması, Maarif Mektepleri Yay., Ankara 2015.
Tebrizî, Abdurrahim Talibof, Messaliku’lMuhsinîn, Tahran ts. Türköne, Mümtaz’er, Siyasî İdeoloji Olarak İslâmcılığın Doğuşu, Etkileşim Yay., Ankara 2011.
Ünal, A. Bülent, “İtikadi ve Siyasi Mezheplerin Yakınlaştırılmasına Dair Bazı Mülahazalar, Dokuz Eylül İFD, 2007, sayı: 25, ss. 31-42.
Uyar, Mazlum, İran’da Modernleşme ve Din Adamları, Emre Yay, İstanbul 2008.
Üzüm, İlyas, “Sünnî-Şiî Yakınlaşması: Dârü’tTakrîb Tecrübesi”, İslâm Araştırmaları Dergisi, sayı. 2, 1998, ss. s. 171-185.
Üzüm, İlyas, “Takrîbü’l-Mezâhib”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2010, c. 39, ss. 467-469.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, TTK Yay., Ankara 1988.
www.yenisafak.com/yazarlar/farukbeser/i-sunnyakinlamasi-mumkun-mu-39459
Zeki İzgöer, Ahmet, Koca Râgıb Mehmed Paşa’nın Tahkik ve Tevfik –Osmanlı-İran Diplomatik Münasebetlerinde Mezhep Tartışmaları- isimli eseri, Kitabevi Yay., İstanbul 2003.
Zeynelabidin, Muhammed Surur, Mecûsilerin Geri Dönüşü: İran Devriminin Tarihi, Akidevi ve Politik Boyutları, çev. Hüsrev Subaşı, Guraba Yayınları, İstanbul 2014.

APA	HAKYEMEZ C (2018). Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil. , 288 - 309.
Chicago	HAKYEMEZ Cemil Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil. (2018): 288 - 309.
MLA	HAKYEMEZ Cemil Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil. , 2018, ss.288 - 309.
AMA	HAKYEMEZ C Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil. . 2018; 288 - 309.
Vancouver	HAKYEMEZ C Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil. . 2018; 288 - 309.
IEEE	HAKYEMEZ C "Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil." , ss.288 - 309, 2018.
ISNAD	HAKYEMEZ, Cemil. "Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil". (2018), 288-309.

APA	HAKYEMEZ C (2018). Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil. İslami Araştırmalar, 29(2), 288 - 309.
Chicago	HAKYEMEZ Cemil Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil. İslami Araştırmalar 29, no.2 (2018): 288 - 309.
MLA	HAKYEMEZ Cemil Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil. İslami Araştırmalar, vol.29, no.2, 2018, ss.288 - 309.
AMA	HAKYEMEZ C Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil. İslami Araştırmalar. 2018; 29(2): 288 - 309.
Vancouver	HAKYEMEZ C Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil. İslami Araştırmalar. 2018; 29(2): 288 - 309.
IEEE	HAKYEMEZ C "Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil." İslami Araştırmalar, 29, ss.288 - 309, 2018.
ISNAD	HAKYEMEZ, Cemil. "Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi Evaluation of Sects Reconcil". İslami Araştırmalar 29/2 (2018), 288-309.