Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali

Yıl: 2019 Cilt: 19 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 286 - 307 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 11-02-2020

Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali

Öz:
Bu çalışma, hayatın zorlukları karşısında bireyin hangi psikolojik hallerden geçtiğini araştırmakamacıyla ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla insanların hayatın zorluklarıyla nasıl başettikleri, bu insanlarınnasıl bir yas sürecinden geçtikleri sorularına cevap aranmıştır. Öncelikle başa çıkma stratejileri ve İslamîkültürde sabır olgusunun teorik altyapısı psikolojik bakışla incelenmiştir. Çalışma, nitel araştırmayöntemlerinden gömülü teori (grounded theory) yaklaşımıyla hazırlanmıştır. Veriler, amaçlı örneklemmetoduyla belirlenen insanların yaşadığı ve araştırmacının bizzat şahit olduğu travmatik olaylar vesonrasında yaşanan tecrübelerin katılımlı gözlem yapılarak kayıt altına alınmasıyla elde edilmiştir. Ayrıcao travmatik olayları yaşayan veya o hadiselerden birinci derecede etkilenen insanlar ve yakınlarıyla yarıyapılandırılmış mülakatlar yapılmıştır. Elde edilen bütün veriler fenomenolojik analize tabi tutulmuştur.Çalışma sonunda başa çıkma ve sabır bağlamında bir öneri olarak sabra yolculuğun beş hali adınıverdiğimiz bir model oluşturulmuştur. Bunlar şok, şikayet, şüphe, şükran, şükür olarak isimlendirilmiştirŞok, zihinsel faaliyetlerin zayıfladığı bir süreçtir. Beklenmeyen problem durumu karşısında verilen tepkilerbireyden bireye farklılaşmakta ve bu tepkilerin ön görülmesi pek mümkün olmamaktadır. Şikayetaşamasında, olayın gerçekliği kavranmakta ve ilk anlamlandırma çabaları başlamaktadır. Şüphe halindekişi olayın kaynaklarını sorgularken dini inanç ve değerlerini devreye sokmaktadır. Bu noktada özelliklekader, merhamet, adalet ve kötülük problemi meşgul olunan temel konulardır. Şükran noktasında, sosyaletkiler ve normalleşme çabası ön plandadır. Birey yaşadığına benzer acıları diğer insanların da yaşadığınıdüşünerek, onu normalleştirme çabasına girmektedir. Bu halde sosyal etkiler ve olumlu toplumsal destekson derece önemlidir. Son olarak şükür hali gelmektedir. Bu halde, sosyal çevreden bağımsız olarakbireysel dinginlik ve yaşanan hadiseyi kabul edip, onunla yaşama devam edebilme çabası görülmektedir.Bu hallerin bireyde yaşanışı doğrusal bir gelişim göstermek zorunda olmayıp, yatay bir değişkenlik arzedebilir. Tüm bu süreç içinde kişinin yaşadığı zorluğa çözüm olarak dinin ve onun yaşandığı kültürünsunmuş olduğu, özellikle anlam sağlayıcı içerikler son derece önemlidir. Sonuç olarak dindar bireylerinhayatın zorlukları karşısında bu hallerden geçeceği iddiası ortaya konmuştur. Sabır olgusu İslamî kültürdedînî başa çıkma stratejilerine eşlik etmektedir. Sabır aslında bireyin kendisine doğru bir yolculuğudur vebu esnada bireyin değişik hallere uğraması gayet doğaldır. Bireyin bu tecrübelerinin hepsi de onun imançerçevesi içinde değerlendirilmelidir. Zira iman, ölçülemezliği ve denetlenemezliği ile kendi anlamınıoluşturur. Böylece sabır, özellikle dramatik deneyimler ve varoluşsal sorunlarla karşılaşılan güçlükleriaşmada birey için bir dayanak noktası teşkil etmektedir.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi

As a Model Proposition in the Context of Coping with Suffering of Life: The Five States of the Journey to Patience

Öz:
This study has emerged with the curiosity of the psychological situation of the Muslim individual against the difficulties of life. Therefore, questions have been sought on how people deal with the suffering of life and how these people have experienced a mourning process. First of all, coping strategies and theoretical background of patience in Islamic culture are examined from psychological perspective. The study is based on the grounded theory approach of qualitative research methods. The data were obtained by recording the traumatic events experienced by people determined by the purposive sampling method and by the researcher himself, and by recording the experiences following the incidents. In addition, semi- structured interviews were conducted with people and their relatives who had experienced or were affected the traumatic events. All collected data were subjected to phenomenological analysis and interpreted. At the end of the study, as a model proposition, a conceptual framework that we call the five states of the journey to patience. At the end of the study, as a model proposal in the context of coping and patience, we created a framework in which we named the five states of patience. They are called shock, complaint, suspect, gratitude, acquiescence. Shock is a process where mental activities are weakened. The reactions given to the unexpected problem situation differ from individual to individual and it is not possible to predict these actions. In the complaint phase, the reality of the event is grasped and the initial interpretation efforts begin. In case of doubt, the person interrogates the sources of the event and activates his religious beliefs and values. At this point, especially fate, compassion, justice and the theodicy are the main issues engaged. Social impacts and normalization efforts are at the forefront in gratitude. The individual, trying to normalize his trauma, believes that other people have similar pain as they live. In this case, social impacts and positive social support are extremely important. Finally, acquiescence comes. In this case, the importance of the social environment is reduced, individual calm and acceptance of the suffering is in the foreground. The experience of these states in the individual does not have to show a linear development, but may have a horizontal variability. In the whole process, the meaning-giving factors that religion offers in coping with the suffering of the individual are extremely important. As a result, it is claimed that the people who believe will surely pass through these states in the face of the suffering of life. The concept of patience includes all religious coping strategies in Islamic culture. Patience is actually a journey of the individual towards him / her and it is quite natural that the individual is exposed to different states. All these experiences of the individual should be considered within the framework of his faith. Because faith, with its immeasurability and uncontrollability, creates its own meaning. Thus, patience constitutes a mainstay for the individual to overcome the difficulties encountered especially with dramatic experiences and existential problems.
Anahtar Kelime:

Konular: Din Bilimi
Belge Türü: Makale Makale Türü: Derleme Erişim Türü: Erişime Açık
  • Alş, O. M. & Aboul-Fotouh, F. (2015). Geleneksel Ruh Sağlığı, Başa Çıkma Stratejileri ve Yardım Arama Davranışı. (Ed. Sameera Ahmed and Mona M. Amer) Müslümanlar İçin Psikolojik Danışma içinde (ss. 33-47). Ankara: Nobel Yayınları.
  • Apaydın, H. (2016). Din Psikolojisi Terimler Sözlüğü. İstanbul: Bilimkent Yayın.
  • Arslantürk, Z. (2004). Sosyal Bilimler İçin Araştırma Metod ve Teknikler, İstanbul: Çamlıca Yayınları.
  • Ayten, A. (2012). Tanrıya Sığınmak: Dinî Başa Çıkma Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Balcı, A. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma: Yöntem, Teknik ve İlkeler, Ankara: PegemA Yayıncılık.
  • Baltaş, A.& Baltaş, Z. (1993). Stres ve Başaçıkma Yolları, Ankara: Remzi Kitabevi.
  • Blount, S. & Janicik, G. A. (1999). Comparing social accounts of patience and impatience. Unpublished manuscript, University of Chicago.
  • Blount, S. & Janicik, G. A. (2000). What makes us patient? The role of emotion in sociotemporal evaluation. Unpublished manuscript: University of Chicago.
  • Cevziyye, İbn K. (2016). Sabredenler ve Şükredenler (Çev. Zeynelabidin Tatlılıoğlu), İstanbul: İnsan Yayınları.
  • Doğan, M. (2016). Sabır Psikolojisi-Pozitif Psikoloji Bağlamında Bir Araştırma, İstanbul: Çamlıca Yayınları.
  • Dudley, K. C. (2005). Empirical development of a scale of patience. Dissertation Abstracts International, 54 (8), 4332.
  • Egemen, B. Z. (1952). Din Psikolojisi: Saha, Kaynak ve Metod Üzerine Bir Deneme, Ankara: İlahiyat Fakültesi Yayınları.
  • Ekşi, H. (2001). Başa Çıkma, Dinî Başa Çıkma ve Ruh Sağlığı Üzerindeki İlişki Üzerine Bir Araştırma, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
  • Eroğlu, Ç. Y. (2015). Travmatik Yaşam Olayları ve Psikodrama (Model Önerisi), Psikodramada Seçme Konular-Teoriden Pratiğe Psikodrama içinde, (ss. 111-165), İstanbul: Epsilon Yayınevi.
  • Frager, R. (2014). Kalp, Nefs ve Ruh-Tekâmül, Denge ve Uyumun Sufice Psikolojisi (Çev: İbrahim Kapaklıkaya), İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
  • Gazali, Ebu Hamid Muhammed, (2007). İhya’u Ulumi’d-Din (Çev. Mehmed A. Müftüoğlu), İstanbul: Vefa Yayınları.
  • Geçtan, E. (1993). Psikodinamik Psikiyatri ve Normaldışı Davranışlar, Ankara: Remzi Kitabevi.
  • Göka, E. (2013). Hoşça kal, Kayıp, Matem ve Hayatın Zorlukları, İstanbul: Timaş Yayınları.
  • Güleç, C. (2009). Pozitif Ruh Sağlığı, Ankara: Arkadaş Yayınevi.
  • Hökelekli, H. (2013). Din Psikolojisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • İsfahani, Hüseyn b. Muhammed b. Rağıb, 2002, el-Müfredat fi garibi'I-Kur'an, Beyrut.
  • Kayıklık, H. (2009). Tasavvuf Psikolojisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Koenig, H. G. & M. E. McCullough & D. B. Larson. (2001). Handbook of Religion and Health: A Century of Research Reviewed. New York: Oxford University Press.
  • Köknel, Ö. (1998). Zorlanan İnsan, İstanbul: Altın Kitaplar.
  • Köylü, M. (2007). Ruh Sağlığı ve Din: Batı Toplumu Açısından Bir Değerlendirme. On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 23, 65-92.
  • Kula, N. (2005). Bedensel Engellilik ve Dinî Başa Çıkma. İstanbul: DEM Yayınları.
  • Mehrabian, A. (1999). Manual for the Revised Achieving Tendency (MACH) and Disciplined Goal Orientation (CGO) Scales. Monterey, California: Alta Mesa.
  • Önal, R. (2008). Kur'an'da İmani ve Ahlaki Bir Tavır Olarak Sabır, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi içinde, (ss. 439-466), XII/2.
  • Özmen, E. (2017). Vaçgeçemediklerinin Toplamıdır İnsan -Yas, Melankoli, Depresyon-, İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Öztürk, M. (2011). Kur’an-ı Kerim Meali-Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
  • Pargament, K. I. & J. Kennell & W. Hathaway & N. Grevengoed & J. Newman & W. Jones. (1988). Religion and The Problem-Solving Process: Three Styles of Coping. Journal for the Scientific Study of Religion. 27, 90-104.
  • Pargament, K. I. (1997). The Psychology of Religion and Coping. New York: The Guilford Press.
  • Pargament, K. I. & H. A. Raiya. (2007). A Decade of Research on The Psychology of Religion and Coping: Things We Assumed and Lessons We Learned. Psyke & Logos. 28, 742-766.
  • Pargament, K. & M. Feuille & D. Burdzy. (2011). The Brief RCOPE: Current Psychometric Status of A Short Measure of Religious Coping. Religions. 2.1, 51-76.
  • Parkes, C. M. (2009). Love and Loss: The Roots of Grief and Its Complications. New York: Routledge.
  • Pinker, S. (2003). The Blank Slate. New York: Penguin Books.
  • Sarıçam, İ. (2005). Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
  • Schnitker, S. A. (2012). An examination of patience and well-being, The Journal of Positive Psychology: Dedicated to furthering research and promoting good practice, 7:4, 263-280
  • Smith, J.& Eatough, A. (2007). Interpretative Phenomenological Analysis. In E. Lyons and A. Coyle (Eds). Analysing Qualitative Data in Pscychology. (p. 35-50) Los Angeles: SAGE Publications.
  • Suruç, S. (2015). Allah’ın Elçisi Hz. Muhammed’in Hayatı, İstanbul: Timaş Yayınları.
  • Şerif, M. (1985). Toplumsal Kuralların Psikolojisi (Çev. İsmail Sandıkçıoğlu), İstanbul: Alan Yayıncılık.
  • Uludağ, S. (1991). Tasavvuf Tarihi Terimleri Sözlüğü, İstanbul.
  • Utz, A. (2015). Ruh Sağlığı, Ruhsal Bozukluklar ve Başa Çıkmanın Kavramsallaştırılması, (Çev. Vahap Yorgun), Müslümanlar İçin Psikolojik Danışma içinde, (ss. 15-31), Ankara: Nobel Yayın.
  • Volkan, V. D. & Zıntl, E. (2018). Kayıptan Sonra Yaşam-Komplike Yas ve Tedavisi, Ankara: Pusula Yayınevi.
  • Wade, C.&Tavris, C. (1990). Psychology (2nd Eds.). London: Harper and Row Publishing Com.
  • Wertz, F. J. & Charmaz, K. & McMullen, L. M. & Josselson, R. & Anderson, R. & McSpadden, E. (2011). Five Ways of Doing Qualitative Analysis, -Phenomenological Psychology , Grounded Theory , Discourse Analysis, Narrative Research and Intuitive Inquiry-, London: The Guilford Press.
  • Yalom, I. D. (2015). Grup Psikoterapisinin Teoriği ve Pratiği (Çev. Ataman Tangör-Özgür Karaçam), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Yapıcı, A. (2003). Fiziksel ve Sosyal Hadiselere Sebep Atfetmede Dinin Rolü, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1), (ss. 126-165).
  • Yapıcı, A. (2011). Kuramdan Yönteme “Ruh Sağlığı-Din” Çalışmalarında Karşılaşılan Güçlükler, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (2), (ss. 25-61).
  • Yapıcı, A. (2013). Ruh Sağlığı ve Din Psikososyal Uyum ve Dindarlık, Adana: Karahan Kitabevi.
  • Yavuz, K. (1982). Din Psikolojisinin Araştırma Alanları, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi V, (ss. 87-108).
APA DOĞANAY S (2019). Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali. , 286 - 307.
Chicago DOĞANAY SÜLEYMAN Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali. (2019): 286 - 307.
MLA DOĞANAY SÜLEYMAN Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali. , 2019, ss.286 - 307.
AMA DOĞANAY S Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali. . 2019; 286 - 307.
Vancouver DOĞANAY S Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali. . 2019; 286 - 307.
IEEE DOĞANAY S "Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali." , ss.286 - 307, 2019.
ISNAD DOĞANAY, SÜLEYMAN. "Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali". (2019), 286-307.
APA DOĞANAY S (2019). Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19(1), 286 - 307.
Chicago DOĞANAY SÜLEYMAN Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19, no.1 (2019): 286 - 307.
MLA DOĞANAY SÜLEYMAN Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, vol.19, no.1, 2019, ss.286 - 307.
AMA DOĞANAY S Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2019; 19(1): 286 - 307.
Vancouver DOĞANAY S Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2019; 19(1): 286 - 307.
IEEE DOĞANAY S "Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali." Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 19, ss.286 - 307, 2019.
ISNAD DOĞANAY, SÜLEYMAN. "Zorluklarla Başa Çıkma Bağlamında Bir Model Önerisi: Sabra Yolculuğun Beş Hali". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2019), 286-307.