1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI

Yıl: 2019 Cilt: 1 Sayı: 41 Sayfa Aralığı: 37 - 96 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 18-05-2020

1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI

Öz:
Bu makalede, bir kadı mecmuasından hareketle, kadılık mesleği ve Rumelikazalarının 1078 (1667-1668) tarihli rütbeleri incelenmiştir. Bu noktada; bumecmuadan hareketle kadı mecmualarıın ne olduğu, kadılık mesleğihakkında verdiği bilgiler ve en önemlisi de içinde yer alan Rumelikadılıklarının rütbelerine ilişkin en erken tarihli listeden hareketle Osmanlıkadılık müessesesinin, en alt kademeden en üst kademeye hiyerarşikbasamakları değerlendirilmiştir. Bu bağlamda kadılık rütbesinin ne olduğu,kazaların niçin rütbelere göre tanzim edildiği, bu kazaların rütbeleriçerisindeki sayısal dağılımı, kadıların meslek kariyerlerinin bu rütbelerlebağı ve bunun ilmiye sınıfı içindeki etkileri gibi sorulara cevap aranmıştır.Ayrıca daha önce M. Kemal Özergin tarafından neşredilen ve 1078 (1667-1168) tarihli nüsha ile içindeki kayıtlardan XVII. yüzyılın son çeyreğindeyazılmış olduğu anlaşılan ve tarafımızdan yayımlanan Osmanlı ArşiviKamil Kepeci kataloğuna kayıtlı başka bir nüsha ile karşılaştırma yapılmıştır.Böylece nüshalar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmuştur.Kadılık müessesesinde uygulanan bu rütbe sistemi sayesinde, kadılar altrütbedeki kadılıklardan kademe kademe ilerleyerek üst rütbelereulaşmışlardır. Böylece bu rütbe uygulaması aynı zamanda kadılık kariyerininde meslek içindeki ilerleme serüvenini göstermektedir.
Anahtar Kelime:

Konular: Antropoloji

“A NEW QÂDI MANUSCRIPT ABOUT TITLE ARRANGEMENT OF RUMELIAN JUDGESHİP DATED 1078 HİJRİ (1667-1668”

Öz:
In this article, the profession of judgeship and the titles used for the judges (qâdi) which are dated to 1078 (H.E.1667-1668) of Rumelia towns are analysed according to a qâdi manuscript. At this point, answers were given to questions such as what the title of judgeship is, why the towns (qadâ) arranged according to the titles, the numerical distribution of these towns in titles, the titles and relationship of the qâdis’ careers and their effects within the ilmiye (educated group). In addition to this, a copy which was previously published by M. Kemal Özergin and thought to be dated 1078 (1667-1168) was compared with another copy of the Ottoman Archive, Kamil Kepeci catalog, which was understood to have been written in the last quarter of the 17thth century and was published by us. Thus, the similarities and differences between the copies were revealed. Thanks to this title system applied in the establishment of judgeship, the qâdis advances gradually from the lower titles to the highest titles. Thus, this title application also shows progress of the judgeship career.
Anahtar Kelime:

Konular: Antropoloji
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
  • Defter-i Teşrîfât, A.d. No: 345
  • Ankara Milli Kütüphane
  • Memâlik-i Rumeli’de Olan Kazalar, No: 06 Hk 1984
  • İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı K. 13.
  • Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi
  • Burdur İl Halk Kütüphanesi No: 15 Hk 934/2
  • Konya İzzet Koyunoğlu Kütüphanesi No: 13928-13929.
  • Nuruosmaniye Kütüphanesi
  • Rumeli Kadıaskerliği Ruznamçesi, Yeni Kayıt: 4569/2, Eski Kayıt: 5193/2.
  • Ragıp Paşa Kütüphanesi
  • Avnî Ömer Efendi, Kanunname-i Osmânî Mefhûm-ı Defter-i Hakanî, No: 1578/278
  • Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya Yazmaları No: 3774
  • Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA) Defter No: 5375.
  • Abdurrahman Abdi Paşa Kanunnammesi, Haz. H. Ahmet Aslantürk, İstanbul, 2012.
  • AKGÜNDÜZ, Ahmed, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, VII, İstanbul, 1994.
  • BEYAZIT, Yasemin, “Rumeli kadılıklarına ve Rütbelerine Dair 1253/1837 Tarihli Bir Yazma (62 Belge ile Birlikte)”, Belgeler, C.XXVIII, S.32, Ankara, 2007
  • Gelibolulu Mustafa Âli, Künhü’l-Ahbâr, C.II, Fatih Sultan Mehmed Devri 1451- 1481, Haz. M. Hüdai Şentürk, Ankara, TTK, 2003.
  • HALAÇOĞLU, Ahmet, ‘‘1740-1741 Tarihli Yazma Esere Göre Rumeli Kazalarının Rütbeleri’’, XII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, III, Ankara, 1999.
  • Müstakimzade Süleyman Saadeddin’in Devhatü’l-Meşâyih Osmanlı Şeyhülislamlarının Biyografileri Adlı Esesrin Trnaskripsiyon ve Değerlendirmesi, Haz. Alper Yıldırım, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Hatay, 2014.
  • ÖZERGİN, M. Kemal, “Rumeli Kadîlıkları’nda 1078 Düzenlemesi.” Ord. Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı’ya Armağan, Ankara, 1988.
  • Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyi‘u’l-Fuzalâ Şeyhî’nin Şakâ’ik Zeyli, II, Haz. Ramazan Ekinci, İstanbul, Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2018.
  • Uşşâkîzâde İbrâhîm Hasîb Efendi, Zeyl-i Şakâ’ik Uşşâkîzâde’nin Şakâ’ik Zeyli, Haz. Ramazan Ekinci, İstanbul, Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
  • AKBAYAR, Nuri, Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2003.
  • ALAN, Ercan, Kadıasker Ruznamçelerine Göre XVII. Yüzyılda Rumeli’de Kadılık Müessesi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul, 2015.
  • ALAN, Ercan, “Yeni Bir Belgeye Göre XVII. Yüzyılın Sonunda Rumeli’de Kadılık Rütbeleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 44, Haziran 2016, s.337-366.
  • ALAN, Ercan, “XVII. Yüzyıl Anadolu Kadılıkları ve Rütbeleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı: 67 (2018/1), İstanbul, 2018, s. 59-100.
  • BAYKARA, Tuncer, ‘‘Kaza’’, DİA, XXV, Ankara, 2002.
  • BEYAZIT, Yasemin, “XVI. Yüzyıl Sonlarında Osmanlı’da Kaza Sınırlarını Belirleyen Temel Etkenler”, Doğu Batı Osmanlılar III, 2010, s. 75-98.
  • BEYAZIT, Yasemin, "Rabia'dan İnebahtı'ya Rumeli Kadılık Rütbeleri", Yeni Türkiye, Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı, I , S. 66, 2015.
  • KAFADAR, Cemal, “Sohbete Çelebi, Çelebiye Mecmua”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII: Osmanlı Edebiyatının Kırk Ambarı, Haz. Hatice Aynur ve Ötekiler, İstanbul, 2012.
  • KURU, Levent, Kazasker Ruznamçelerine Göre 18. Yüzyılın İlk Yarısında Rumeli’de Kadılık Müessesesi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
  • KURU, LEVENT - ÖNAL, AHMET, Osmanlı Kaza Teşkilatı (1078/1667-1668 Düzenlemesine Göre), İstanbul, 2018.
  • SEYYİD MUHAMMED ES-SEYYİD MAHMUD, XVI. Asırda Mısır Eyâleti, İstanbul, 1990.
  • ORTAYLI, İlber, Hukuk ve İdare Adamı olarak Osmanlı Devletinde Kadı, Ankara, 1994.
  • ORTAYLI, İlber, “Kadı,” DİA, XXIV, İstanbul, 2001. Osmanlı Yer Adları: I Rumeli Eyaleti (1514-1550), Haz. Ahmet Özkılınç ve Diğerleri, Ankara, 2013.
  • SEZEN, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Ankara, 2017.
  • TERZİOĞLU, Derin, “Mecmuâ-i Şeyh Mısrî: On Yedinci Yüzyıl Ortalarında Anadolu’da Bir Derviş Sülûkunu Tamamlarken Neler Okuyup Yazdı?”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII: Osmanlı Edebiyatının Kırk Ambarı, Haz. Hatice Aynur ve Ötekiler, İstanbul, 2012,
  • UNAN, Fahri, “Mevleviyet”, DİA, XXIX, Ankara, 2004.
  • UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nde İlmiye Teşkilatı, Ankara, 1988.
APA ALAN E (2019). 1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI. , 37 - 96.
Chicago ALAN ERCAN 1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI. (2019): 37 - 96.
MLA ALAN ERCAN 1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI. , 2019, ss.37 - 96.
AMA ALAN E 1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI. . 2019; 37 - 96.
Vancouver ALAN E 1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI. . 2019; 37 - 96.
IEEE ALAN E "1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI." , ss.37 - 96, 2019.
ISNAD ALAN, ERCAN. "1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI". (2019), 37-96.
APA ALAN E (2019). 1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 1(41), 37 - 96.
Chicago ALAN ERCAN 1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 1, no.41 (2019): 37 - 96.
MLA ALAN ERCAN 1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, vol.1, no.41, 2019, ss.37 - 96.
AMA ALAN E 1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. 2019; 1(41): 37 - 96.
Vancouver ALAN E 1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. 2019; 1(41): 37 - 96.
IEEE ALAN E "1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI." Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 1, ss.37 - 96, 2019.
ISNAD ALAN, ERCAN. "1078 (1667-1668) TARİHLİ RUMELİ KADILIK RÜTBELERİ DÜZENLEMESİNE DAİR YENİ BİR KADI MECMUASI". Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 1/41 (2019), 37-96.