GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ
Yıl: 2019 Cilt: 5 Sayı: 7 Sayfa Aralığı: 69 - 83 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 20-05-2020
GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ
Öz: Bu çalışmada, Merkez Gümüşhane ve ilçelerinde eski Türk inançlarının kültürel bir belirleyici olup olmadığını ortaya koymak amaçlanmıştır. Eski çağlarda, tabiatüstü güçlere hayranlık duyulduğu, Türklerin İslamiyet’le tanışmadan önce Gök Tanrı inancına sahip olduğu ve Türkler üzerinde Şamanizm’in etkisi bilinmektedir. Bu bilgilere dayanarak, Gümüşhane’de geçmişten günümüze gelen eski Türk inanışlarının sürdürülür olup olmadığını araştırmak için nitel araştırma yöntemlerinden görüşme tekniği kullanılmıştır. Araştırmada, Gümüşhane yöresinde nazardan korunma yolları, ateş ve ocak kültleri, ağaç kültü, su pınarları ve nehirler ile ilgili inanışlar ve uygulamaların yanı sıra kargalardan haber bekleme, yerin altındaki öküz ve balık, kapı eşiğine oturanın çarpılacağı veya uğursuzluğa uğrayacağı ile cenaze ve yas törenlerindeki bazı inanışlar ve uygulamalar başlıklar halinde incelenmiştir ve bu gün, Gümüşhane yöresinde yaygın birçok inanışın, gelenek ve göreneğin eski Türk inancı ile bağlantılı olduğu tespit edilmiştir. Çalışmadan elde edilen verilerin, eski Türk halklarının kültürleri ve aile yapıları ile ilgilenen, ayrıca Gümüşhane ilinin kültürel yapısını ve bu çerçevede tarihsel gelişimini araştıran konunun uzmanlarına önemli katkıda bulunacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelime: Konular:
THE TRACES OF TURKISH COSMOLOGY AND OLD TURKISH BELIEF IN THE PROVINCE OF GUMUSHANE
Öz: This work aims to analyse whether old Turkish beliefs are cultural determinant in Gumushane and its districts. In old ages, it is known that Turks believed in the Sky God (Tengri) under Shamanism religion before they met Islam and they admired supernatural powers. It was preferred interview among qualitative research methods in order to examine if old Turkish beliefs from past to present day are still in existence based on the knowledge mentioned above. In this work, prevention methods against the evil eye, fire and fireplace cults, tree cult, beliefs and practices about fountains and rivers as well as expect news from crows, ox and fish under the ground, bad luck for the one who sits over the threshold, some beliefs and rituals relating to funeral ceremony and grief were analysed under headings. The findings suggest that many widespread beliefs, customs and traditions in the province of Gumushane today are related to the old Turkish belief. It is thought that the datas achieved from this work would make a significant contribution to the researches which will examine cultural structures of old Turkish people and families besides cultural structures and history of Gumushane province.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Arsal, Sadri Maksudi (1947), Türk Hukuk Tarihi, İstanbul: İÜ Hukuk Fak. Yayınları.
- Boratav, Pertev Naili (2012), Türk Mitolo- jisi, (Çev. Recep Özbay), Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
- Bayat, Fuzuli (2006), Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Beydili, Celal (2004), Türk Mitolojisi An- siklopedik Sözlük, Ankara: Yurt Kitap-Ya- yınları.
- Çıblak, Nilgün (2004), “Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uy- gulamalar”, Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), 15, 103-125.
- Ergin, M. (2003), Orhun Abideleri, İstan- bul: Hisar Yayınları.
- Esin, Emel (2001), Türk Kozmolojisine Gi- riş, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- Esin, Emel (2003), Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler, İstan- bul: Kabalcı Yayınevi.
- Gökalp, Ziya (2010), Türk Töresi, İstanbul: Toker Yayınları.
- Gökyay,Orhan Şaik (2013), Dede Korkut Hikayeleri, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
- Gömeç, Saadettin. (2003), “Eski Türk İnancı Üzerine Bir Özet”, Tarih Araştırma- ları Dergisi, 21(33), 79-104.
- İnan, Afet (1952), “Müslüman Türklerde Şamanizm Kalıntıları”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4, 19-30.
- İnan, Afet (1976), Eski Türk Dini Tarihi, İs- tanbul: Milli Eğitim Basımevi.
- İnan, Afet (1986), Tarihte ve Bugün Şama- nizm, Ankara: TTK Basımevi.
- İnan, Afet (1998), Makale ve İncelemeler, An- kara: TTK Basımevi.
- Kafesoğlu, İbrahim (1990), Eski Türk Dini, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Kafesoğlu, İbrahim (2013), Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Kalafat, Yaşar (2009), Halk İnançlarından Mitolojiye, Ankara: Berikan Yayınevi.
- Kaşgarlı Mahmud (2010), Divan-ı Lügat’itTürk, (Çev. Fuat Bozkurt), İstanbul: Eğitim Kitabevi.
- Kaya, Abdullah (2013), İlhanlıların Anadolu Türkmen Beylerine Karşı Politikası, EÜSBED, 2, 293-326.
- Kaya, Muharrem (2001), “Eski Türk İnanışlarının Türkiye’deki Halk Hekimliğinde İzleri”, Folklor/Edebiyat Dergisi, 7(25), 199-218.
- Kuran-ı Kerim Meâli, (2001), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
- Mau-Tsai, Lıu (2007), Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, İstanbul: Selenge Yayınevi.
- Okur, Mehmet (2007), “Pontus Meselesinin Ortaya Çıkışı ve Karadeniz Bölgesinde Pontusçu Faaliyetler” Karadeniz Araştırmaları, 14, 1-28.
- Onay, İbrahim (2013), “İslamiyetten Önce Türklerde, Cenaze ve Defin İşlemlerinde Uygulanan Gelenekler ve Bunların Amaçları”, Jass Studies, 6(3), 479-490.
- Ögel, Bahaeddin (2003), Türk Mitolojisi, Cilt 2, Ankara: TTK Yayınları.
- Örnek, Sedat Veyis (1988), 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, İstanbul: Bilgesu Yayıncılık.
- Özarslan, Metin (2003), “Türk Kültüründe Ağaç ve Orman Kültü”, Türkbilig, 5, 94-102.
- Özmenli, Mehmet (1196), Eski Çağ'da Gümüşhane ve Bayburt, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Roux, Jean Paul (1999), Altay Türklerinde Ölüm, (Çev. Aykut Kazancıgil), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Roux, Jean Paul (2011), Eski Türk Mitolojisi, (Çev. Musa Yaşar Sağlam), Ankara: Bilgesu Yayınları.
- Saylan, Kemal (2014), Gümüşhane- İdari, Sosyal ve Ekonomik Tarih (1850-1918), İs- tanbul 2014.
- Şeşen, Ramazan (1975), Onuncu Asırda Türkistan’da Bir İslam Seyyahı İbn Fazlan Seyahatnâmesi, İstanbul: Bedir Yayınevi.
- Tanyu, Hikmet (1980), İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
- Tellioğlu İbrahim (2004), Osmanlı Hakimi- yetine Kadar Doğu Karadeniz'de Türkler, Trabzon: Serander Yayınları.
- Tryjarski, Edward (2012), Türkler ve Ölüm, (Çev. Hafize Er), İstanbul: Pinhan Yayıncı- lık.
- Turan, Osman (2011), Selçuklular Zama- nında Türkiye, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan (2011), Sos- yal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Yörükhan, Yusuf Ziya (2014), Müslüman- lıktan Evvel Türk Dini-Şamanizm, İstanbul:Ötüken Neşriyat.
| APA | KARAÇAY TÜRKAL M, PALACI R (2019). GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ. , 69 - 83. |
| Chicago | KARAÇAY TÜRKAL MERVE,PALACI Rıdvan GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ. (2019): 69 - 83. |
| MLA | KARAÇAY TÜRKAL MERVE,PALACI Rıdvan GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ. , 2019, ss.69 - 83. |
| AMA | KARAÇAY TÜRKAL M,PALACI R GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ. . 2019; 69 - 83. |
| Vancouver | KARAÇAY TÜRKAL M,PALACI R GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ. . 2019; 69 - 83. |
| IEEE | KARAÇAY TÜRKAL M,PALACI R "GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ." , ss.69 - 83, 2019. |
| ISNAD | KARAÇAY TÜRKAL, MERVE - PALACI, Rıdvan. "GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ". (2019), 69-83. |
| APA | KARAÇAY TÜRKAL M, PALACI R (2019). GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 5(7), 69 - 83. |
| Chicago | KARAÇAY TÜRKAL MERVE,PALACI Rıdvan GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 5, no.7 (2019): 69 - 83. |
| MLA | KARAÇAY TÜRKAL MERVE,PALACI Rıdvan GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, vol.5, no.7, 2019, ss.69 - 83. |
| AMA | KARAÇAY TÜRKAL M,PALACI R GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2019; 5(7): 69 - 83. |
| Vancouver | KARAÇAY TÜRKAL M,PALACI R GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ. Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 2019; 5(7): 69 - 83. |
| IEEE | KARAÇAY TÜRKAL M,PALACI R "GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ." Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 5, ss.69 - 83, 2019. |
| ISNAD | KARAÇAY TÜRKAL, MERVE - PALACI, Rıdvan. "GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ". Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 5/7 (2019), 69-83. |
