KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739)
Yıl: 2019 Cilt: 0 Sayı: 25 Sayfa Aralığı: 147 - 162 Metin Dili: Türkçe DOI: 10.34189/gtd.25.006 İndeks Tarihi: 28-04-2020
KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739)
Öz: Rusların Altın Orda hakimiyetinden kurtulmasıyla birlikte Kazak steplerine doğru iktisadi ve siyasi bir yayılım politikası izlemeye başlamıştır. XV. yüzyılın sonlarından itibaren tedricen başlayan bu politika nihayetinde Rus Çarlığının, Kazak (Cüz) Ordaları üzerinde hakimiyet tesis etmesine kadar varmıştır. Zira Kazak Ordalarından Küçük Orda 1730-1738 yılları arasında Rus tabiiyetine geçmiştir. Kazak Ordaları üzerinde hakimiyet kurma planını tümüyle gerçekleştirmek isteyen Rus Çarlığı, bölgeye diplomatlarını göndermeye devam etmiştir. Bu süreçte 1738 yılında Kalmuk hakimiyet sahasında olup yönetimi Kazaklara bırakılmış olan Taşkent’e bir kervam gönderilmesi kararlaştırılır. 1738 yılında Yüzbaşı Karl Miller öncülüğünde Orenburg’dan Taşkent’e doğru yola çıkan bu Rus kervanı Küçük ve Orta Cüz topraklarını sorunsuz geçer ancak Taşkent’e iki günlük mesafede Ulu Cüz topraklarında yağmalanır. Miller ve maiyetindekilerin hepsi esir alınır. Bu makale Taşkent’e giden ilk Rus kervanının yağmalanması neticesinde Rus Çarlığı-Kalmuklar ve Kazak Ordaları arasında geçen diplomasi trafiğini konu almaktadır. Miller’in bizatihi Rus Çarlığına gönderdiği raporlardan inşa edilen metin Taşkent hakkında değerli bilgiler sunmaktadır.
Anahtar Kelime: Turkestan Between Chaos and Authority: First Russian Caravan in Tashkent and Observations of Miller (1738-1739)
Öz: Tsarist Russia began to pursue an economic and political expansion policy towards the Kazakh steppes after it broke the domain of the Golden Horde. This policy, which began gradually from the end of the 15th century, finally reached the end of the Russian Tsarist rule over the Kazakh (Juz) armies. Because the Small Orda of the Kazakh Orda between the years 1730-1738 passed under the domain of Russia. The Russian tsarism, which wanted to establish dominance over the Kazakh Orda’s, continued to send its diplomats to the region. In this process, it was decided to send a caravan to Tashkent in 1738, which was under the control of Kalmukn 1738, the Russian caravan, traveling from Orenburg to Tashkent, led by Captain Karl Miller, crossed the territory of Little and Middle Horde/Cüz. However, two days from Tashkent, the caravan was plundered on the territory of Ulu/Great Horde. Miller and all of the people in the employ of his were captured. This study focuses on the diplomacy traffic between the Tsarist Russia, Kalmuks and Kazakh Ordas as a result of the looting of the first Russian caravan to Tashkent. This article, built from Miller's reports sent to the Russian Tsar in person, provides valuable information about Tashkent
Anahtar Kelime: Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- Arşiv Kaynaklar
- İKRİ-VI. (2007), İstoriya Kazahstana v Russkih İstoçnikah XVI-XX vekov T. I. VI Almatı, (Arşiv Belgeleri Neşri).
- İnceleme ve Araştırma Kaynakları
- ABDURAİMOV, M. (1955), “Pervıy Russkiy Kupeçeskiy Karavan v Taşkent: 1738-1739 gg.” İzvestia An UZSSR, Taşkent, № 6. S. 87-93.
- APOLLOVA, N.G. (1948), Prisoedinenie Kazahstana k Rossi,Akademii Nauk Kazahskoy SSR, Alma-Ata.
- BARTHOLD, W (1911). “Taşkent”, İslam Ansiklopedisi, C.12/1, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1979, ss. 38-41.
- ÇAPRAZ, Hayri, (Aralık 2011), “Çarlık Rusya’sının Türkistan’da Hakimiyet Kurması”, SDÜS Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 24, s. 54-55.
- DOĞAN, Orhan, (2015), "Küçük Cüz (Orda) Kazak Hanlığı'nın Çarlık Rusyası'nın Tabiyetine Girmesinin Rus Belgelerine Göre Değerlendirilmesi, Orta Asya ve Kafkasya Tarihi”, XVI. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler, Türk Tarih Kurumu, Ankara, ss. 229-255.
- Early Voyages and Travels to Russia and Persia by Antony Jenkinson and Other Englishmen with Some Account of the First Intercourse of the English with Russia and Central Asia by way of the Caspian Sea, Vol. I., Edited by: E. Delmar Morgan and C.H. Coote, Printed fort he Hakluyt Society, London.
- EROFEEVA, İ. V., (1997), Kazahskie Hanı i Hanskie Dinastii v XVIII Seredine XIX vv. // Kultura i İstoriä Tsentralnoy Azii i Kazahstana: Problemı i PerspektivI İssledovaniä. Material k Letnem Universitetu po İstorii i Kulture Tsentralьnoy Azii i Kazahstana (4-23 Avgusta 1997 g.). Almatı
- HAYİT, Baymirza, (2012), Türkistan Devletlerinin Millî Mücadele Tarihi, Ankara, TTK Yayınları, Kazahsko-Russkie Otnoşeniya v XVI-XVIII Vekah (1961): Akademii Nauk Kazahskoy SSR, (Sbornik Dokumentov), Almatı.
- KALAN, Ekrem, (2008), Cungar Hanlığının Siyasi Tarihi, TTK, Ankara.
- KARAMZİN, (1843), İstoriya Gosudarstva Rossiyskago, IX, Sanktpeterburg
- KURAT, Akdes Nimet, (2011), Türkiye ve İdil Boyu (1569 Astarhan Seferi, Ten-İdil Kanalı ve XVIXVII. Yüzyıl Osmanlı-Rus Münasebetleri, Ankara, TTK.
- LEVŞİN, A. İ., (1996), Opisaniye Kirgiz-Kazaçih, ili Kirgiz-Kaysatskih, Ord , Stepey, Almatı.
- MUHAMMEDCANOV, Abdullah “Taşkent”, DİA, C.40, Diyanet Vakfı Yayınları.
- ÖZKAN, Murat (2018), “Bekoviç Gibi Kaybetmek: Aleksandr Bekoviç Çerkasskiy’in 1717 Hive Seferi, MUTAD, C. V. s. 93-111.
- ÖZKAN, Murat (2019a), “Buhara, Petersburg ve İstanbul Arasında Diplomasi Trafiği Molla İrnazar Maksutov Elçiliği”, Gazi Türkiyat, Bahar 2019/24: s. 165-183.
- ÖZKAN, Murat (2019c), Mücadeden Teslimiyete: Türkistan Müdaafasında Sadık Töre (18601877)” Belleten, C. LXXXIII, S. 298, ss 1003-1031.
- ÖZKAN, Murat (2019b), “Rus Emperyal Yayılmasının Bir Vasıtası Olarak: Orenburg Neplüyev Askeri Okulu”, 4. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi (14 – 17 Şubat 2019 / Yalova), s. 65-82.
- RIÇKOV, P. İ., (1887), Topografiya Orenburgskoy Guberniii, Orenburg,
- RIÇKOV, P. İ., 1(896), İstoriya Orenburgskaya (1730-1750), Orenburg.
- SELA, Ron, Seventeenth-Century Russian Diplomatic Mission to Central Asia, (edited by Nile Green), Writing Travel in Central Asian History, Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, ss. 69-88.
- ÜNAL, Fatih, (2010), Rus Emparyalizmine Karşı Stepte Büyük Başkaldırı Sultan Kenaseri, İlgi Kültür Sanat, İstanbul,
- YORULMAZ, Osman (2013), Başlangıcından Hanlığın Feshine Kadar Kazak Türkleri ile Çarlık Rusyası Arasındaki Siyasi İlişkiler, TTK.
- YORULMAZ, “Osman, Aleksey İvanoviç (Kutlu Muhammet) Tevkelev (Şeceresi, İdil-Yayık ve Kazak Tarihindeki Rolü)”, Bilig, S. 34, 2005, ss. 117-144.
| APA | KARAKULAK M (2019). KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739). , 147 - 162. 10.34189/gtd.25.006 |
| Chicago | KARAKULAK Mesut KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739). (2019): 147 - 162. 10.34189/gtd.25.006 |
| MLA | KARAKULAK Mesut KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739). , 2019, ss.147 - 162. 10.34189/gtd.25.006 |
| AMA | KARAKULAK M KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739). . 2019; 147 - 162. 10.34189/gtd.25.006 |
| Vancouver | KARAKULAK M KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739). . 2019; 147 - 162. 10.34189/gtd.25.006 |
| IEEE | KARAKULAK M "KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739)." , ss.147 - 162, 2019. 10.34189/gtd.25.006 |
| ISNAD | KARAKULAK, Mesut. "KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739)". (2019), 147-162. https://doi.org/10.34189/gtd.25.006 |
| APA | KARAKULAK M (2019). KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739). Gazi Türkiyat, 0(25), 147 - 162. 10.34189/gtd.25.006 |
| Chicago | KARAKULAK Mesut KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739). Gazi Türkiyat 0, no.25 (2019): 147 - 162. 10.34189/gtd.25.006 |
| MLA | KARAKULAK Mesut KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739). Gazi Türkiyat, vol.0, no.25, 2019, ss.147 - 162. 10.34189/gtd.25.006 |
| AMA | KARAKULAK M KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739). Gazi Türkiyat. 2019; 0(25): 147 - 162. 10.34189/gtd.25.006 |
| Vancouver | KARAKULAK M KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739). Gazi Türkiyat. 2019; 0(25): 147 - 162. 10.34189/gtd.25.006 |
| IEEE | KARAKULAK M "KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739)." Gazi Türkiyat, 0, ss.147 - 162, 2019. 10.34189/gtd.25.006 |
| ISNAD | KARAKULAK, Mesut. "KAOS VE OTORİTE ARASINDA TÜRKİSTAN: TAŞKENT’TE İLK RUS KERVANI VE KARL MİLLER’İN GÖZLEMLERİ (1738-1739)". Gazi Türkiyat 25 (2019), 147-162. https://doi.org/10.34189/gtd.25.006 |
