Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği

EROL, Halil İbrahim

Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği

Halil İbrahim EROL (Kırklareli Üniversitesi)

İnsan & Toplum

6 0

Yıl: 2012 Cilt: 2 Sayı: 3 Sayfa Aralığı: 33 - 56 Metin Dili: Türkçe İndeks Tarihi: 13-07-2020

Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği

Öz:

Tarih, muhteva itibariyle mümkinatın hallerinden oluşmaktadır. Birinci veçhesi, tahakkuketmiş hallerden; ikinci veçhesi ise bu hallerin kayıt altına alınmasından meydana gelir. Bu zemin,varlık mertebelerinden birine denk düşmektedir. Modern tarih düşüncesinde, bu varlık zeminidâhilinden yola çıkarak tarihe dair bakış açısı geliştirilmektedir. Kadim döneme baktığımızda,bu durumun farklılık arz ettiği görülecektir. Bu çalışmada, XIX. yüzyıl başlarındaki döneme ait birçalışma olan vakanüvislik yapmış Şanizade Mehmet Ataullah Efendi’nin Tarih-i Şanizade isimlieseri incelenmektedir. XIX. asrın başlangıcında Osmanlı tarih yazıcılığının nasıl bir varoluşsalzemin inşa ettiği ve ne tür bir yazım usulü geliştirdiği meselesi üzerinde yoğunlaşılacaktır. Mevzu,II. Mahmud döneminde yaşamış olan Şanizade’nin tarih eseri bağlamında ele alınarak aydınlatılmaya çalışılacaktır. Mümkün varlıkların hallerinin kayıt altına alınma tarzı ve hadiseleri değerlendirme biçimi, Osmanlı vakanüvis geleneğindeki varlıkbilimsel bakış açısı ve bilgikuramsal yaklaşım üzerinden tahlil edilecektir. Bu meseleler, Şanizade’nin tarih tasavvuru ve tarih yazım usulüçerçevesinde anlamlandırılmaya çalışılacaktır. Yazının temel iddiası Şanizade Tarihi’nin varlıkbilimsel ve bilgikuramsal açılardan almaşık bir değerler dizisine imkân tanımış olduğu yönündedir.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Din Bilimi

Şanizade Mehmet Ataullah: An Example of Ottoman History Writing and Thought of History

Öz:

As regards its content, history deals with states of the possibilities. One aspect of history concerns events that have actually occurred in the past; while the other involves keeping records of these events. This ground corresponds to one the ranks of being. Modern view of history has emerged out of this ground. In ancient times, however, history was perceived differently. This paper studies vakanuvis Şanizade Mehmet Ataullah’s Tarih-i Şanizade (Şanizade’s History), a work on early 19th century. Particularly central to this study are (i) the existential background of early 19th century Ottoman historiography, and (ii) the methods of historiography employed. The problem is addressed within the context of the historical work by Şanizade, who was contemporary with Mahmud II. Methods of recording historical events, and of assessing them, are analyzed against that background of the ontological viewpoint and the epistemological approach, dominant at the time in the Ottoman vakanuvis tradition. The issue is discussed within the framework of Şanizade’s thought of history and his methods of historiography. The main argument put forth in this study is that Şanizade’s History has allowed a range of alternating values from ontological and epistemological perspectives.

Anahtar Kelime:

Konular: Tarih Din Bilimi

Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık

Akbulut, U. (2006). Osmanlı tarih yazıcılarına göre tarih ve tarihçi. Yayınlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Beyhan, M. A. (1995). Şânizâde tarihi’nin kaynaklarından Câbî tarihi. The Journal of Ottoman Studies, XV, 239-283.
Cevdet Paşa, A. (1312). Tarih-i Cevdet (c. I). Dersaadet: Matbaa-i Osmaniye.
Cevdet Paşa, A. (1986). Tezâkir (haz. C. Baysun, c. I). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Faroqhi, S. (2009). Osmanlı tarihi nasıl incelenir? (çev. Z. Altok). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Fleischer, C. H. (2009).Tarihçi Mustafa Ali bir Osmanlı aydın ve bürokratı 1541-1600 (çev. A. Ortaç). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Humphreys, R., s. (2004). İslam tarih metodolojisi: Bir sosyal tarih uygulaması (çev. M. Bedir ve F. Aydın). İstanbul: Litera Yayıncılık.
İnal, M. K. (1988). Son asır Türk şairleri (c. I). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Karslızâde, C. M. (1314). Ayine-i zürefâ. Dersaâdet: İkdam.
Kütükoğlu, B. (1994). Vekayi’nüvis makaleler. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
Şanizade, M. A. (1290). Tarih-i Şanizade (c. 1-4). Dersaadet: Ceride-i Havadis Matbaası.
Şanizade, M. A. (2008). Şânî-zâde Târîhi (yay. haz. Z. Yılmazer, c. 1-2). İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Nakıp, T. (2006). Osmanlı Devleti’nde geç dönem tarih-i umûmîler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Ömer Efendi, C. (2003). Cabi Tarihi: Tarih-i Sultan Selim-i Salis ve Mahmud-ı Sani (haz. M. A. Beyhan). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Özbilgen, E. (2004). Bütün yönleriyle Osmanlı: Âdâb-ı Osmâniyye. İstanbul: İz Yayıncılık.
Pakalın, M. (1983). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. Ankara: MEB.
Traverso, E. (2009). Geçmişi kullanma kılavuzu: Tarih, bellek, politika (çev. I. Ergüden). İstanbul: Versus Kitap.
Unan, F. (2003). Osmanlı medrese uleması: İlim anlayışı ve ilmî verim. Koomduk İlimder Jurnalı Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 14-34.
Woodhead, C. (1983). An experiment in official historiography: The post of Şehnâmeci in the Ottoman Empire. Wiener Zeitschrift für die Kunde des Mongenlandes, 75, 157-182.
Yılmazer, Z. (2008). Önsöz. (yay. haz. Z. Yılmazer), Şânî-zâde Târîhi içinde (XXVII-CXII). İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Zülfikar, B. (1991). Şanizade, hayatı ve eserleri. İstanbul: Özel Yayınları.

APA	EROL H (2012). Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği. , 33 - 56.
Chicago	EROL Halil İbrahim Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği. (2012): 33 - 56.
MLA	EROL Halil İbrahim Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği. , 2012, ss.33 - 56.
AMA	EROL H Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği. . 2012; 33 - 56.
Vancouver	EROL H Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği. . 2012; 33 - 56.
IEEE	EROL H "Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği." , ss.33 - 56, 2012.
ISNAD	EROL, Halil İbrahim. "Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği". (2012), 33-56.

APA	EROL H (2012). Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği. İnsan & Toplum, 2(3), 33 - 56.
Chicago	EROL Halil İbrahim Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği. İnsan & Toplum 2, no.3 (2012): 33 - 56.
MLA	EROL Halil İbrahim Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği. İnsan & Toplum, vol.2, no.3, 2012, ss.33 - 56.
AMA	EROL H Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği. İnsan & Toplum. 2012; 2(3): 33 - 56.
Vancouver	EROL H Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği. İnsan & Toplum. 2012; 2(3): 33 - 56.
IEEE	EROL H "Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği." İnsan & Toplum, 2, ss.33 - 56, 2012.
ISNAD	EROL, Halil İbrahim. "Şanizade Mehmet Ataullah: Bir Osmanlı Tarih Tasavvur ve Yazımı Örneği". İnsan & Toplum 2/3 (2012), 33-56.