MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ
Yıl: 2019 Cilt: 29 Sayı: 1 Sayfa Aralığı: 45 - 80 Metin Dili: Türkçe DOI: 110.18345/iuturkiyat.560215 İndeks Tarihi: 21-04-2020
MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ
Öz: İslâm dininin temel ibadetlerinden birisi olan ve hicretin 8. yılında (M. 630)Mekke’nin fethinden bir sene sonra müminler üzerine farz kılınan hac ibadeti,farz kılındığı ilk yıldan günümüze kadar, şartlarına gücü yeten her müslümanıngerçekleştirmek istediği bir ibadettir. Ancak haccın ifa edilebilmesi içinbireyin hususi şartlarının kâmil olmasının haricinde, yaşadığı coğrafyanın vetâbisi olduğu devletin de uzun ve tehlikelerle dolu güzergâhta hac ibadetiniifada asgari şartları sağlaması gerekliydi. Bundan mütevellid hacı adayları,bu uzun ve zahmetli yolculuğa, devletin düzenlediği organizasyonlara dâhilolarak iştirak ederlerdi. Müslüman devletler için de vatandaşlarını haccasağ salim götürmek ve getirmek bir meşruiyet meselesi olduğu için oldukçaönemliydi. Memlûk Devleti’nin hakiki anlamda kurucusu olarak kabul edilenez-Zâhir Baybars, mahmil adı verilen ve bir devenin üzerine yerleştirilmişkoni şeklinde süslü bir çadırı, büyük bir törenle Mısır hac kafilesiyle birlikteKâhire’den Mekke’ye göndererek hem İslâm âleminde daha önce var olmayanbir âdeti başlatmış oldu hem de bu suretle hem Hicaz bölgesinin hem de tümMüslümanların hamisi olduğu mesajını tüm Müslüman devletlere iletmiş oldu.Bir diğer meşruiyet meselesi de, kisve adı verilen Kâbe örtüsünün dokunupgönderilmesiydi. Kâbe örtüsünün gönderilmesi gibi şerefli bir görev, Mekke veMedine’yi siyasî olarak kontrol altında tutan devletlerin bir imtiyazı olmuştu.Aynı zamanda bu imtiyaz, İslâm âleminin en güçlü devleti olunduğunun dabir göstergesi olması bakımından devletler bu işe ziyadesi ile ehemmiyetgöstermişlerdi. Bu çalışmada, Memlûkler zamanında hac mahmili ve mahmilkutlamalarından, Kâbe örtüsünden, hac kafilesinden ve görevlilerinden ve hackafilesinin güvenliğinin sağlanmasından bahsedilecektir.
Anahtar Kelime: Konular:
EGYPT MAHMIL DURING MAMLUKS
Öz: In the 8th year of the Hijri calendar (M. 630), the pilgrimage of worship, imposed upon the believers one year after the conquest of Mecca in the year of the conquest, is a worship that every Muslim who has the power to fulfil its conditions until the present. However, apart from the fact that the individual’s special conditions were perfect for the pilgrim to be performed, the state where they lived, and the state where they were taboo, had to meet the minimum requirements for the pilgrimage of the individual on the long and dangerous path. From this, the pilgrim candidates would participate in this long and labour-intensive journey by organizing state-organized organizations. It was also important for Muslim states to take and bring their citizens on a pilgrimage, as a legitimacy issue. Al-Zahir Baybars, considered the founder of the MamlukState, send a conical shaped tent called mahmel, which was placed on a camel, from Cairo to Mecca in a great ceremony together with the Egyptian pilgrimage. In this way, he initiated a tradition which had not existed before in Islamic world and he conveyed the message that he was the patron of both the Hejaz region and all Muslims to all the witnesses on the pilgrims. Another issue of legitimacy was the issue of touching the veil of the Kaaba called kisva. An honourable task, such as the sending of the cover of the Kaaba, was a concession of the states which controlled Mecca and Medina politically. At the same time, this concession was an indicator of the fact that the Islamic world was the largest and most reliable state, and states showed great importance in this regard. In this study, it will be mentioned that in Mamluks, the security of the pilgrimage and the mahmel celebrations, the cupboard, the pilgrimage and the officers and the security of the pilgrimage will be discussed.
Anahtar Kelime: Konular:
Belge Türü: Makale Makale Türü: Araştırma Makalesi Erişim Türü: Erişime Açık
- ABDULBÂSIT EL-MALATÎ, Zeynü’d-Dîn ‘Abdu’l-Bâsit b. Halîl, Neylu’l-Emel fî Zeyli’d-Düvel, Tah. ‘Ömer ‘Abdu’s-Selâm Tedmûrî, el-Mektebetü’l-’Asriyye, Beyrut, 2002.
- ‘ABDÜ’L-MÂLİK, Sâmî Sâlih, “Kıt’atu Nâdire Mine’l-Kisveti’d-Dâhiliyyeti l’lKâ’beti’l- Müşerrefeti bi’ismi’s-Sultân en-Nâsır Hasan b. Muhammed b. Kalâvûn Tuerrihu bi’sene 761 (H.) / 1359-1360 (M.)”, Annales İslamologiques, S. 38, Kahire, 2004, s. 57-68.
- AHMED ER-REŞÎDÎ, Hüsnü’s-Safâ ve’l- İbtihâc bi-Zikri Men Vellâ İmâreti’l-Hacc, Tah. Leylâ ‘Âbdu’l-Latîf Ahmed, Mektebetu’Hâncî bi-Mısr, Kâhire, 1980.
- ‘ANKAWI, Abdullah, “The Pigrimage to Mecca in Mamluk Times”, Arabian Studies 1, 1974, s. 146-170.
- ‘AŞÛR, Sa’îd ‘Abdu’l-Fettâh, el-Muctema’a’l- Mısrî fÎ ‘Asrî Selâtîni’l-Memâlîk, Dâru’n-Nahdati’l-’Arabiyye, Kâhire, 1992.
- ATALAR, Münir, Emîr-i Hac, DİA, c. 11, Türkiye Diyanet VakfıYayınları, İstanbul, 1995, s. 131-133.
- ATEŞ, İbrahim, “Osmanlılar Zamanında Mekke ve Medine’ye Gönderilen Para ve Hediyeler”, Vakıflar Dergisi, S. 13, İstanbul, 1981, s. 113-170.
- AYALON, David, Memlûk Ordusunun Yapısı Üzerine Araştırmalar I-II-III, Çev. Abdullah Mesut Ağır, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2015.
- BAYBARS EL-MANSÛRÎ, et-Tuhfetu’l-Mulûkiyye fî’d-Devleti’t-Türkiyye, Tah. ‘Abdü’lHâmîd Sâlih Hemedân, ed-Dâru’l-Mısriyyeti’l-Lübnâniyye, Lübnan, 1987.
- BİLGE, Mustafa L. - Mustafa Sabri KÜÇÜKAŞÇI, “Yenbu’”, DİA, c. 43, Ankara, 2013, s. 421-423.
- BOZKURT, Nebî, “Şâzervân”, DİA, c. 38, İstanbul, 2010, s. 390.
- BUHL, Fr., Mahmel, MEB İ. A. , c. 7, İstanbul, 1977, s. 151-153.
- ÇETİN, Altan, Memlûk Devletinde Askerî Teşkilât, Eren Yayıncılık, İstanbul, 2007.
- ÇUBUKÇU, Asrî, “Devâtdâr”, DİA, c. 9, İstanbul, 1994, s. 221-222.
- EL-’AYNÎ, Bedreddîn Mahmud b. Ahmed, ‘İkdu’l-Cumân fî Tarîhi Ehli’z-Zamân, Nuruosmaniye Kütüphanesi, Veliyüddin Kitaplığı, No: 2396.
- EL-CEZÎRÎ, ‘Abdulkâdir b. Muhammed, b. ‘Abdulkâdir b. Muhammed el-Ensârî, ed-Düreru’l-Feraidi’l-Munazzama fÎ Ahbâri’l-Hacc, Tah. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmâ’îl, Dârü’l-Kutubi’l-’İlmiyye, Lübnan, 2002.
- EL-EZRAKÎ, Ebû’l-Velîd Muhammed b. ‘Abdullah, Ahbâru Mekke / Mekke Tarihi, Çev. Yunus Vehbi YAVUZ, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2017.
- EL-FÂSİ, Ebû’l-Tayyib Takiyyü’d-Dîn Muhammed, Şifâ’u’-Ğarâm bi-Ahbâri’lBeledi’l-Harâm, Tah. ‘Ali Ömer, Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, Kâhire, 2008.
- EL-HAMÎDÂN, ‘Abdu’l-Latîf b. Nâsır, “Mekânu es-Sultân Ecved b. Zâmil el-Cebrî Fî’l-Cezîreti’l-’Arabiyye”, Mecelleti’d-Dâre, S. 4, 1982, s. 55-77.
- EL-KALKAŞANDÎ, Ebû’l-’Âbbâs Ahmed b. b. ‘Ali, Subhu’l-’Aşâ fî Sınâ’ati’l-İnşâ, Dârü’l-Kutubi’l-Hadîviyye, Kâhire, 1922.
- EL-MAKRİZİ, Takiyyü’d-Dîn Ahmed b. ‘Ali, el-Mevâ’izü’l-İ’tibâr bi-Zikri’l-Hıtat ve’lAsâr, Tah. Muhammed Zeynuhum - Medîha eş-Şerkâvî, Mektebetü Medbûlâ, Kâhire, 1998,
- EL-MAKRİZİ, Takiyyü’d-Dîn Ahmed b. ‘Ali, ez-Zehebu’l-Mesbûk fî Zikri Men Hacce mine’l-Hulefâ’ ve’l-Mülûk, Tah. Cemâlü’d-Dîn eş-Şeyyâl, Mektebetü’t-Sekâfeti’d-Dîniyye, Bûr Sa’îd, 2000,
- EL-MAKRİZİ, Takiyyü’d-Dîn Ahmed b. ‘Ali,Kitâbu’s-Sülûk li-Ma’rifeti’d-Düveli’lMülûk, Tah. Muhammed Mustafâ Ziyâde, Dârü’l-Kutubi’l-Mısriyye, Kâhire, 1956.
- ERKAL, Mehmet, “Hac Emirliği (Yönetimi) ve Bununla İlgili Bazı Fıkhi Meseleler”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 4, 2001, s. 145-161.
- ES-SAYRAFÎ, el-Hatîb el-Cevherî ‘Ali b. Dâvûd, Nüzhetu’n-Nüfûs ve’l-Ebdân Fî Tevârîhi’z-Zamân, Tah. Hasan Habeşî, Matba’tu Dâri’l-Kutub, Kâhire, 1970.
- ES-SEHÂVÎ, Şemsü’d-Dîn Ebû’l-Hayr Muhammed b. ‘Abdu’r-Rahman, Tibrü’l-Mesbûk fî Zeyli’s-Sülûk, Tah. Ahmed Zeki Bey, Matba’atu’l-Emîriyye, Bulak, 1896.
- ES-SEMHÛDÎ, Nûru’d-Dîn ‘Ali b. Ahmed, Vefâ’ü’l-Vefâ bi-Ahbârî Dâri’l-Mustafâ, Tah. Muhammed Muhiyyü’d-Dîn ‘Abdü’l-Hamîd, Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, Beyrut, 1955.
- ES-SUYÛTÎ, Celâlü’d-Dîn ‘Abdu’r-Rahman, Hüsnü’l-Muhâdara Fî Tarîhi Mısr ve’l-Kâhire, Tah. Muhammed Ebû’l Fadl İbrâhîm, Dâru’l-İhyâ’i’l-Kutubi’l- ‘Arabiyye, Kâhire, 1968.
- EYÜP SABRİ PAŞA, Mir’âtü’l-Haremeyn, Haz. Ömer Fâruk CAN - F. Zehra CAN, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2008.
- FAROQHİ, Süraiya, Hacılar ve Sultanlar (1517-1638), Çev. Gül ÇAĞALI GÜVEN, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1995.
- HİTTİ, Philip K. , Siyâsî ve Kültürel İslâm Tarihi, Çev. Salih TUĞ, c. 4, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1980.
- İBN BATTUTA, Ebû ‘Abdullah Muhammed et-Tancî, İbn Battûta Seyahatnâmesi, Çev. A. Sait AYKUT, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2013.
- İBN CÜBEYR, Ebû el-Huseyn Muhammed b. Ahmed b. Cubeyr el-Kinânî el-Endülüsî el-Belensî, Rıhletu İbn Cübeyr, E. J. Brill, Leyden, 1907.
- İBN FADLULLAH EL-’ÖMERÎ, Şehâbü’d-Dîn Ahmed b. Yahyâ, Mesâlikü’l-Ebsâr fî Memâliki’l-Emsâr, Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, Beyrut, 1971.
- İBN HACER EL-’ASKALANİ, Ebû’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed, İnbâu’l-Ğumr bi-Ebnâi’l-’Ğumr, Tah. Hasan Habeşî, el-Meclisu’l-’A’layi li’şŞu’ûni’l-İslamiyye, Kâhire, 1969.
- İBN İYÂS, Muhammed b. Ahmed, Bedâ’u’z-Zuhûr fî Vakâi’i’d-Duhûr, Tah. Muhammed Mustafâ, el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-’Ammeti’l-Kutub, Kâhire, 1984.
- İBN TAGRIBERDİ, Ebû’l-Mehâsin Cemâlü’d-dîn Yûsuf, en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûki’l- Mısr ve’l-Kâhire, Tah. Muhammed Hüseyin Şemsü’d-Dîn, Dârü’lKutubi’l-’İlmiyye, Lübnan 1992.
- İBN TAGRIBERDİ, Ebû’l-Mehâsin Cemâlü’d-dîn Yûsuf, Havâdisü’d-Duhûr fî Medâ’l- Eyyâm ve’ş-Şuhûr, Tah. Muhammed Kemâlü’d-Dîn ‘İzzü’d-Dîn, ‘Âlemu’l-Kutub, Kâhire, 1990.
- JOMİER, J. , “ Mahmel”,The Encylopaedia of Islam, Leiden, c. 12, 1991, s. 44-46.
- KANAT, Cüneyt, Memlûk-Timurlu Münasebetleri (1382-1447), Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İzmir, 1996.
- KELEŞ, Bahattin, “Memlûkler Döneminde İdarî Yapı”, Türkler Ansiklopedisi, c. 5, Ankara, 2002, s. 589-609.
- KUTBEDDÎN EN-NEHREVÂLÎ, Muhammed b. Ahmed, el-İ’lâm bi-A’lami Beytillahi’lHarâm, Tah. Hişâm ‘Abdu’l-Âzîz ‘Atâ, el-Mektebetü’t-Ticâriyye, Mekke, 1996.
- LUDOVİCO Dİ VARTHEMA, The travels of Ludovico di Varthema in Egypty, Syria, Arabia Deserta and Arabia Felix, in Persia, India, and Ethiopia, A. D. 1503 to 1508, Trc. John Winter Jones, Nşr. G. P. Badger, London, 1863.
- MUTÇALI, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, İstanbul, 1995.
- NÂSIR-I HÜSREV, Sefernâme, Çev. Abdülvehap TARZİ, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1950.
- ÖZEL, Ahmet, “Hac” DİA, İstanbul, c. 14, 1996, s. 410-416.
- SARDİ, Maria, “Weaving for the Hajj under the Mamluks”, The Hajj: Collected Essays, Ed. Venetia PORTER, Liana SAİF, The British Museum Press, London, 2013.
- UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1984.
- YAKUT EL-HAMAVÎ, Şehâbü’d-Dîn Ebî ‘Abdullah Yakut b. ‘Abdullah el-Hamavî er-Rûmî el-Bağdâdî, Mu’cemu’l-Buldân, Dâru Sâdır, Beyrut, 1977.
- YİĞİT, Fatma Akkuş, “Memlûk Tarihinde Kadın Şarkıcılar ve Müzisyenler”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXX / 1, 2015, s. 45-62.
| APA | erol b (2019). MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ. , 45 - 80. 110.18345/iuturkiyat.560215 |
| Chicago | erol burak gani MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ. (2019): 45 - 80. 110.18345/iuturkiyat.560215 |
| MLA | erol burak gani MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ. , 2019, ss.45 - 80. 110.18345/iuturkiyat.560215 |
| AMA | erol b MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ. . 2019; 45 - 80. 110.18345/iuturkiyat.560215 |
| Vancouver | erol b MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ. . 2019; 45 - 80. 110.18345/iuturkiyat.560215 |
| IEEE | erol b "MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ." , ss.45 - 80, 2019. 110.18345/iuturkiyat.560215 |
| ISNAD | erol, burak gani. "MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ". (2019), 45-80. https://doi.org/110.18345/iuturkiyat.560215 |
| APA | erol b (2019). MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ. Türkiyat Mecmuası, 29(1), 45 - 80. 110.18345/iuturkiyat.560215 |
| Chicago | erol burak gani MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ. Türkiyat Mecmuası 29, no.1 (2019): 45 - 80. 110.18345/iuturkiyat.560215 |
| MLA | erol burak gani MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ. Türkiyat Mecmuası, vol.29, no.1, 2019, ss.45 - 80. 110.18345/iuturkiyat.560215 |
| AMA | erol b MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ. Türkiyat Mecmuası. 2019; 29(1): 45 - 80. 110.18345/iuturkiyat.560215 |
| Vancouver | erol b MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ. Türkiyat Mecmuası. 2019; 29(1): 45 - 80. 110.18345/iuturkiyat.560215 |
| IEEE | erol b "MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ." Türkiyat Mecmuası, 29, ss.45 - 80, 2019. 110.18345/iuturkiyat.560215 |
| ISNAD | erol, burak gani. "MEMLÛKLER ZAMANINDA MISIR MAHMİLİ". Türkiyat Mecmuası 29/1 (2019), 45-80. https://doi.org/110.18345/iuturkiyat.560215 |
